[ویکی فقه] اِبْن خَطیب، ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن سعید بن عبدالله بن سعید بن علی بن احمد سلمانی (۷۱۳ - ۷۷۶ق /۱۳۱۳-۱۳۷۴م)، مشهور به ذوالوزارتین (ریاست شمشیر و قلم یا وزارت و کتابت) و ملقب به لسان الدین ، وزیر ، طبیب ، ادیب ، مورخ و فقیه مالکی اندلسی می باشد.
دودمان ابن خطیب را از آن رو سلمانی نامیده اند که نسبشان به مراد، یکی از تیره های قحطانی ساکن ناحیه سلمان یمن می رسد. خاندان ابن خطیب که نخست به شام رفته بودند، در پی فتح اندلس به دست مسلمانان در سده ۲ق/۸م بدان سرزمین کوچیدند و در آن جا رحل اقامت افکندند و به «بنی وزیر» مشهور شدند. بنی وزیر ظاهراً در شمار مخالفان حکم بن هشام فرمانروای اموی اندلس بودند و هم ازاین رو به دنبال سرکوب شورشیان ( حادثه ربض ) در ۲۰۲ق /۸۱۷م از قرطبه به طلیطله مهاجرت کردند.
اشتهار
نزدیک به یک قرن و نیم پس از آن، وقتی خطر حمله مسیحیان این شهر را تهدید کرد، سعید نیای بزرگ ابن خطیب به لوشه (در ۵۵ کیلومتری غرب غرناطه) رفت و خطیب و قاضی آن خطه شد و از آن پس فرزندانش به بنی خطیب شهرت یافتند. نوه همین سعید که همنام نیای خود و پدر بزرگ ابن خطیب بود، به هنگام شورش بنی طنجالیان در لوشه گرفتار شد و چون رهایی یافت به غرناطه رفت و با اشراف آن دیار وصلت کرد. بدین سان پدر ابن خطیب از جانب مادر با خانواده سلطنتی غرناطه ( بنی نصر یا بنی احمر ) خویشاوندی داشت. ابومحمد عبدالله پدر ابن خطیب که مردی فاضل بود، در دستگاه سلطان غرناطه به مقام وزارت رسید و سپس در خدمت جانشینان او بود تا در زمان ابوالحجاج یوسف ابن اسماعیل (حک ۷۳۳- ۷۵۵ق/ ۱۳۳۳-۱۳۵۴م) در جنگ طریف همراه پسرش، برادر بزرگ تر محمد، به شهادت رسید.
رسیدن به منصب
ابن خطیب در لوشه به دنیا آمد و در خردی با پدر به غرناطه رفت و در آن جا علم و ادب فرا گرفت و چون در نظم و نثر و ترسل سرآمد همگنان شد، به خدمت سلطان ابوالحجاج درآمد و در دیوان انشاء زیردست ابوالحسن بن جَیّاب به کار پرداخت و چون ابن جیّاب در طاعون سیاه ۷۴۹ق /۱۳۴۹م درگذشت، ابن خطیب به جای وی کاتب السّر ( منشی مخصوص ) و وزیر ابوالحجاج شد و به رغم جوانی، گذشته از وزارت، ریاست لشکر و بیت المال را نیز در دست گرفت.همچنین انتصاب کارگزاران دولت بر عهده وی بود و از این راه ثروت بسیار کسب کرد. سلطان بارها او را به سفارت نزد سلاطین دیگر فرستاد. چون ابوالحجاج در عید فطر ۷۵۵ق /۱۹ اکتبر ۱۳۵۴م کشته شد و پسرش محمد پنجم معروف به الغنی بالله بر جای او نشست، ابن خطیب را به ریاست هیأتی نزد ابوعنان سلطان مقرب فرستاد تا او را به همکاری برای مقاومت در برابر پادشاه قَشتاله برانگیزد. موفقیت چشمگیر ابن خطیب در این مأموریت جایگاه او را نزد الغنی بالله بالا برد.
سیر و سفر
...
دودمان ابن خطیب را از آن رو سلمانی نامیده اند که نسبشان به مراد، یکی از تیره های قحطانی ساکن ناحیه سلمان یمن می رسد. خاندان ابن خطیب که نخست به شام رفته بودند، در پی فتح اندلس به دست مسلمانان در سده ۲ق/۸م بدان سرزمین کوچیدند و در آن جا رحل اقامت افکندند و به «بنی وزیر» مشهور شدند. بنی وزیر ظاهراً در شمار مخالفان حکم بن هشام فرمانروای اموی اندلس بودند و هم ازاین رو به دنبال سرکوب شورشیان ( حادثه ربض ) در ۲۰۲ق /۸۱۷م از قرطبه به طلیطله مهاجرت کردند.
اشتهار
نزدیک به یک قرن و نیم پس از آن، وقتی خطر حمله مسیحیان این شهر را تهدید کرد، سعید نیای بزرگ ابن خطیب به لوشه (در ۵۵ کیلومتری غرب غرناطه) رفت و خطیب و قاضی آن خطه شد و از آن پس فرزندانش به بنی خطیب شهرت یافتند. نوه همین سعید که همنام نیای خود و پدر بزرگ ابن خطیب بود، به هنگام شورش بنی طنجالیان در لوشه گرفتار شد و چون رهایی یافت به غرناطه رفت و با اشراف آن دیار وصلت کرد. بدین سان پدر ابن خطیب از جانب مادر با خانواده سلطنتی غرناطه ( بنی نصر یا بنی احمر ) خویشاوندی داشت. ابومحمد عبدالله پدر ابن خطیب که مردی فاضل بود، در دستگاه سلطان غرناطه به مقام وزارت رسید و سپس در خدمت جانشینان او بود تا در زمان ابوالحجاج یوسف ابن اسماعیل (حک ۷۳۳- ۷۵۵ق/ ۱۳۳۳-۱۳۵۴م) در جنگ طریف همراه پسرش، برادر بزرگ تر محمد، به شهادت رسید.
رسیدن به منصب
ابن خطیب در لوشه به دنیا آمد و در خردی با پدر به غرناطه رفت و در آن جا علم و ادب فرا گرفت و چون در نظم و نثر و ترسل سرآمد همگنان شد، به خدمت سلطان ابوالحجاج درآمد و در دیوان انشاء زیردست ابوالحسن بن جَیّاب به کار پرداخت و چون ابن جیّاب در طاعون سیاه ۷۴۹ق /۱۳۴۹م درگذشت، ابن خطیب به جای وی کاتب السّر ( منشی مخصوص ) و وزیر ابوالحجاج شد و به رغم جوانی، گذشته از وزارت، ریاست لشکر و بیت المال را نیز در دست گرفت.همچنین انتصاب کارگزاران دولت بر عهده وی بود و از این راه ثروت بسیار کسب کرد. سلطان بارها او را به سفارت نزد سلاطین دیگر فرستاد. چون ابوالحجاج در عید فطر ۷۵۵ق /۱۹ اکتبر ۱۳۵۴م کشته شد و پسرش محمد پنجم معروف به الغنی بالله بر جای او نشست، ابن خطیب را به ریاست هیأتی نزد ابوعنان سلطان مقرب فرستاد تا او را به همکاری برای مقاومت در برابر پادشاه قَشتاله برانگیزد. موفقیت چشمگیر ابن خطیب در این مأموریت جایگاه او را نزد الغنی بالله بالا برد.
سیر و سفر
...
wikifeqh: ابوعبدالله_ابن_خطیب