مسمط اسم عربی از ریشه «سمط» و به معنای رشته مروارید و رشته ای که مانند بند
تسبیح در آن مهره ها کرده باشند و نیز به معنای زیور گردن و دوال فتراک یعنی تسمه شکاربند و ترک بند آمده است. و در اصطلاح اگر شاعر پنج مصراع بگوید بر یک قافیه و در مصراع ششم قافیه اصلی را که بناء شعر بر آن باشد، بیاورد.
در فرهنگ اصطلاحات ادبی، مسمط معادل Multiple-poem (شعر چند بندی) بیان شده است. این واژه در منابع درجه اول
علم بدیع به دو مفهوم اطلاق شده است:
← شعر مسجع
معمول ترین مسمط آن است که شاعر پنج مصراع بر یک وزن و قافیه بگوید و در آخر یک مصراع بیاورد که وزن آن با مصراع های قبل یکسان و قافیه اش مختلف باشد؛ که آن پنج مصراع را «رشته» و مصراع ششم را «بند» گویند.سایر رشته های مسمط به همین صورت ساخته می شود. آنچه گفته شد مسمط شش مصراعی بود که آن را «مسدس» می گویند.ممکن است تعداد مصراع های هر بخش کمتر یا بیشتر از شش باشد که در این صورت با توجه به شماره
مصراع ها نامگذاری می شود.مانند مسمط مثلث (سه مصراعی) مربع (چهار مصراعی) و مخمس (پنج مصراعی)؛ اما بیشتر از شش مصراعی چندان معمول نیست و کمتر از سه مصراع اصلاً مسمط نباشد.
مسمط تضمینی
نوع خاصی از مسمط است که همان خصوصیات مسمط را دارد با این ویژگی که شاعر پیش از هر بیت
غزل از شاعری صاحب آوازه و استاد، چند مصراع از خود می آورد که با بیت مورد تضمین هم معنی و هم مضمون است.به عنوان نمونه بندی از مسمطی را که
شیخ بهایی (شاعر قرن دهم) سروده و در آن غزلی از
خیالی بخارایی (شاعر قرن نهم) را تضمین کرده، ذکر می کنیم: تا کی به تمنای تو وصال تو یگانه ••• اشکم شود از هر مژه چون سیل روانهخواهد به سر آید شب هجران تو یا نه؟ ••• «ای تیر غمت را دل عشاق نشانه»•••• جمعی به تو مشغول و تو
غایب زمیانه •••مسمط فوق «مخمس» است و بیت داخل گیومه از خیالی بخارایی است.
منشا مسمط
...