ابوالحسن ابتهاج

ابوالحسن ابتهاج از پدری گرگانی میرزا ابراهیم خان ابتهاج الملک تفرشی و مادری رشتی در رشت متولد شد. برادر غلامحسین ابتهاج بود. پدرش میرزا ابراهیم خان تفرشی ملقب به ابتهاج الملک سالها تحت نظارت فتح الله خان اکبر سردار منصور ( سپهدار اعظم رشتی ) مسئول گمرک انزلی و همچنین پیشکار او بود که در زمان تسلط جنگلی ها بر جنگل به دلیل رابطه نزدیک با دولت انگلستان و بهائی شدن توسط یکی از آنها دستگیر و کشته شد؛ ولی در روایتی دیگر، پدرش به دست یکی از اسلام گرایان، با داس، کشته می شود.
ابتهاج تحصیلات ابتدایی را در مدرسه بهائی تربیت آغاز نمود. هنگامی که ۱۱ سال داشت به همراه برادرش غلامحسین به پاریس و سپس بیروت به جهت تحصیل فرستاده شد. هنگامی که سه سال بعد این دو به منظور دیدار خانواده به ایران آمدند جنگ جهانی اول آغاز و مانع از بازگشت شان به بیروت شد. اندکی بعد بخش هایی از گیلان به وسیله ی روسها اشغال شد و پدر مصلحت را در آن دید که ابوالحسن دور از رشت و در تهران باشد و در آنجا به صورت خصوصی تحصیلاتش را ادامه دهد. او که علاقهٔ وافری به دانستن داشت به هنگام تحصیل در مدرسه یک دوره از دائرةالمعارف بریتانیکا را سفارش داد و در حالی که تنها شانزده یا هفده سال داشت با توجه به تسلطش به زبان انگلیسی شروع به مکاتبه با روزنامه دمورنینگ پست ( The Morning Post ) چاپ لندن در خصوص مسائل ایران نمود.
نخستین شغل وی مترجمی یک افسر انگلیسی در رشت بود. ابتهاج در سال ۱۲۹۹ پس از انجام مصاحبه و شرکت در آزمون ورودی به استخدام بانک شاهنشاهی ایران ( به عنوان مدیر دارالترجمه ) درآمد و مدارج ترقی را به سرعت پیمود. به طوری که در سال در سال ۱۳۰۹ به سمت معاونت بازرس کل منصوب شد. این ارتقا او را مبدل به یکی از ارشدترین مقامات ایرانی بانک نمود. با این حال پیشرفتش او را راضی نمی کرد. به خصوص که می دید در این زمینه تبعیضهایی نه فقط برای او بلکه برای همه ایرانیانی که برای بانک شاهی کار می کردند وجود داشت. در نهایت این امر باعث شد که پس از ۱۶ سال کار کردن برای بانک از شغلش استعفا دهد و با توجه به سابقه آشناییش با علی اکبرخان داور به خدمت وزارت مالیه درآید. دو سال بعد یعنی در سال ۱۳۱۷ به معاونت بانک ملی ایران، در سال ۱۳۱۹ به ریاست بانک رهنی و نهایتاً در سال ۱۳۲۱ به ریاست بانک ملی رسید. جایی که به او این امکان را می داد که سیاست هایش را به مؤسسه ای دیکته کند که زمانی به درخواست او برای شرایط برابر گوش نداده بود. به نوشته سر دنیس رایت او در این دوره به تفوق بانک شاهی خاتمه داد و بانک ملی را از هر جهت تبدیل به بانک مرکزی کشور نمود.