اتا شاه تخته

اِتا شاه تخته یا اِتا کارینا ( به انگلیسی: Eta Carinae ) یک سامانهٔ ستاره ای در صورت فلکی شاه تخته است که تقریباً ۷٬۵۰۰ تا ۸٬۰۰۰ سال نوری با خورشید فاصله داشته و جرم آن بالای ۱۲۰ جرم خورشیدی تخمین زده شده است. این سامانه حداقل از دو ستاره تشکیل شده است. یکی از دو ستارهٔ شناخته شدهٔ این سامانه، یک متغیر آبی درخشان ( ال بی وی ) است که در مراحل اولیهٔ زندگی خود جرمی در حدود ۱۵۰ جرم خورشیدی داشته است؛ ولی امروزه حداقل ۳۰ جرم خورشیدی از جرم آن کاسته شده است. ستارهٔ دیگر این سامانه یک ستارهٔ ولف - رایه است که جرمی تقریباً ۳۰ برابر جرم خورشید دارد و به دور همدم بزرگترش در گردش است. این ستارهٔ همدم به هیچ وجه به صورت بصری قابل مشاهده نیست، زیرا اِتا شاه تخته به وسیلهٔ سحابی سرخ رنگ ضخیم و بزرگی احاطه شده است که مشاهدهٔ آن را عملاً غیرممکن می سازد. درخشندگی مجموع این دو ستاره در حدود چهار میلیون برابر خورشید، و جرم مجموع آن ها تقریباً ۱۰۰ برابر جرم خورشید تخمین زده می شود. اِتا شاه تخته در شمال عرض جغرافیایی ۳۰ درجهٔ شمالی قابل مشاهده نیست و در جنوب عرض جغرافیایی ۳۰ درجهٔ جنوبی دور قطبی است. به علت جرم زیاد این ستاره و نیز مرحلهٔ خاص زندگی اش، انتظار می رود که در آینده ای نزدیک ( از نظر نجومی ) به صورت یک ابرنواختر یا حتی شاید به صورت یک فرانواختر منفجر شود.
در اخترشناسی چینی سنّتی، اتا شاه تخته دارای نام های تسین شی ( از 天 社 چینی ( ماندارین: tiānshè ) «محراب بهشت» ) ، و سوراخ است. این ستاره در زبان چینی همچنین با نام 海山 ( های شان ایر، فارسی: دوّمین ستارهٔ دریا و کوه ) شناخته می شود که برگرفته از نام صورتکی به نام دریا و کوه است که از اتا شاه تخته، اس شاه تخته، لاندا قنطورس، و لاندا مگس جنوبی تشکیل شده است.
اتا شاه تخته در حال حاضر یکی از پرجرم ترین سامانه های ستاره ای قابل مطالعهٔ گسترده است. تا همین اواخر، اتا شاهتخته پرجرم ترین ستارهٔ منفرد کهکشان راه شیری دانسته می شد؛ امّا در سال ۲۰۰۵ آشکار شد که اتا شاه تخته در واقع یک سامانهٔ دوتایی است. پرجرم ترین ستاره در سامانهٔ ستاره ای دوتایی اتا شاه تخته به احتمال زیاد بیش از ۱۰۰ برابر خورشید جرم دارد. سایر ستارگان پرجرم شناخته شده درخشان تر و پرجرم تر از این هستند.
ستارگانی که در ردهٔ جرمی اتا شاه تخته قرار دارند، نوری بیش از یک میلیون برابر نور خورشید را از خود گسیل می کنند. چنین ستارگانی بسیار نادرند، به طوری که در کهکشانی به بزرگی راه شیری تعداد این گونه از ستارگان از چند ده تا فراتر نمی رود. این ستارگان بسیار به حدّ ادینگتون نزدیکند و حتّی ممکن است از لحاظ نظری از این حد تجاوز کنند. در چنین ستارگانی میزان فشار تابشی به قدری زیاد است که می تواند تقریباً گرانش را خنثی کند. ستارگانی که جرم آن ها از ۱۲۰ برابر جرم خورشید فراتر می رود از لحاظ نظری از حدّ ادینگتون تجاوز کرده اند و گرانش آن ها به سختی می تواند بر فشار تابشی آن ها چیره شود، از این رو بسیار ناپایدارند.