ابوبکر اسماعیلی

[ویکی فقه] اِسْماعیلی ، ابوبکر احمد بن ابراهیم بن اسماعیل جرجانی ۷۷- اول رجب ۷۱ق /۹۰ -۱ دسامبر ۸۱م ، محدث و فقیه شافعی بود.
نیای وی اسماعیل ، خود از راویان بود و سهمی در تاریخ جرجان از وی مستقلاً نام برده است پدرش به تحصیل فرزند عنایتی تام داشت و ظاهراً خود نیز از اهل علم و دانش بوده است . چنین می نماید که اسماعیلی در جرجان متولد شده باشد.چنانکه او خود گفته ، در ۸۳ق در حالی که کودکی بیش نبوده ، همراه پدرش به مجلس حدیث حسین بن حفص جرجانی حاضر شده است . افزون بر این در همان سال های کودکی به رسم آن روزگار در مجلس دیگر محدثان جرجانی نیز حضور می یافت . سهمی در ضمن حکایتی آورده است که وی در خردسالی نزد ابراهیم بن هانی مُهلّبی احکام فقهی را بر مذهب شافعی فراگرفته است .
سفرهای علمی
در بررسی سفرهای علمی او می بایست پایه را بر المعجم خود وی و تاریخ سهمی نهاد.چنانکه خودش یادآور شده است ، وی هنگامی که خبر درگذشت ابن ضریس رازی د۹۴ق را که مشتاق شرکت در محفل او بود، دریافت کرد، به اصرار از خانواده اش خواست تا با سفر وی برای تحصیل علم و حدیث موافقت کنند.و چون توانست نظر مساعد آنان را جلب کند، راهی نسا شد و در آن جا از حسن بن سفیان نسوی ، محدث مشهور بهره گرفت .آنگاه به جرجان بازگشت و بار دیگر در ۹۶ق راهی بغداد شد. گذار وی بر بسطام ، ری ، همدان ، دینور و حُلوان نیز در راه این سفر بوده است . در همان سال از حضور کوتاه وی در انبار و نیز کوفه آگاهی داریم وی در ادامه این سفر، در همان سال برای گزاردن مناسک حج و نیز استماع از شیوخ حدیث رهسپار مکه شد. در راه بازگشت از مکه ، از حضور دوبارة او در کوفه و بغداد و استماع حدیث در آن دو شهر نشانه هایی در دست است . ابوبکر در ۹۸ یا ۹۹ق در رویان بوده ، و در آن جا از محمد بن هارون رویانی حدیث شنیده است . و این نشان می دهد که وی پس از سفر خود به عراق و حجاز ، به ایران بازگشته بوده است .در دوره دیگری از سفر، وی بار دیگر در بغداد بوده است همچنین از حضور او در دیگر شهرهای عراق ، جزیره و خوزستان چون بصره ، اُبلّه ، واسط، سامرا ، تکریت ، موصل ، عبّادان ، اهواز و عسکر مکرم اطلاع داریم که می بایست در خلال سفرهای وی به بغداد بوده باشد برای استماعات او در این شهرها، درست نمی دانیم که وی چه هنگام به جرجان بازگشته است ، چنانکه به درستی آگاهی نداریم که حضور او در شهرهای نزدیک به جرجان چون استراباد و دهستان در چه مرحله ای صورت گرفته است . می دانیم که وی برای استماع حدیث بارها به نیشابور رفته ، و در آن جا از مشایخ حدیث شنیده است سفر او به نیشابور برای طلب علم می بایست در دوره جوانی وی صورت گرفته باشد اما از حضور وی در نیشابور در ۱۷ق نیز آنگاه که خود شیخی مدرس بود، آگاهیم .
مشایخ
اسماعیلی نام ۱۰ تن از شیوخ خود را در المعجم آورده است و منصور علاوه براین عده ، توانسته است نام ۰ تن دیگر از مشایخ وی را گرد آورد. از میان این مشایخ و استادان ، کسانی چون ابویعلی موصلی ابن عقده محمد بن عثمان بن محمد بن شیبه ابوجعفر محمد بن حسین اُشنانی محمد بن عبدالله بن مملک ، متکلم امامی که به معتزله گرایش داشت . ابن خزیمه نیشابوری ابوخلیفه فضل بن حباب جُمَحی ابوعوانه اسفراینی و ابوبکر احمد بن اسحاق صبغی قابل ذکرند.
قدرت علمی
...