علوم اجتماعی

[social sciences] [باستان شناسی، جامعه شناسی] شاخه هایی از علوم انسانی که با شناخت کنش یا ذهنیت اجتماعی انسان و پیامدهای آن سروکار دارند

علوم اجتماعی به گروهی از رشته های دانشگاهی گفته می شود که به مطالعهٔ جنبه های اجتماعی انسان می پردازند. علوم اجتماعی بخشی از علوم انسانی است که به بعد اجتماعی انسان می پردازد؛ بر خلاف دیگر علوم انسانی که ممکن است اصلاً بعد اجتماعی انسان برایش مهم نباشد مثل دانش روان شناسی.
برخی از علوم اجتماعی عبارتند از:
به مفهوم سنتی، مطالعهٔ جنبه های وابسته به شخص (subjective)، وابسته به آراء بین اشخاص (intersubjective)، و ساختاری علوم اجتماعی را علوم نرم می نامیدند.

ابن خلدون و علوم اجتماعی: وضعیت علوم اجتماعی در تمدن اسلامی کتابی است از جواد طباطبایی که در رد کسانی که ابن خلدون را بنیان گذار علوم اجتماعی می دانند، نوشته شده است. در این دفتر کوشش شده است تا برخی از وجوه معرفت و روش شناسی علوم اجتماعی جدید در مقایسه با مبانی معرفتی فرهنگ و تمدن اسلامی مورد بررسی قرار گیرد و از این حیت نخستین تحقیق مستقلی است که پرسش از مبانی معرفتی علوم اجتماعی جدید را در تمایز آن با اندیشهٔ «اجتماعی» اندیشمندان اسلامی و به ویژه ابن خلدون طرح می کند. محمدعلی مرادی نیز معتقد است، «مفهوم Society (جامعه) در معنای فعلی، نزد علمای یونانی و در سنت اسلامی مسئله ای نبوده که موضوع فلسفه قرار گیرد» و از این رو نمی توان کار ابن خلدون را جامعه شناسی دانست.
پیشگفتار

علوم اجتماعی (social science)
مجموعه ای از رشته های دانشگاهی، با هدفِ مطالعه در خصوصِ چگونگی رفتار و اعمال افراد و گروه ها و دلایل آن ها. این اصطلاح را اوگوست کنت در قرن ۱۹ وضع کرد. علوم اجتماعی در دانشگاه ها عموماً مشتمل اند بر جامعه شناسی، اقتصاد، انسان شناسی، علوم سیاسی و روان شناسی. اندیشۀ غربیان دربارۀ جامعه از عقاید و افکار نظریه پردازانی چون افلاطون، ارسطو، ماکیاولی، روسو، هابز و لاک متأثر بوده است. اما مطالعۀ جامعه به دورۀ مهم فکری در قرن ۱۸ موسوم به روشنگری، انقلاب های صنعتی و سیاسی قرن های ۱۸ و ۱۹ و نیز به فلسفۀ اخلاقی پوزیتیویسم (اثبات گرایی) باز می گردد. اوگوست کنت کوشید علم مطالعۀ جامعه را به منزلۀ یکی از رشته های علوم دقیقه بنیاد نهد که مانند علوم طبیعی قابلیت پیش بینی داشته باشد، اما این علم با علومی چون تاریخ، جغرافیا، حقوق، فلسفه و زیست شناسی مشترکات زیادی دارد. اگرچه متفکرانی چون مارکس کوشیدند که به کمک نظریه ای فراگیر، مطالعۀ جامعه را از زوایای مختلف آن میسر کنند، تاکنون هیچ نظریه ای همچون نظریه های آلبرت اینشتین در فیزیک و چارلز داروین در زیست شناسی، در علوم اجتماعی صورت بندی نشده است. این که آیا مطالعه دربارۀ مردم، می تواند یا باید قالبی علمی (به مفهوم علوم طبیعی) داشته باشد، از جمله مناقشه های دوران معاصر بوده است.