اباره

آباره. آباره[ ۱] یا آنچه آب را می رساند، به مجراهای گفته می شود که جریان آب را در مسیر خاصی هدایت می کنند. آباره ها برای عبور آسان آب ساخته می شوند.
در علوم مهندسی نوین این اصطلاح برای هر سامانه لوله ای شکل، راه آب، نهرآب، کانال، قنات، تونل و دیگر سامانه های عمرانی استفاده می شود. همچنین اصطلاح آباره گاهی به پل های آبی گفته می شود. پل های آب گذرها به منظور رد شدن آب رودخانه ها از زیر ساختارهای راه آهن، راه شوسه که بر روی یک شکاف بزرگ زمینی هستند کاربرد دارند. اصطلاح آباره ( aqueduct ) از کلمه های لاتین aqua و ducere به ترتیب به معنای آب و گذر اخذ شده است. [ ۲]
در معماری سنتی ایران از گذشته های دور برای انتقال آب از آباره ها استفاده می شده است. هر چند در ایران استفاده از قنات به عنوان مجرای زیرزمینی آب به دلیل مزایای بهداشتی و کاهش تبخیر بیشتر متداول بوده است ولی آباره ها نیز در برخی موارد در ادامه مسیر قنات یا جوی ها ساخته می شده اند. آباره ها در معماری سنتی جوی های کوچکی با شیب بسیار کم هستند که به شکل پل موانع، پستی بلندی ها و گاهی مسیل ها را رد می کند تا آب را برای کشت و کشاورزی یا کارهای دیگر برساند. نمونه آن در نزدیک خرانق یزد، قلعه حاتم بجنورد یزد و روستای دشتو در بخش لارستان فارس موجود است. نمونه متاخر تر آن پل جویی در اصفهان می باشد.
ساخت آباره ها در معماری روم باستان نیز مرسوم بوده است.
آب گذر یکی از انواع ابنیه فنی در راه سازی است که به جهت تسهیل در تخلیه یا عبور آب های سطحی از یک طرف به طرف دیگر راه احداث می گردد. [ ۳] [ ۴]
جهت طراحی ابعاد آباره نیاز به انجام مطالعات هیدرولوژیکی می باشد. [ ۵] این مطالعات به جهت محاسبه حداکثر حجم آبی که در زمان اوج بارندگی یا پس از آن به آباره می رسد انجام می گردد. [ ۶]
محاسبه صحیح حجم آب سبب تخلیه مناسب جریان سیلابی می گردد که در مسیر خود به جاده احداث شده برخورد می نماید. عدم طراحی مناسب آباره سبب شسته شدن جسم راه و تخریب راه احداث شده می گردد.
بر روی آن خاکریزی نمی شود و ارتفاع آن هم طراز جاده است. از بتن آرمه ساخته می شود
به آن دسته از آباره هایی که مجموع ضخامت خاکریزی و روسازی بیشتر از ۶۰ سانتی متر باشد را «آبارهٔ زیرخاکی» گویند. ( براساس تعاریف نشریه ۱–۲۹۳ )
اغلب قوسی شکل که بر روی آن خاکریزی با ارتفاع بالا انجام شده و در دره های عمیق و بسیار پایین تر از ارتفاع جاده قرار می گیرد.

آباره. آبارِه (aqueduct)
آبارِه
هر نوع کانال یا مجرای دست ساخت انسان برای انتقال آب . دراصل به تونل های آب بَر گفته می شد، اما بعداً برای نامیدن سازه های مرتفع سنگی ، چوبی یا آهنی ای به کار رفت که تکیه گاه کانال های قابل کشتی رانی در عرض درّه ها بودند. در ۶۹۱پ م، یکی از بزرگ ترین آباره ها، به طول ۸۰ کیلومتر ساخته شد که آب مورد نیاز نینوا، پایتخت امپراتوری باستانی آشور، را تأمین می کرد. بسیاری از آباره های رومی هنوز هم پابرجایند. آبارۀ پون دو گار، درنیم، واقع در جنوب فرانسه از این جمله است که با ارتفاع ۴۸ متر در حدود ۸پ م ساخته شد. بزرگ ترین آبارۀ رومی، به طول ۱۴۱ کیلومتر، در کارتاژ، واقع در تونس و در دوران امپراتوری پوبلیوس آئلیوس هادریانوسساخته شد (۱۱۷ـ۱۳۸م). طرح آبی ایالت کالیفرنیا، به طول ۱۷۷ کیلومتر، از آباره های جدیدی است که آب دریاچۀ اورویلدر شمال را، با عبور از دو نیروگاه و کوهستان تیهاچپی، به جنوب کالیفرنیا می رساند. در ۱۷۶۱، نخستین آبارۀ بریتانیا بر فراز درۀ رود ایرولواقع در بارتونگشایش یافت . آبارۀ پونتسیسیل۳۰۷ متر طول و نوزده دهانه دارد که بیشینه ارتفاع آن ها ۳۶ متر است. این آباره طولانی ترین آبارۀ قابل کشتی رانی در بریتانیا، در کلوئید، واقع در ویلز، قرار دارد و در ۱۸۰۵ گشایش یافت.دوران امپراتوری روم. رومی ها آب خانگی و صنعتی شهرهای خود را از راه های دور فراهم می کردند. روم هشت آباره ، مجموعاً به طول ۳۵۰ کیلومتر داشت که فقط ۴۸ کیلومتر از آن روی زمین بود. در ایتالیا، فرانسه ، اسپانیا، و در شمال افریقا نیز آباره های طویلی ساخته شد. آباره های رومی معمولاً کانال های روبازی بودند که شیب ملایمی ، معمولاً۲۰۰/۱ تا ۱۰۰۰/۱، به طرف بالا داشتند، اما گاه برای عبور از دره های عمیق، از لوله های تحت فشاری استفاده می کردند که سیفون معکوس نام داشتند. مهندسان رومی این لوله ها را از سرب، و عمدتاً در لیونمی ساختند؛ جایی که در آن چهار آباره، با بیش از نُه سیفون، پیدا شده است . نمونه هایی از آباره های به جامانده ، که گواه مهارت مهندسان رومی است ، در رم و اطراف آن ، در شرشلواقع در الجزایر، و در مریدا(مارده ) و سگوویا(شقوبیه ) واقع در اسپانیا، قرار دارند و تا اوایل قرن ۲۰ از آن ها استفاده می شد. پل پون دو گار، از مرتفع ترین پل های رومی ، تکیه گاه آباره ای بود که آب را به شهر نیم در جنوب فرانسه می رسانید.
قرن ۱۷. پس از دوران امپراتوری روم و پیش از قرن ۱۹ ، کمتر آباره ای با هدف آب رسانی ساخته شد. یگانه استثنا، آبارۀ نیو ریور، به طول ۶۲ کیلومتر بین اموِل در هرتفورد، و کَمبِرولدر لندن بود که احداث آن در ۱۶۰۶ به تصویب پارلمان رسید. نخستین آبراهۀ مهمی که در آن از آباره برای عبور از روی رودخانه استفاده شد، آبراهۀ لانگدوکدر فرانسه بود که نخستین آبارۀ تک دهانۀ آن در حدود ۱۶۸۰ تکمیل شد.
قرن ۱۹. در این قرن، آباره های بیشتری ، هم پهن تر و هم طویل تر، ساخته شد. برای ساخت کانال های روباز و مجراهای سرپوشیده از آجر و، بعداً از بتون استفاده کردند و با فراوان شدن چدن ، استفاده از سیفون های معکوس تحت فشار افزایش یافت . برای افزایش مقدار و سرعت جریان ، تلمبه های بخار و برقی به کار گرفته شدند. در قرن ۱۹، آباره های مهمی در انگلستان ساخته شد که آب را به منچستر، لیورپول، و بیرمنگام می رسانید.
آباره های مدرن . بزرگ ترین آباره های مدرن در ایالات متحد امریکا ساخته شده اند. آبارۀ کَتسکیل، در نیویورک، ۱۹۰ کیلومتر طول دارد و قادر است ۳۲ متر مکعب آب را در هر ثانیه انتقال دهد. در کالیفرنیای جنوبی، آبارۀ رودخانۀ کلرادوآب شهر لوس آنجلس و نواحی مجاور آن را تأمین می کند. طول این آباره حدود ۴۰۰ کیلومتر است و آب را با دبی ۵۳ متر مکعب در ثانیه از رودخانۀ کلرادو به این ناحیه می رسانید.