[ویکی نور] «اِبْن مُجاهِد، ابوبکر احمد بن موسی بن عباس» (245-20 شعبان 324ق)، مقری بزرگ بغداد و نخستین کسی است که قرائات سبع را رسمیت بخشید. او از نوجوانی در بغداد به تحصیل پرداخت، چنان که از قدیمی ترین شیوخ او می توان احمد بن منصور رمادی(د 265ق) را نام برد. ابن مجاهد از محمد بن جهم سمری نیز ادب، علوم قرآنی و حدیث آموخت.
مهمترین استاد ابن مجاهد در قرائت ابوالزعراء عبدالرحمان بن عبدوس (د بعد 280 ق) است که بارها قرآن را به قرائت نافع، ابوعمرو، حمزه و کسایی نزد او ختم کرده بود. وی همچنین قرائت ابن کثیر را در 278ق، ظاهراً در مکه، از محمد بن عبدالرحمان قُنبل به طریق عرض فراگرفت. از دیگر مشایخ او در قرائت از حسن بن علی اشنانی، احمد بن ابی خیثمه، حارث بن ابی اسامه، محمد بن یحیی کسایی صغیر، عبدالله بن احمد بن حنبل و احمد بن یحیی ثعلب می توان نام برد. ابن مجاهد حتی در بهره گیری از هم طبقه های خود چون محمد بن جریر طبری (د 310ق)، ابن ابی داوود سجستانی (د 316ق)، ابوبکر داجونی (د 324ق) و حتی ابوبکر نقاش (د 351ق) ابایی نداشته است، هر چند گفته شده که در روایت از آنان سعی داشته است، کمتر از آنان نام برد.
ابن مجاهد خود در مواضعی به سفرهایش به کوفه و مکه اشاراتی دارد، ولی ظاهراً دوران عمده تحصیل او در بغداد بوده است. از نظر رابطه او، به عنوان یک بغدادی، با مکاتب کوفه و بصره، باید توجه داشت که گرچه وی به برخی آثار بصریان چون «معانی القرآن» مبرد، نظر ستایش آمیزی داشته و برخی از تألیفات آنان، چون «کتاب الازمنة» قطرب را در روایت خود آورده است، ولی از تعالیم کوفیان، به ویژه فراء، بیشتر تأثیر پذیرفته بود. اصطلاحات نحو کوفی که در کتاب «السبعة» به کار رفته، نیز مؤیدی بر این گرایش اوست. به هر روی ابن مجاهد در مجامع قرائت بغداد، مدارج ترقی را پیمود و بدان جا رسید که بر مقریان عصر خود، ریاست یافت. ثعلب، نحوی نامدار کوفی معتقد بود که در 286ق کسی در کتاب خدا از او داناتر نبود و گویا با وفات کسایی صغیر، عرصه برای ریاست وی باز شده بود.
آوازه وی طالبان قرائت را نزد او گردمی آورد، تا جایی که گفته شده، در میان شیوخ قرائت، هرگز کسی به اندازه او شاگرد نداشته است. در میان جمع کثیری که در درس او شرکت جسته اند، نام کسانی چون ابن خالویه، ابوسعید سیرافی، احمد بن نصر شذائی، ابن حبش حسین بن محمد، محمد بن عبدالله ابن اشته، ابوعیسی بکار بن احمد، ابوطاهر عبدالواحد بن عمر بزاز و ابوالمفضل شیبانی دیده می شود. از جمله روایت کنندگان حدیث از وی، بزرگانی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص ابن شاهین، ابوبکر ابن جعابی و ابوحفص کتانی نیز شایان ذکرند.
ریاست علمی ابن مجاهد، به همراه نزدیکی او به سران حکومت، از وی فردی بانفوذ ساخته بود که می توانست در حوادث اجتماعی زمان خود مؤثر باشد. ماسینیون بر این مطلب تکیه دارد که ابن مجاهد از جمله افرادی بوده که در دستگیری و محاکمه حلاج (پیش از 309ق) نقش مؤثری داشته اند، ابن مجاهد همچنین در 322ق ابن مقسم و در 323ق ابن شنبوذ را در مورد مسائل تخصصی قرائت به محاکمه کشید و آنان را وادار به توبه کرد.
مهمترین اثر او «کتاب السبعة» در قرائات هفتگانه است که طی قرون در میان اهل قرائت رواج داشته و اخیراً در مصر به چاپ رسیده است، از دیگر آثار وی نام دو عنوان «اختلاف القراءات و تصریف وجوه ها» و «قراءة النبی(ص)» در فهارس متأخر آمده است. در فهرست کتابخانه چستربیتی در دوبلین نام نسخه ای خطی با عنوان «اختلاف قراء الامصار» آمده است.
مهمترین استاد ابن مجاهد در قرائت ابوالزعراء عبدالرحمان بن عبدوس (د بعد 280 ق) است که بارها قرآن را به قرائت نافع، ابوعمرو، حمزه و کسایی نزد او ختم کرده بود. وی همچنین قرائت ابن کثیر را در 278ق، ظاهراً در مکه، از محمد بن عبدالرحمان قُنبل به طریق عرض فراگرفت. از دیگر مشایخ او در قرائت از حسن بن علی اشنانی، احمد بن ابی خیثمه، حارث بن ابی اسامه، محمد بن یحیی کسایی صغیر، عبدالله بن احمد بن حنبل و احمد بن یحیی ثعلب می توان نام برد. ابن مجاهد حتی در بهره گیری از هم طبقه های خود چون محمد بن جریر طبری (د 310ق)، ابن ابی داوود سجستانی (د 316ق)، ابوبکر داجونی (د 324ق) و حتی ابوبکر نقاش (د 351ق) ابایی نداشته است، هر چند گفته شده که در روایت از آنان سعی داشته است، کمتر از آنان نام برد.
ابن مجاهد خود در مواضعی به سفرهایش به کوفه و مکه اشاراتی دارد، ولی ظاهراً دوران عمده تحصیل او در بغداد بوده است. از نظر رابطه او، به عنوان یک بغدادی، با مکاتب کوفه و بصره، باید توجه داشت که گرچه وی به برخی آثار بصریان چون «معانی القرآن» مبرد، نظر ستایش آمیزی داشته و برخی از تألیفات آنان، چون «کتاب الازمنة» قطرب را در روایت خود آورده است، ولی از تعالیم کوفیان، به ویژه فراء، بیشتر تأثیر پذیرفته بود. اصطلاحات نحو کوفی که در کتاب «السبعة» به کار رفته، نیز مؤیدی بر این گرایش اوست. به هر روی ابن مجاهد در مجامع قرائت بغداد، مدارج ترقی را پیمود و بدان جا رسید که بر مقریان عصر خود، ریاست یافت. ثعلب، نحوی نامدار کوفی معتقد بود که در 286ق کسی در کتاب خدا از او داناتر نبود و گویا با وفات کسایی صغیر، عرصه برای ریاست وی باز شده بود.
آوازه وی طالبان قرائت را نزد او گردمی آورد، تا جایی که گفته شده، در میان شیوخ قرائت، هرگز کسی به اندازه او شاگرد نداشته است. در میان جمع کثیری که در درس او شرکت جسته اند، نام کسانی چون ابن خالویه، ابوسعید سیرافی، احمد بن نصر شذائی، ابن حبش حسین بن محمد، محمد بن عبدالله ابن اشته، ابوعیسی بکار بن احمد، ابوطاهر عبدالواحد بن عمر بزاز و ابوالمفضل شیبانی دیده می شود. از جمله روایت کنندگان حدیث از وی، بزرگانی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص ابن شاهین، ابوبکر ابن جعابی و ابوحفص کتانی نیز شایان ذکرند.
ریاست علمی ابن مجاهد، به همراه نزدیکی او به سران حکومت، از وی فردی بانفوذ ساخته بود که می توانست در حوادث اجتماعی زمان خود مؤثر باشد. ماسینیون بر این مطلب تکیه دارد که ابن مجاهد از جمله افرادی بوده که در دستگیری و محاکمه حلاج (پیش از 309ق) نقش مؤثری داشته اند، ابن مجاهد همچنین در 322ق ابن مقسم و در 323ق ابن شنبوذ را در مورد مسائل تخصصی قرائت به محاکمه کشید و آنان را وادار به توبه کرد.
مهمترین اثر او «کتاب السبعة» در قرائات هفتگانه است که طی قرون در میان اهل قرائت رواج داشته و اخیراً در مصر به چاپ رسیده است، از دیگر آثار وی نام دو عنوان «اختلاف القراءات و تصریف وجوه ها» و «قراءة النبی(ص)» در فهارس متأخر آمده است. در فهرست کتابخانه چستربیتی در دوبلین نام نسخه ای خطی با عنوان «اختلاف قراء الامصار» آمده است.
wikinoor: ابن_مجاهد،_احمد_بن_موسی