ابن کامل

[ویکی فقه] اِبْن ِ کامِل ، ابوبکر احمد بن کامل بن خلف بن شجره (۲۶۰- ۸ محرم ۳۵۰ق / ۸۷۴ -۲۷ فوریه ۹۶۱م )، عالم در علوم قرآن ، فقیه و فاضی بغدادی است.
او را منسوب به جدش شجری نیز خوانده اند. وی در سامرا زاده شد و در بغداد سکنی گزید.
اساتید و شاگردان
تحصیلات اولیه اش را در آن جا آغاز نمود و قرائت را به طریق عرض از ابوبکر اصبهانی ، محمد بن یحیی کسائی صغیر و دیگران فراگرفت . از گروهی از مشایخ حدیث چون حارث بن ابی اُسامه ، احمد بن ابی خیثمه ، ابوقلابه رقاشی ، محمد بن سعد عوفی و عبدالله بن روح مداینی بهره برد و در علوم دیگری چون نحو، شعر، تاریخ ، ایام عرب و رجال نیز تبحر یافت ، ولی به نظر می رسد که شهرت اصلی وی در علوم قرآن بوده است . افرادی چون ابوبکر ابن مهران ، احمد بن محمد عبدون و ابراهیم بن احمد مروزی از او قرائت آموخته اند. در حدیث نیز جمع کثیری چون ابوالحسن دارقطنی ، حاکم نیشابوری ، ابوعبیدالله مرزبانی ، ابوعلی ابن شاذان ، ابوبکر دوری و ابراهیم بن مخلد باقرحی از او روایت کرده اند. شاگردش ابن رزقویه بسیار از او ستایش کرده ، اما دارقطنی معتقد است که او در نقل حدیث تساهل داشته است . جایگاه ابن کامل در تاریخ را نیز نباید نادیده گرفت . اگرچه کتاب التاریخ وی اکنون در دست نیست ، اما نوشته های تاریخی او تا قرن ها بعد مورد استفاده مؤلفان بوده است . همچنین منقولاتی درباره اهل بیت (علیه السلام) از کتاب تاریخ وی مورد توجه مؤلفان قرار گرفته است .
ارتباط با طبری
ابن کامل راوی تاریخ طبری از خود اوست و در این امر نقش مهمی داشته است . رابطه ابن کامل با محمد بن جریر طبری خود یکی از برجسته ترین جنبه های شخصیت علمی اوست ، چنانکه او را در جرگه آن دسته از شاگردان طبری شمرده اند که مدتی از مذهب فقهی وی پیروی می کردند. در واقع ابن کامل یکی از مهم ترین فقیهان جریری است که تألیفات متعددی در این مذهب داشته است و از میان آن ها دو کتاب الشروط الکبیر و الشروط الصغیر که از اولین نوشته ها در این زمینه هستند، بیشتر قابل توجهند اما گویا پس از مدتی ابن کامل تقلید را کنار گذاشت و در رأی خود مستقل گردید، البته به جزئیات آراءِ فقهی وی در این دوره اشاره ای نشده است . در توضیح اینکه اکثر منابع از او با عنوان قاضی یاد کرده اند، خطیب بغدادی بدون اشاره به تاریخی معین گوید که وی از جانب قاضی القضاة ابوعمر محمد بن یوسف ، قضای کوفه را برعهده داشت . ابوعلی مسکویه نیز ذیل حوادث سال ۳۱۱ق از حضور او به عنوان قاضی در مناظره حامد بن عباس در بغداد یاد کرده است .
آثار
...