مِثقال یکای
جرم و یکی از یکاهای رایج در کشورهای اسلامی است. انواع مثقال وجود دارد که مهمترین آن ها عبارتند از مثقال شرعی، مثقال صیرفی و مثقال معمولی. در علم فقه اسلامی هر مثقال شرعی برابر (۱۸ نخود) ۳٫۴۵۶ گرم و هر مثقال صیرفی چهارسوم مثقال شرعی(۲۴ نخود) و برابر ۴٫۶۰۸ گرم است. با توجه به این که هر جو چهارسوم
گندم است، بنابراین هر مثقال شرعی برابر ۷۲ گندم و هر مثقال صیرفی برابر ۷۲ جو است. هر مثقال معمولی نیز معادل یک شانزدهم
سیر و برابر با ۴٫۶۸۷۵ گرم است. البته برخی مثقال را معادل ۴٫۵ گرم یا ۵ گرم نیز در نظر می گیرند تا محاسبات را ساده کنند که البته این کار برای کالاهای کم ارزش انجام می شود. در برخی منابع نیز یک مثقال را معادل ۴٫۲۵ گرم در نظر گرفته اند.
از مثقال صیرفی در طلافروشی ها برای اندازه گیری جرم طلا استفاده می شود. هر ۰٫۷ از مثقال شرعی را یک درهم گویند. بنابراین هر درهم برابر ۲٫۴۱۹۲ گرم است.
در
سرزمین های اسلامی، از دیرباز دو واحد «مثقال» و «درهم» با اصل
یونانی دراخما به عنوان اصلی ترین یکاهای جرم به کار رفته اند. نسبت مثقال به درهم در منابع شرعی ۱۰ به ۷ است. براساس جرم دو نمونهٔ عینی
رطل امویان از سال
۱۲۶ قمری و سنگ شیشهٔ یک
قیراطی عصر عباسی مصر، برای درهم به عنوان یکای
جرم، ۳٫۱۲۵ گرم، و از آنجا برای مثقال شرعی، ۴٫۴۶۴ گرم به دست می آید که این ارقام در مذهب حنفیه پذیرفته شده اند.
دینار یک واحد پول است که به صورت طلای مسکوک(به صورت سکه ضرب شده) می باشد. جرم هر دینار یک مثقال صیرفی (۴٫۶۰۸ گرم) است و در آن یک مثقال شرعی (۳٫۴۵۶ گرم) طلای خالص به کار رفته و بقیه ی آن از نقره و مقداری مس است. مقدار نقره و مس آن می تواند فرق کند که معمولاً مقدار نقره در آن ربع درهم است. اما مقدار طلای آن همیشه ثابت است. در نتیجه می توان گفت که یک دینار سکه ای طلا با جرم یک مثقال صیرفی و عیار ۷۵۰ (۱۸ عیار) است که در نتیجه مقدار طلای خالص آن یک مثقال شرعی است.
درهم نیز یک واحد پول است که به صورت نقره ی مسکوک(به صورت سکه ضرب شده) می باشد. جرم نقره ی به کار رفته در یک درهم برابر با یک درهم (۲٫۴۱۹۲ گرم) است.