ولاء عتق

ولاء عِتق اصطلاحی فقهی که به نوعی رابطه بین « برده آزادشده » و « فرد آزادکننده » اشاره دارد. در فقه اسلامی، غیر از ازدواج، روابط دیگری نیز وجود دارند که موجب ایجاد پیوند سببی می شوند؛ یکی از آنها « ولاء عتق » است.
به طور کلی معنای « ولاء »، پیوند و قرابت است. ولاء عتق (به معنای پیوند بر اساس آزادی) در مورد افرادی گفته می شود که قبلاً برده بودند و آزاد می شدند. بین فرد آزادشده و فرد آزادکننده پیوندی برقرار می شد و در شرایط خاص، از همدیگر ارث می بردند. به این برده های آزادشده و به فرزندانشان مولی (جمع آن: موالی) می گفتند، همچنان که به آزادکننده نیز مولی می گفتند. از این رو، وقتی گفته می شود فلان فرد یا افراد مولی یا موالی یک گروه خاص هستند، به این معناست که آن گروه خاص آن فرد (یا افراد) را آزاد کرده اند. وقتی گفته می شود آنان موالی بنی هاشم هستند به این معناست که آنان آزادشدگان بنی هاشم اند.
وَلاء در اصل به معنای قرابت و نزدیکی است و در اصطلاح به معنای نزدیکی یک شخص به شخصی دیگر یا اشخاصی دیگر است به گونه ای که از او (یا آنها) ارث ببرد؛ بدون آن که رابطه ای نسبی یا زوجیت بین آنها باشد. این ولاء سه قسم است: ولاء عتق، ضمان جریره و امامت. از این روی ولاء عتق آن است که یک شخص به واسطه آزاد کردن برده خود، صاحب حقِ ارث بردن از او بشود.