[ویکی فقه] یک بخش از پژوهش های اخلاقی را پژوهش های هنجاری در بر می گیرد که به این نوع تحقیقات اخلاقی اصطلاحا اخلاق هنجاری، دستوری و توصیه ای نیز می گویند.
اخلاق هنجاری به طور کلی در پی تبیین نظامی از قواعد و اصول حاکم بر افعال اخلاقی است. نوعی تامل فلسفی درباره اصول اخلاقی و ارائه دلیل برای اعتقادات و ارزش ها. هدف اخلاق هنجاری، دفاع از داوری های عام ارزشی و عرضه نظریه ای جامع برای تبیین آنها و وظیفه آن دست یابی به معیارهای اخلاقی است که درست و غلط را معین کند. با توجه امور جاری زندگی می توان دریافت مردم در طول زندگی خود به داوری اخلاقی می پردازند و به خوبی و بدی، درستی و نادرستی، و بایستگی و نبایستگی اخلاقی اموری حکم می کنند. چگونه است که رفتاری را خوب و رفتاری را بد می دانیم و ملاک و معیار ما در این باره چیست؟ اخلاق هنجاری به دنبال شناسایی و تبیین اساسی ترین مبانی و معیارهای درستی و نادرستی و خوبی و بدی و بایستگی و نبایستگی در احکام اخلاقی است. در حقیقت وظیفه اصلی اخلاق هنجاری به دو بخش خلاصه می شود:
← ارائه طرح کلی
(۱) هرگز نباید کسی را بیازاریم، (۲) باید به وعده هایمان وفا کنیم و (۳) باید از والدین و معلمانمان اطاعت کنیم یا به آنها احترام بگذاریم. وی در هر مورد قضیه دیگری را نیز به کار می گیرد که متضمن بیان واقعیت است و آن قاعده یا اصل را در مورد مبتلا به کار می گیرد: (الف) اگر فرار کنم به حکومت آسیب می رسانم (ب) اگر فرار کنم عهدی را خواهم شکست و (ج) اگر فرار کنم مطیع پدر و مادر و معلم خود نخواهم بود چون جامعه یا دولت در حکم پدر و مادر و معلم است. خلاصه آن که ارائه معیارهای اخلاقی برای خوبی و بدی و بایستگی و نبایستگی و تعیین مصادیق خوب و بد اخلاقی و باید و نباید اخلاقی از وظایف اخلاق هنجاری است. گفتنی است روش بحث در این نوع پژوهش اخلاقی استدلالی و عقلی است و نه نقلی و تجربی.
انواع نظریات اخلاق هنجاری
در اخلاق هنجاری با نظریه های اخلاقی مواجهیم این نظریات را می توان به سه دسته نتیجه گرا، وظیفه گرا و فضیلت گرا تقسیم کرد. بنابر نظریات وظیفه گرا یک عمل ، ممکن است با صرف نظر از میزان خیر و خوبی که در نتیجه آن به بار می آید به دلیل برخی ویژگی های درونی و ذاتی اش خوب و بایسته باشد. مانند عمل احسان که با صرف نظر از نتایج فردی و اجتماعی اش به دلیل عادلانه بودن یا متعلق فرمان خدا بودن خوب یا بایسته شمرده شود. نظریات نتیجه گرا ملاک خوبی و درستی عمل را به هدف و غایت منوط می کنند حال آنکه این نتیجه ممکن است لذت، سود، قدرت یا معرفت باشد. فضیلت گرایی به جای تمرکز بر ذات عمل یا نتایج حاصل از آن در تشخیص خوبی یا بایستگی اخلاقی بر ویژگی ها و خصایل شخصیتی، اهمیت قایل است.
اخلاق هنجاری به طور کلی در پی تبیین نظامی از قواعد و اصول حاکم بر افعال اخلاقی است. نوعی تامل فلسفی درباره اصول اخلاقی و ارائه دلیل برای اعتقادات و ارزش ها. هدف اخلاق هنجاری، دفاع از داوری های عام ارزشی و عرضه نظریه ای جامع برای تبیین آنها و وظیفه آن دست یابی به معیارهای اخلاقی است که درست و غلط را معین کند. با توجه امور جاری زندگی می توان دریافت مردم در طول زندگی خود به داوری اخلاقی می پردازند و به خوبی و بدی، درستی و نادرستی، و بایستگی و نبایستگی اخلاقی اموری حکم می کنند. چگونه است که رفتاری را خوب و رفتاری را بد می دانیم و ملاک و معیار ما در این باره چیست؟ اخلاق هنجاری به دنبال شناسایی و تبیین اساسی ترین مبانی و معیارهای درستی و نادرستی و خوبی و بدی و بایستگی و نبایستگی در احکام اخلاقی است. در حقیقت وظیفه اصلی اخلاق هنجاری به دو بخش خلاصه می شود:
← ارائه طرح کلی
(۱) هرگز نباید کسی را بیازاریم، (۲) باید به وعده هایمان وفا کنیم و (۳) باید از والدین و معلمانمان اطاعت کنیم یا به آنها احترام بگذاریم. وی در هر مورد قضیه دیگری را نیز به کار می گیرد که متضمن بیان واقعیت است و آن قاعده یا اصل را در مورد مبتلا به کار می گیرد: (الف) اگر فرار کنم به حکومت آسیب می رسانم (ب) اگر فرار کنم عهدی را خواهم شکست و (ج) اگر فرار کنم مطیع پدر و مادر و معلم خود نخواهم بود چون جامعه یا دولت در حکم پدر و مادر و معلم است. خلاصه آن که ارائه معیارهای اخلاقی برای خوبی و بدی و بایستگی و نبایستگی و تعیین مصادیق خوب و بد اخلاقی و باید و نباید اخلاقی از وظایف اخلاق هنجاری است. گفتنی است روش بحث در این نوع پژوهش اخلاقی استدلالی و عقلی است و نه نقلی و تجربی.
انواع نظریات اخلاق هنجاری
در اخلاق هنجاری با نظریه های اخلاقی مواجهیم این نظریات را می توان به سه دسته نتیجه گرا، وظیفه گرا و فضیلت گرا تقسیم کرد. بنابر نظریات وظیفه گرا یک عمل ، ممکن است با صرف نظر از میزان خیر و خوبی که در نتیجه آن به بار می آید به دلیل برخی ویژگی های درونی و ذاتی اش خوب و بایسته باشد. مانند عمل احسان که با صرف نظر از نتایج فردی و اجتماعی اش به دلیل عادلانه بودن یا متعلق فرمان خدا بودن خوب یا بایسته شمرده شود. نظریات نتیجه گرا ملاک خوبی و درستی عمل را به هدف و غایت منوط می کنند حال آنکه این نتیجه ممکن است لذت، سود، قدرت یا معرفت باشد. فضیلت گرایی به جای تمرکز بر ذات عمل یا نتایج حاصل از آن در تشخیص خوبی یا بایستگی اخلاقی بر ویژگی ها و خصایل شخصیتی، اهمیت قایل است.
wikifeqh: اخلاق_هنجاری