اجناس عالیه

[ویکی فقه] اجناس عالیه یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و عبارت است از کلی ترین اجناس که مافوق همه اجناس و انواع اند و ورای آنها یعنی برتر از آنها دیگر جنسی وجود ندارد.
اجناس عالیه بنظر ارسطو منحصرا ده است (مقولات عشر) که عبارتند از: جوهر، کمّ، کیف، این، متی، وضع، ملک، اضافه، فعل، انفعال.این تقسیم بندی در حقیقت تقسیم بندی کلیه ماهیات ممکن است، و هر ماهیتی از قبیل انسان یا آهن یا دایره یا بریدن یا بریده شدن یا برادری و فرزندی و جز آن، و حتی ماهیّات معدوم از قبیل سیمرغ و کیمیا در ذیل یکی از این مقولات واقع است. به تعبیر دیگر، معظم ماهیاتی که عقول و اذهان بدان احاطه توانند یافت در تحت این اجناس محصور است، و گذشته از بعضی از امور معقول مانند وجود و وجوب و امکان، یا چیزهائی که مبادی و نهایات بعضی انواع هستند مانند وحدت که مبدا عدد، و نقطه که نهایت خط است؛ چیزی دیگر از اعیان موجودات از این مقولات خارج نیست.
تعداد اجناس عالیه
هریک از اجناس عالیه دهگانه مقوله مستقلّی است که در تحت جنس عالی دیگر در نمی آید. یعنی هیچ جنس عالی قابل تحویل به جنس دیگر نیست. بنابراین بنظر مشّائیان تعداد اجناس عالیه را نمی توان کمتر کرد. اما بنظر شیخ اشراق غیر از کم و کیف سایر اعراض را می توان به اضافه یعنی نسبت بازگردانید و تعداد اجناس عالیه بدین ترتیب پنج خواهد بود: یک مقوله جوهر و چهار مقوله عرض: کم، کیف، نسبت، حرکت.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، مقولات عشر، ص۲۷۱.
۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، مقولات عشر، ص۲۷۱.۲. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۴.
...