اتحاف الوری باخبار ام القری

[ویکی فقه] إتحاف الوری بأخبار أم القری (کتاب). اتحاف الوری باخبار ام القری تالیف ابن فهد (۸۱۲- ۸۸۵ ق.) از محدثان و مورخان شافعی است که در پنج مجلد، اخبار و حوادث مکه از ازدواج عبدالله با آمنه و ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم تا سال ۸۸۵ ق. آمده است.
شیوه نگارش ابن فهد بدین گونه است که در ذیل هر سال حوادث و وقایع آن سال را ذکر کرده است و اگر مطلبی نیافته است و نیاز به تحقیق بیشتر بوده است آن بخش را سفید گذاشته تا با یافتن مطلب جدید ذکر کند. او تا سال آخر عمر نیز درصدد یافتن مطالب بوده و حوادث مکه را تا این سال در کتابش آورده است.

[ویکی نور] اتحاف الوری باخبار ام القری تألیف ابن فهد(812-885ق.) از محدثان و مورخان شافعی است که در آن در پنج مجلد، اخبار و حوادث مکه از ازدواج عبدالله با آمنه و ولادت پیامبر اکرم(ص) تا سال 885ق. آمده است. بیشتر منابع از این کتاب با همین عنوان نام برده اند؛ ولی برخی دیگر، با تعابیری؛ همانند «ذیل علی تاریخ مکة الفاسی» از آن یاد کرده اند که نشان می دهد این کتاب در حقیقت تکمله و ذیلی بر کتاب شفاءالغرام ابوعبدالله فاسی(م. 832ق) است.
شیوه نگارش ابن فهد بدین گونه است که در ذیل هر سال حوادث و وقایع آن سال را ذکر کرده است و اگر مطلبی نیافته است و نیاز به تحقیق بیشتر بوده است آن بخش را سفید گذاشته تا با یافتن مطلب جدید ذکر کند. او تا سال آخر عمر نیز درصدد یافتن مطالب بوده و حوادث مکه را تا این سال در کتابش آورده است.
مکه در گذشته و حال همواره محل اجتماع و گردآمدن مسلمانان سراسر جهان بوده است و در نتیجه از مهم ترین و قوی ترین مراکز نشر فرهنگ میان سرزمین های مسلمان نشین و حلقه اتصال میان عالمان شرق، غرب، شمال و جنوب عالم اسلامی در ادوار گوناگون بوده و هست.
با انتقال مرکز خلافت از شبه جزیره، در نیمه دوم سده اول هجری، به طور طبیعی مرکز جدید خلافت مورد توجه خاص و عام قرار گرفت و عالمان راهی آن دیار شدند؛ با این همه، مکه مکرمه موقعیت و منزلت دینی و آیینی خود را در دل مسلمانان حفظ کرد و آنان همواره رو به آن دارند و کعبه آمالشان در آن جا قرار دارد.
عالمان از روزگاران نخست، از سرزمین های گوناگون اسلامی راهی مکه می شدند تا علاوه بر ادای فریضه حج نیازهای دیگر خود را که مهم ترین آنها افزایش توان علمی و بهره وری علمی و بهره وری علمی بوده، برآورده سازند. این چنین است که می بینیم دانشمندی از دورترین نقاط شرق یا غرب راهی مکه می شود تا در آنجا با همتای خود که از مکان دور دیگری عازم مکه شده است، دیدار و مبادله علمی کند و با این کار تفاهم و وحدت و نزدیکی، بهره وری علمی، استمرار پیوندهای معرفتی و انتشار افکار و اندیشه ها در کشورهای مختلف اسلامی حاصل شود.

[ویکی حج] اتحاف الوری باخبار ام القری از مهم ترین منابع تاریخ محلی مکه است که در سده نهم هجری نگاشته شده و وقایع تاریخ مکه را از ظهور اسلام تا سال ۸۵۵ گزارش کرده است. اتحاف الوری نخستین اثر تاریخ مکه است که به شکل سال شمار تدوین شده است. این کتاب در اصل ذیلی است بر شفاء الغرام نوشته تقی الدین فاسی که اطلاعات آن کتاب را بر اساس سال وقوع مرتب کرده و به اطلاعات آن افزوده است. سبک تدوین کتاب، الگویی برای نویسندگان بعدی بود و مطالب کتاب نیز به شکل گسترده مورد استناد نویسندگان تاریخ محلی مکه قرار گرفت.
عمر بن محمد بن محمد بن محمد بن فهد، از محدثان و مورخان بزرگ خاندان مشهور بنی فهد است. نام او محمد بود؛ ولی بیشتر وی را عمر می خواندند. لقب او نجم الدین و کنیه اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است. او در سال ۸۱۲ به دنیا آمد و بعد از آموزش نزد پدر سفرهای متعددی برای علم آموزی انجام داد. از آن میان سفرهایش به مصر و شاگردی اش نزد استادان مصری از جمله ابن حجر عسقلانی شایان ذکر است. وی در سال ۸۸۵ درگذشت.
اتحاف الوری از پربرگ ترین آثار تاریخ محلی مکه است و اخبار مکه را از سال تولد پیامبر گرامی تا سال ۸۸۵ق. در بر دارد. توجه ابن فهد بیشتر به شرح وقایع است تا وصف اشیا و اماکن.

[ویکی فقه] اتحاف الوری باخبار ام القری (کتاب). اتحاف الوری باخبار ام القری تالیف ابن فهد (۸۱۲- ۸۸۵ ق.) از محدثان و مورخان شافعی است که در پنج مجلد، اخبار و حوادث مکه از ازدواج عبدالله با آمنه و ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم تا سال ۸۸۵ ق. آمده است.
شیوه نگارش ابن فهد بدین گونه است که در ذیل هر سال حوادث و وقایع آن سال را ذکر کرده است و اگر مطلبی نیافته است و نیاز به تحقیق بیشتر بوده است آن بخش را سفید گذاشته تا با یافتن مطلب جدید ذکر کند. او تا سال آخر عمر نیز درصدد یافتن مطالب بوده و حوادث مکه را تا این سال در کتابش آورده است.
گزارش محتوا
مکه در گذشته و حال همواره محل اجتماع و گردآمدن مسلمانان سراسر جهان بوده است و در نتیجه از مهم ترین و قوی ترین مراکز نشر فرهنگ میان سرزمین های مسلمان نشین و حلقه اتصال میان عالمان شرق ، غرب ، شمال و جنوب عالم اسلامی در ادوار گوناگون بوده و هست. با انتقال مرکز خلافت از شبه جزیره، در نیمه دوم سده اول هجری، به طور طبیعی مرکز جدید خلافت مورد توجه خاص و عام قرار گرفت و عالمان راهی آن دیار شدند؛ با این همه، مکه مکرمه موقعیت و منزلت دینی و آیینی خود را در دل مسلمانان حفظ کرد و آنان همواره رو به آن دارند و کعبه آمالشان در آن جا قرار دارد. عالمان از روزگاران نخست، از سرزمین های گوناگون اسلامی راهی مکه می شدند تا علاوه بر ادای فریضه حج نیازهای دیگر خود را که مهم ترین آنها افزایش توان علمی و بهره وری علمی و بهره وری علمی بوده، برآورده سازند. این چنین است که می بینیم دانشمندی از دورترین نقاط شرق یا غرب راهی مکه می شود تا در آنجا با همتای خود که از مکان دور دیگری عازم مکه شده است، دیدار و مبادله علمی کند و با این کار تفاهم و وحدت و نزدیکی، بهره وری علمی، استمرار پیوندهای معرفتی و انتشار افکار و اندیشه ها در کشورهای مختلف اسلامی حاصل شود. مطالب کتاب با شرح ازدواج عبدالله بن عبدالمطلب با آمنه بنت وهب آغاز می شود. در سال اول قصه اصحاب فیل و ولادت نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم آمده است. در سال دوم مطلبی ذکر نشده است و محقق نیز تدکر داده است که این بخش در نسخه اصلی سفید است، شاید ابن فهد قصد داشته است که بعدها مطلبی را اضافه کند؛ ولی اجل به او مهلت نداده است. این وضعیت در سال های ۲۸ و ۲۹ و سال های دیگری نیز تکرار شده و مطلبی نیامده است. در برخی از سال ها مطالب به تفصیل آمده، اما در بعضی نیز تنها به یک خط اکتفا شده است، به عنوان مثال در سال ۱۲ ق تنها چنین آمده که: بنا بر قولی ابوطالب به همراه پیامبر به بصره رفت و یا در سال ۳۰ و ۳۲ تنها از ولادت زینب دختر پیامبر و بلال بن الحارث خبر داده است. به نظر می رسد که نویسنده حریت را در نقل اخبار رعایت نکرده و از ذکر مواردی خودداری کرده است؛ به عنوان نمونه در سال ۱۱ هجری، پس از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم درباره جانشینی ابوبکر تنها به این جمله اکتفا شده است که استخلف بعده ابوبکر الصدیق و مطلبی دربا ره حوادث پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نیامده است؛ در حالی که این بخش از تاریخ از اهمیت فوق العاده برخوردار است. منبع اصلی کتاب در اخبار پیش از خود کتاب شفاءالغرام است که منبع اصلی در مطالعات تاریخ مکه است. در رابطه با تاریخ پس از آن نیز تا سال ۸۸۵ ق خود اثر به عنوان منبع اصلی به شمار می رود. به جهت اطلاع از شیوه تاریخ نگاری کتاب به عنوان نمونه به برخی از این اخبار از جلد چهارم اشاره می شود: ۱. ۸۳۱ ق: سید مبارک اباعفیف از سلطان برسبای الدقماقی درخواست می کند که لشکری را در نبرد با برادرانش ابراهیم و ابی القاسم به یاری او ارسال کند. لشکر با تعداد ۵۰ سوار به فرماندهی امیر ارن بغا به مکه می رسند. با شنیدن این خبر برادران اباعفیف به وحشت افتاده و از ورود به مکه خودداری می کنند. در اواخر جمادی الآخره خواجه دیوانه الکیلانی که از بلاد کلیکوت هند به مکه مشرف شده بود، در دریا به قتل رسید. شرح واقعه بدین گونه بوده که ابراهیم شبانه به کشتی او حمله کرده و او را با ضربه شمشیر به قتل می رساند.
إتحاف الورى بأخبار أم القرى، ابن فهد، ج ۴، ص۱۵.
در مجلدات پنج گانه کتاب اخبار مربوط به این سال ها دیده می شود: ۱. تا سال ۱۱ هجری. ۲. سال ۱۲ تا ۶۰۰. ۳. سال ۶۰۱ تا ۸۳۰. ۴. ۸۳۱ تا ۸۸۵. ۵. فهارس. بیشتر منابع از کتاب شفاءالغرام است و تعابیری؛ همانند «ذیل علی تاریخ مکة الفاسی» نشان می دهد این کتاب در حقیقت تکمله و ذیلی بر کتاب شفاءالغرام ابوعبدالله فاسی (م. ۸۳۲ ق) است. در ابتدا مقدمه به قلم محقق اثر عبدالکریم علی باز آمده است که در آن گزارشی از تاریخ نگاری مکه و مطالبی درباره کتاب آمده است. وی یک تحقیق جامع از منابع اخبار و گزارشات را نیز استخراج نموده و الفاظ و عباراتی را که نیاز به توضیح داشته است، در پاورقی شرح کرده است. در پایان هر یک از مجلدات فهرست موضوعات آمده است. فهارس کتاب که تمامی جلد پنجم را به خود اختصاص داده و توسط محمد اسماعیل سید احمد به انجام رسیده است به ترتیب عبارت است از: ۱. آیات قرآنی ۲. احادیث و آثار نبوی ۳. اشعار ۴. اعلام (رجال) ۵. اعلام (نساء) ۶. اماکن و بلدان ۷. مصادر و مراجع به تفکیک خطی و چاپی.
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد ۴، صفحه ۴۲۸-۴۲۹.
...