هرمز، صورت فارسی میانه و باستان این واژه، اورمَزد و اُهرمَزد با فتح میم است. تلفظ آن با ضم میم، غلط مصطلح شده در افواه غیرمتخصصان و در دهه های اخیر است. شایسته است این نام، دست کم در اشاره به مدلول های باستانی یا تخصصی اش از جمله در اشاره به پادشاهان ساسانی یا خداوند یکتا در ایران باستان، با تلفظ درست یعنی با فتح میم (hormazd/ hormaz) به کار رود. این واژه ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
بخش هرمزمشتری (سیاره) نام سیاره ای در منظومه شمسی
تنگه هرمز نام یک تنگه دریایی بین خلیج فارس و دریای عمان
جزیره هرمز نام جزیره ای در خلیج فارس
هرمز (شهر) نام شهری در استان هرمزگان
هرمز یکم نام پادشاهی از سلسله ساسانیان
هرمز دوم نام پادشاهی از سلسله ساسانیان
هرمز سوم نام پادشاهی از سلسله ساسانیان
هرمز چهارم نام پادشاهی از سلسله ساسانیان
هرمز ششم نام پادشاهی از سلسله ساسانیان
ونداد هرمز نام امیری از امرای طبرستان
هرمز (زبان یونانی باستان: Ὁρμίσδας، آوانویسی به لاتین: Hormisdas) یک شاهزاده ساسانی، سومین پسر
هرمز دوم و برادر شاپور دوم بود. او که توسط اشراف ایران، احتمالاً پس از مرگ پدرش، زندانی شده بود، توسط همسرش در سال ۳۲۳ موفق به فرار شد. هرمز به قسطنطنیه پناهنده شد و امپراتور روم کنستانتین یکم با او به خوبی رفتار کرد و اقامت گاهی در نزدیکی ساحل دریای مرمره به او داد. گفته شده با اقامت او در این کاخ، بر اهمیت آن محله در قسطنطنیه افزوده شد و به محله نزدیک خانه هرمز (ἑν τοῖς Ὁρμίσδου) شهرت یافت. چند قرن بعد، امپراتور ژوستینین یکم پیش از برتخت نشینی خود در این کاخ اقامت داشت.
هرمز در حمله ژولیان به ایران در سال ۳۶۳ در سپاه او حضور داشت و بعدها پسرش که او نیز هرمز نام داشت به عنوان پروکنسول (مقامی تقریباً برابر با دستیار کنسول) روم خدمت کرد.