[ویکی فقه] علی بن محمد بن افضل الدّین محمد بن حبیب الله ترکه خجندی اصفهانی ملقب به صائن الدّین و مکنی به ابومحمّد، از معروف ترین افراد آل ترکه و از دانشمندان قرن نهم هجری در اصفهان است. وی جامع معقول و منقول بود و در کلام و تصوف و علم جفر و علم اعداد و علم حروف و دیگر علوم غریبه و حکمت و فلسفه تبحر داشت.
ابومحمّد صائن الدّین علی بن صدرالدّین محمّد بن ابوحامد افضل الدّین محمّد بن حبیب الله ترکه اصفهانی از معروف ترین افراد آل ترکه، و از دانشمندان قرن نهم هجری است. وی عالمی فاضل و حکیمی عارف و ادیبی ماهر بود، در اصفهان متولّد شد. اما از سال تولد او و بسیاری از جزئیات زندگی، دوران کودکی و جوانی، اساتید و شاگردان او اطلاع دقیقی در دست نیست. حاصل آنچه در کتب تراجم و نیز دو رساله از خود او به نام نفثة المصدور اول و نفثة المصدور دوم آمده این است که صائن الدّین از خاندان معروف ترکه در اصفهان بوده که از عهد مغول تا دوره صفویه از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. این خاندان ترک زبان از شهر خجند در ترکستان برخاسته و بیشتر افراد آن در زمان خود به علم و دانش شهرت داشته اند و برخی از آنان چون برادر بزرگ صائن الدّین و پس از او خود وی به منصب قضا رسیده اند. بی تردید صائن الدّین علی بن محمد ترکه معروف ترین شخصیت این خاندان و از موقعیت بالای علمی و اجتماعی برخوردار بوده است و همین امر باعث گشت تا مورد تعرض و بدگویی حسودان و بدخواهان و تبعید و آزار و اذیت فرمانروایان زمان خود قرار گیرد.
تحصیل و تدریس
به نظر می رسد که وی ابتدا نزد برادرش به تحصیل پرداخته، سپس به شهرهای مختلف مسافرت کرد، و از محضر علمای آن شهرها بهره برد، و در علوم زمان خود به استادی رسید. در هنگام استیلای تیمور گورکانی بر اصفهان شخصیت های بزرگ خاندان ترکه از جمله صائن الدّین و برادرش به سمرقند تبعید شدند و از همان دیار بود که صائن الدّین به امر برادرش مسافرت پانزده ساله خود را آغاز نمود و به حجاز و شام و مصر و عراق رفت و با کسب فیض از محضر بزرگان علم بر اندوخته های علمی خود افزود و پس از اینکه در عراق از مرگ امیر تیمور مطلع شد به اصفهان بازگشت و در آنجا مجلس درس تشکیل داد.
شخصیت علمی
صائن الدّین جامع علوم معقول و منقول بود و در کلام و تصوف و علم جفر و علم اعداد و علم حروف و دیگر علوم غریبه و حکمت و فلسفه تبحر داشت. تالیفات و آثار او حاکی از تسلط او در این موارد و نیز آگاهی او نسبت به آرای فقیهان و متکلمان و حکیمان و عارفان است. اشراف او بر منابع شریعت و آگاهی او از حکمت و عرفان و علم حروف به او این فرصت را داد تا برای اثبات مقاصد علمی خود از مزایای هر یک از آنها سود برده و در نهایت عقاید کلامی، فلسفی، عرفانی و حروفی خود را در نظامی واحد و در پرتو شریعت ترسیم نماید.او در بیان مقاصد خود از فارسی و عربی و نثر و نظم سود برده و در استفاده از قالب های کلامی مهارت فوق العاده خود را به ثبوت رسانیده است. مناظرات خمس او توانایی اش را در نثر فارسی و کتاب تمهیدش قدرت او را در بهره گیری از برهان و عرفان در قالب زبان عربی به خوبی نشان می دهد. این خصوصیات از او شخصیتی بی نظیر ساخته و او را مورد توجه و تکریم عالمان و عارفان بزرگی قرار داده است، چنانکه عارف بزرگ شیعی مرحوم سید حیدر آملی پس از اینکه او را در شمار کسانی شمرده که از حکمت و علوم نقلی به علم تصوف و عرفان روی آورده اند از او به این عناوین یاد نموده است: «و منهم الامام الفاضل و الحکیم العارف صدر الحق و الملة و الدین الاصفهانی المعروف بترکه.»
شیوه بیان حقایق عرفانی
...
ابومحمّد صائن الدّین علی بن صدرالدّین محمّد بن ابوحامد افضل الدّین محمّد بن حبیب الله ترکه اصفهانی از معروف ترین افراد آل ترکه، و از دانشمندان قرن نهم هجری است. وی عالمی فاضل و حکیمی عارف و ادیبی ماهر بود، در اصفهان متولّد شد. اما از سال تولد او و بسیاری از جزئیات زندگی، دوران کودکی و جوانی، اساتید و شاگردان او اطلاع دقیقی در دست نیست. حاصل آنچه در کتب تراجم و نیز دو رساله از خود او به نام نفثة المصدور اول و نفثة المصدور دوم آمده این است که صائن الدّین از خاندان معروف ترکه در اصفهان بوده که از عهد مغول تا دوره صفویه از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. این خاندان ترک زبان از شهر خجند در ترکستان برخاسته و بیشتر افراد آن در زمان خود به علم و دانش شهرت داشته اند و برخی از آنان چون برادر بزرگ صائن الدّین و پس از او خود وی به منصب قضا رسیده اند. بی تردید صائن الدّین علی بن محمد ترکه معروف ترین شخصیت این خاندان و از موقعیت بالای علمی و اجتماعی برخوردار بوده است و همین امر باعث گشت تا مورد تعرض و بدگویی حسودان و بدخواهان و تبعید و آزار و اذیت فرمانروایان زمان خود قرار گیرد.
تحصیل و تدریس
به نظر می رسد که وی ابتدا نزد برادرش به تحصیل پرداخته، سپس به شهرهای مختلف مسافرت کرد، و از محضر علمای آن شهرها بهره برد، و در علوم زمان خود به استادی رسید. در هنگام استیلای تیمور گورکانی بر اصفهان شخصیت های بزرگ خاندان ترکه از جمله صائن الدّین و برادرش به سمرقند تبعید شدند و از همان دیار بود که صائن الدّین به امر برادرش مسافرت پانزده ساله خود را آغاز نمود و به حجاز و شام و مصر و عراق رفت و با کسب فیض از محضر بزرگان علم بر اندوخته های علمی خود افزود و پس از اینکه در عراق از مرگ امیر تیمور مطلع شد به اصفهان بازگشت و در آنجا مجلس درس تشکیل داد.
شخصیت علمی
صائن الدّین جامع علوم معقول و منقول بود و در کلام و تصوف و علم جفر و علم اعداد و علم حروف و دیگر علوم غریبه و حکمت و فلسفه تبحر داشت. تالیفات و آثار او حاکی از تسلط او در این موارد و نیز آگاهی او نسبت به آرای فقیهان و متکلمان و حکیمان و عارفان است. اشراف او بر منابع شریعت و آگاهی او از حکمت و عرفان و علم حروف به او این فرصت را داد تا برای اثبات مقاصد علمی خود از مزایای هر یک از آنها سود برده و در نهایت عقاید کلامی، فلسفی، عرفانی و حروفی خود را در نظامی واحد و در پرتو شریعت ترسیم نماید.او در بیان مقاصد خود از فارسی و عربی و نثر و نظم سود برده و در استفاده از قالب های کلامی مهارت فوق العاده خود را به ثبوت رسانیده است. مناظرات خمس او توانایی اش را در نثر فارسی و کتاب تمهیدش قدرت او را در بهره گیری از برهان و عرفان در قالب زبان عربی به خوبی نشان می دهد. این خصوصیات از او شخصیتی بی نظیر ساخته و او را مورد توجه و تکریم عالمان و عارفان بزرگی قرار داده است، چنانکه عارف بزرگ شیعی مرحوم سید حیدر آملی پس از اینکه او را در شمار کسانی شمرده که از حکمت و علوم نقلی به علم تصوف و عرفان روی آورده اند از او به این عناوین یاد نموده است: «و منهم الامام الفاضل و الحکیم العارف صدر الحق و الملة و الدین الاصفهانی المعروف بترکه.»
شیوه بیان حقایق عرفانی
...
wikifeqh: علی_بن_محمد_ترکه_اصفهانی