[ویکی نور] «هشام بن محمد بن سایب کلبی» نسب شناس معروف کوفه متوفای 204 یا 206ق است. او در کوفه مدفون است اما از تاریخ تولد او، مدت عمرش، محل سکونت پیشین او یا تحصیل و تدریس او اطلاعی در دست نیست. برخی از منابع او را هم عصر امام موسی کاظم(ع) و فرزندش امام رضا(ع) دانسته اند و در برخی از کتب هم وی را از صحابه ی امام صادق(ع) و شیعه دانسته اند.
پدرش محمد بن سائب کلبی (متوفای 146ق) که با لقب «علامه» مشهور است از کوفیان و فردی اخباری و از جمله دانشمندان لغت و نسب شناسان عرب است. او اول کسی است که در «احکام القرآن» کتاب نوشته و صاحب تفسیر مهمی است که ابن عدی در حق وی گفته است: تفسیری به گستردگی تفسیر کلبی از هیچ کس سراغ نداریم.
بنابر نظر علمای تراجم از جمله ابن ندیم و جاحظ و ابن خلکان و ذهبی، او علامه در نسب شناسی و اخبار عرب و ایّام و وقایع آن بوده است. وی در سایر علوم اسلامی نیز دست داشته و از او دراین باره ذکر نام شده هر چند اثری در دست نیست. او همه علم خود را در نسب شناسی از پدرش که به تأیید بسیاری از رجال شناسان از علمای رجال بوده و از صحابه خاصّ امام باقر(ع) بوده، اخذ کرده است. هشام، مباحث نسب شناسی پدرش را نظم و توسعه داد و بیش از او به منابع اصلی و اسناد مکتوب، مانند تواریخ حیره و فرس، رجوع کرد و به این وسیله مهارت و توانایی خویش را در فهم معنای وظیفه علمی مورخ نشان داد.
«جمهرةالنسب» وی مهمترین مرجع مؤلفان بعدی درباره انساب گردید. وی در این اثر خود نسب شناسی را با اخبار و روایات تاریخی همراه نمود و انساب و اخبار در آثار نویسندگانی بعدی مانند احمد بن محمد جَهمی و ابوالعباس عبداللّه بن اسحاق مُکاری و ابوالحسن نسّابه، دو بخش آمیخته و پیوسته گردید. وی قطعاً در این علم شاگردان متعددی داشته است؛ هرچند اسمی از آن ها در کتب معتبر تاریخی نیامده است.
نجاشی در کتابش به حدیث مشهور و ارزشمندی از او اشاره کرده است که بیانگر اعتقاد او به اهل بیت(ع) است. او می گوید: به بیماری بزرگی دچار شدم که علمم را فراموش کردم، به نزد جعفر بن محمد(ع) رفتم و علم را در کاسه ای به من نوشانید و دانشم بازگشت. امام جعفر صادق(ع) او را نزدیک خود می نشاند و با روی گشاده وی را می پذیرفت.
او گامهای بلندی در جهت تحقیق و تألیف آثار تاریخی به روش علمی برداشته است. تک نگاریهایش محدوده وسیعی، از تاریخ انبیاء تا ایام العرب و عقاید عصر جاهلی و تاریخ ایران و یمن و اسلام، را دربر می گرفته، اما از آن همه، تنها نقل قولهایی در منابع دیگر و چند کتاب در انساب و نیز کتاب اصنام باقی مانده است.
پدرش محمد بن سائب کلبی (متوفای 146ق) که با لقب «علامه» مشهور است از کوفیان و فردی اخباری و از جمله دانشمندان لغت و نسب شناسان عرب است. او اول کسی است که در «احکام القرآن» کتاب نوشته و صاحب تفسیر مهمی است که ابن عدی در حق وی گفته است: تفسیری به گستردگی تفسیر کلبی از هیچ کس سراغ نداریم.
بنابر نظر علمای تراجم از جمله ابن ندیم و جاحظ و ابن خلکان و ذهبی، او علامه در نسب شناسی و اخبار عرب و ایّام و وقایع آن بوده است. وی در سایر علوم اسلامی نیز دست داشته و از او دراین باره ذکر نام شده هر چند اثری در دست نیست. او همه علم خود را در نسب شناسی از پدرش که به تأیید بسیاری از رجال شناسان از علمای رجال بوده و از صحابه خاصّ امام باقر(ع) بوده، اخذ کرده است. هشام، مباحث نسب شناسی پدرش را نظم و توسعه داد و بیش از او به منابع اصلی و اسناد مکتوب، مانند تواریخ حیره و فرس، رجوع کرد و به این وسیله مهارت و توانایی خویش را در فهم معنای وظیفه علمی مورخ نشان داد.
«جمهرةالنسب» وی مهمترین مرجع مؤلفان بعدی درباره انساب گردید. وی در این اثر خود نسب شناسی را با اخبار و روایات تاریخی همراه نمود و انساب و اخبار در آثار نویسندگانی بعدی مانند احمد بن محمد جَهمی و ابوالعباس عبداللّه بن اسحاق مُکاری و ابوالحسن نسّابه، دو بخش آمیخته و پیوسته گردید. وی قطعاً در این علم شاگردان متعددی داشته است؛ هرچند اسمی از آن ها در کتب معتبر تاریخی نیامده است.
نجاشی در کتابش به حدیث مشهور و ارزشمندی از او اشاره کرده است که بیانگر اعتقاد او به اهل بیت(ع) است. او می گوید: به بیماری بزرگی دچار شدم که علمم را فراموش کردم، به نزد جعفر بن محمد(ع) رفتم و علم را در کاسه ای به من نوشانید و دانشم بازگشت. امام جعفر صادق(ع) او را نزدیک خود می نشاند و با روی گشاده وی را می پذیرفت.
او گامهای بلندی در جهت تحقیق و تألیف آثار تاریخی به روش علمی برداشته است. تک نگاریهایش محدوده وسیعی، از تاریخ انبیاء تا ایام العرب و عقاید عصر جاهلی و تاریخ ایران و یمن و اسلام، را دربر می گرفته، اما از آن همه، تنها نقل قولهایی در منابع دیگر و چند کتاب در انساب و نیز کتاب اصنام باقی مانده است.
wikinoor: ابن_کلبی،_هشام_بن_محمد