احکام اولیه

[ویکی فقه] احکام اولیه، احکامی هستند که بر موضوعات معینی قرار داده شده اند قطع نظر از عوارض و حالات ثانوی که بر آن موضوع، عارض می شود مانند وجوب نماز و روزه و حج یا طهارت آب کر و آب جاری و صحت بیع و بطلان معامله ربوی.
۱. ↑ آیت الله مکارم شیرازی،دائرة المعارف فقه مقارن،ج ۱.
...

[ویکی شیعه] احکام اولیه در برابر احکام ثانویه، آن دسته از احکام فقهی هستند که بر طبق مصالح و مفاسد صادر شده اند و این صدور حکم بدون در نظر گرفتن حالات استثنایی مانند اضطرار، عسر و حرج، ضرر و تقیه است؛ امّا احکام ثانویه با در نظر گرفتن این حالات خاص است. به عنوان مثال، حکم وجوب وضو برای نماز، یک حکم اولی است و حکم وجوب تیمم برای کسی که با گرفتن وضو به سختی و مشقت می افتد، یک حکم ثانوی است.
یکی از تفاوت های حکم اولی با حکم ثانوی این است که حکم اولی همیشگی است؛ امّا حکم ثانوی موقت است. همچنین در احکام دینی، اصل و محوریت با حکم اولی است و حکم ثانوی جانشین و فرع حکم اولی است.
از نمونه های احکام اولیه در قرآن، حکم به وجوب روزه ماه رمضان در آیه ۱۸۵ سوره بقره و یا حکم وجوب وضو برای نماز در آیه ششم سوره مائده است. در این موارد حکم اولی، وجوب روزه در ماه رمضان و وجوب وضو برای نماز است که اگر این ها ممکن نبود، نوبت به حکم ثانوی می رسد.