[ویکی نور] ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن سعید بن عبدالله بن سعید بن علی بن احمد سلمانی، مشهور به «ذوالریاستین» (ریاست شمشیر و قلم یا وزارت و کتابت) و ملقب به «لسان الدین»، وزیر، طبیب، مورخ و فقیه مالکی اندلسی است که در 713ق / 1313م به دنیا آمد.
دودمان وی را ازآن رو سلمانی نامیده اند که نسبشان به مراد، یکی از تیره های قحطانی ساکن ناحیه سلمان یمن می رسد. خاندان وی که نخست به شام رفته بودند، در پی فتح اندلس، بدان سرزمین کوچیدند و در آنجا رحل اقامت افکندند و به بنی وزیر مشهور شدند. از آنجا که نیای وی به لوشه (در غرب غرناطه) رفت و خطیب و قاضی آنجا شد، از آن پس فرزندانش به بنی خطیب مشهور شدند.
وی در لوشه به دنیا آمد و در خردی با پدر به غرناطه رفت و در آنجا علم و ادب فراگرفت و چون در نظم، نثر و ترسل سرآمد همگنان شد، به خدمت سلطان ابوالحجاج درآمد و در دیوان انشاء زیردست ابوالحسن بن جیاب به کار پرداخت و چندی بعد به جای وی منشی مخصوص و وزیر ابوالحجاج شد و به رغم جوانی، گذشته از وزارت، ریاست لشکر و بیت المال را نیز در دست گرفت. همچنین انتصاب کارگزاران دولتی بر عهده وی بود و از این راه ثروت فراوان کسب کرد.
سلطان بارها او را به سفارت نزد سلاطین دیگر فرستاد و پس از سلطان، پسرش الغنی بالله، او را به ریاست هیئتی، نزد سلطلان مغرب فرستاد. موفقیت وی در این مأموریت، جایگاه او را نزد سلطان بالا برد تا اینکه شورشی به همدستی برادر سلطان درگرفت و الغنی بالله گریخته و او نیز دستگیر و زندانی شد، ولی سرانجام به شفاعت سلطان ابوسالم آزاد شده و به مغرب رفت و در آنجا با دانشمندانی مانند ابن خلدون آشنا گردید و به نوشتن آثار خود پرداخت.
الغنی بالله در 763ق، مجددا بر تخت سلطنت نشست و او را به خدمت بازخواند. بدین سان، دوره دوم اقتدار وی آغاز شد که نزدیک به ده سال طول کشید. وی که خواهان قدرت مطلق در امور دولتی بود، طی این دوره به دور کردن رقیبان از میدان دست زد؛ کاری که سرانجام به بهای جان وی تمام شد. اطرافیان سلطان که از استبداد وی خسته شده بودند، دست به کار آشفتن ذهن سلطان نسبت به او شدند و سرانجام او را زندانی کرده و پس از شکنجه بسیار، در سال 776ق / 1374م وی را در زندان خفه کردند و فردای آن شب، او را در باب المحروق، به خاک سپردند، اما روز بعد، جسد او را بیرون آورده و بر آتش گذاشتند و بار دیگر به قبر بازگرداندند. بر اثر این رفتار زشت بود که او را «ذوالمیتین» و «ذوالقبرین» نیز خوانده اند.
1. ابوعبدالله بن عبدالولی العواد؛
دودمان وی را ازآن رو سلمانی نامیده اند که نسبشان به مراد، یکی از تیره های قحطانی ساکن ناحیه سلمان یمن می رسد. خاندان وی که نخست به شام رفته بودند، در پی فتح اندلس، بدان سرزمین کوچیدند و در آنجا رحل اقامت افکندند و به بنی وزیر مشهور شدند. از آنجا که نیای وی به لوشه (در غرب غرناطه) رفت و خطیب و قاضی آنجا شد، از آن پس فرزندانش به بنی خطیب مشهور شدند.
وی در لوشه به دنیا آمد و در خردی با پدر به غرناطه رفت و در آنجا علم و ادب فراگرفت و چون در نظم، نثر و ترسل سرآمد همگنان شد، به خدمت سلطان ابوالحجاج درآمد و در دیوان انشاء زیردست ابوالحسن بن جیاب به کار پرداخت و چندی بعد به جای وی منشی مخصوص و وزیر ابوالحجاج شد و به رغم جوانی، گذشته از وزارت، ریاست لشکر و بیت المال را نیز در دست گرفت. همچنین انتصاب کارگزاران دولتی بر عهده وی بود و از این راه ثروت فراوان کسب کرد.
سلطان بارها او را به سفارت نزد سلاطین دیگر فرستاد و پس از سلطان، پسرش الغنی بالله، او را به ریاست هیئتی، نزد سلطلان مغرب فرستاد. موفقیت وی در این مأموریت، جایگاه او را نزد سلطان بالا برد تا اینکه شورشی به همدستی برادر سلطان درگرفت و الغنی بالله گریخته و او نیز دستگیر و زندانی شد، ولی سرانجام به شفاعت سلطان ابوسالم آزاد شده و به مغرب رفت و در آنجا با دانشمندانی مانند ابن خلدون آشنا گردید و به نوشتن آثار خود پرداخت.
الغنی بالله در 763ق، مجددا بر تخت سلطنت نشست و او را به خدمت بازخواند. بدین سان، دوره دوم اقتدار وی آغاز شد که نزدیک به ده سال طول کشید. وی که خواهان قدرت مطلق در امور دولتی بود، طی این دوره به دور کردن رقیبان از میدان دست زد؛ کاری که سرانجام به بهای جان وی تمام شد. اطرافیان سلطان که از استبداد وی خسته شده بودند، دست به کار آشفتن ذهن سلطان نسبت به او شدند و سرانجام او را زندانی کرده و پس از شکنجه بسیار، در سال 776ق / 1374م وی را در زندان خفه کردند و فردای آن شب، او را در باب المحروق، به خاک سپردند، اما روز بعد، جسد او را بیرون آورده و بر آتش گذاشتند و بار دیگر به قبر بازگرداندند. بر اثر این رفتار زشت بود که او را «ذوالمیتین» و «ذوالقبرین» نیز خوانده اند.
1. ابوعبدالله بن عبدالولی العواد؛
wikinoor: ابن_خطیب،_محمد_بن_عبدالله