ابوالعتاهیه

ابواسحاق اسماعیل بن قاسم بن سوید بن کیسان شناخته شده به ابوالعَتاهیه ( زادهٔ ۱۳۰/۱۵۸ - مرگ ۲۱۱/۲۱۳ هجری قمری ) برابر با ۷۴۸ - ۸۲۶ میلادی ) شاعر عرب روزگار عباسیان بود. پیشهٔ اصلی او کوزه گری بود و به پارسایی و دانایی در روزگار خود نامور بود. همچنین او را به زندیقی متهم می کردند. ابوالعتاهیه از پیروان شعوبیه بود.
ابوالعتاهیه از موالی شمرده می شد.
زادگاه او به درستی آشکار نیست. می نماید که نیاکانش روزگاری در عین التمر می زیسته اند و تازش عرب های مسلمان به بردگی کشیده شده اند. ابوالعتاهیه هم روزگار با المهدی، هارون الرشید و مامون خلیفگان عباسی بود و از سوی آنان نواخته می شد. مستمری ای که در زمان هارون بدو پرداخت می شد برابر با ۵۰ هزار درهم بود.
شعرهای او شامل زهدیات می شود و درون مایه اش بیشتر دربارهٔ مرگ و بدبینی به زندگانی بود. از آنجایی که در این شعرها اشاره ای به بهشت و جهنم و جهان پس از مرگ نمی نمود به زندیق بودن متهم اش کرده بودند. وی از شاعران اثرگذار بر شعر عربی و در مدح و غزل استاد بود. همچنین شعرهایی در گردن فرازی به تبار ایرانیش و پرهیز از عربیت دارد. برای نمونه شعر زیر را برای ایرانی ای به نام والبه که می کوشید برای خود تباری عربی دست و پا کند سروده بود:
که معنایش چنین است:
ای والبه! تو در میان عرب مانند خرمای نارس در میانی رطب هستی، نزد موالی که بزرگوار و اصیلند بیا، تا در آسایش باشی. به خدا سوگند تو به ما شبیه تری تا به عرب
وی در زندگی شیوهٔ درویشی پیش گرفته و ژنده پوش بود. او همچنین شعرهایی در انتقاد از شیوهٔ فرمانروایی عباسیان داشت و دفاع از تنگ دستان که سرانجام سبب شد تا هارون وی را به زندان بیفکند. ولی پایداری او و شعرهایی که پس از آن بر دیوار زندان نوشت هارون اارشید را متاثر ساخت و فرمان آزادی و نواختن او را داد.
وی در بغداد مرد و همانجا به خاک سپرده شد.
کنیهٔ او ابولعتاهیه اشاره به واژهٔ تازی عتاهیه دارد که به معنای مردمان نادان یا کم خردی است که اگر چنین باشد می تواند لقبی باشد که دشمنانش بر وی گذارده اند و دلیلش هم رُک گویی و یک دندگی او بوده است. همچنین پاره ای آورده اند که عتاهیه لقب پسر او محمد بوده و وی را از برای لقب پسرش چنین کنیه ای بوده است.
او در ۲۳ شهریور ۲۰۵ هجری خورشیدی درگذشت.