زاگرس

زاگرُس رشته کوهی است در غرب و جنوب ایران. این رشته کوه از کرانه های دریاچه وان در کردستان ترکیه آغاز شده و پس از گذشتن از استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان، ایلام، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد،چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان تا استان های فارس، کرمان و هرمزگان ادامه می یابد. دامنه این رشته کوه به شمال عراق نیز امتداد دارد.
در حدود ۱۰۰٬۰۰۰ پیش از میلاد آثار بر جای مانده از غارنشینی در کوه های زاگرس در غرب ایران بیانگر سکونت انسان در این مناطق در دوره پارینه سنگی میانی (۳۰۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ سال پیش) است.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Dena1.jpg/380px-Dena1.jpg
دنا، کهگیلویه و بویراحمد، بلندترین کوه زاگرس
نام باستانی رشته کوه زاگرس کُر یا کور است: بر طبق اسطوره شناسی سومری کور (کر) اساساً نام یک کوه یا کوه هایی بوده، و معمولاً به کوه های زاگرس واقع در شرق سومر اطلاق می گردیده است.[۲] کور همچنین نام دیگر امپراطوری اکد است که از سه هزار سال پیش و قبل از آن بر کل نواحی زاگرس گسترده شده بود..
بعضی معتقدند ریشه این نام اوستایی است. در زبان اوستایی زاگر Za-G'R' به معنای کوه بزرگ است. اما نظری نیز هست این است که این کلمه از نام مهاجران هندواروپایی ساکن در این منطقه معروف به ساگارتی گرفته شده.
نام قدیمی این رشته کوه در زبان فارسی «پاتاق» که نام رشته کوهی معروف در استان کرمانشاه نیز هست بوده و پیش از آن «کهستان» (در عربی «جبال») و «پهله» بود.
واژه «زاگرس» یا «زاگروس» از بیش از هشت دهه پیش و از اواخر دوره قاجار از طریق ترجمه آثار نویسندگان اروپایی (و بعضاً از زبان یونانی) وارد زبان فارسی شده و سپس بر روی نقشه ایران نیز گذاشته شد.
ظاهراً حسن پیرنیا اولین کسی است که واژه زاگرس را در حاشیه صفحه ۲ کتاب خود بنام «تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان» آورده است. او خود تأکید نموده که اروپایی ها چنین (یعنی زاگرس) نامند.
بعد از نوشته پیرنیا بارها به اشتباه از زاگرس به نام کوه یا دره نام برده شد که برداشت نادرستی بوده است زیرا واژه زاگرس بخش گسترده ای از شمال غربی تا جنوب شرقی ایران را با بیش از ۲۴۰ نام ازرشته کوه، دشت، دره، رود و شهر و بخش و روستا در استان های آذربایجان غربی، کردستان، ایلام،کرمانشاه و اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری و خوزستان و بالاخره لرستان را شامل می شود.
واژه زاگرس در هیچ یک از کتاب های تاریخی و جغرافیایی یا مسالک و الممالک و نوشته های دوره اسلامی نوشته نشده است. در لغت نامه دهخدا یا دائرةالمعارف مصاحب نیز نکته ای مهم و اساسی درباره ریشه و اصل واژه زاگرس بیان نشده است.
محمد قزوینی در صفحه ۴۸ از جلد ۵ کتاب خود می نویسد: «زاگرس نام یونانی سلسله جبال غربی ایران به خصوص منطقه بختیاری در غرب ایران است.»
در دانشنامه لاروس از زاگرس به کوتاهی به عنوان نام دره ای که نفت خیز است ذکر شده است.
در واژه نامه یونانی به آلمانی که سال م۱۸۸۶ در لایپزیگ به چاپ رسیده واژه Zagrio یا Zagros را به عنوان «کوهی در دوران ماد» به نقل از نوشته های استرابون و پولیبیوسآورده است.
در لغت نامه جغرافیایی Lexique géographique در زیر واژه و عنوان «زاگرو» (زاگرس) آمده است:
"رشته کوهی است در آسیا که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده".
رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی در کتابش زاگرس را نام قبیله ای دانسته و می نویسد:
«حرکت عمومی قبایل ایرانی هنوز به پایان نرسیده بود که قبیله سومی از قبیله های مهم ایرانی بنام «Zikirtu» یا « ساگارتی» بسوی نواحی شرقی تری رفته و مستقر شدند.»
هرودوت نیز در نوشته هایش از همین قبیله صحراگرد با نام «ساگارتی» یاد کرده و می نویسد:
«قبیله های دیگر که صحراگردند از این قرارند: داین ها، ماردها، دروپیک ها و ساگارتی ها»
دیاکونوف نیز در کتاب تاریخ ماد خود در شرح حمله آشوری ها به پارسوا و به استناد کتیبه های خوانده شده می نویسد:
«بطوری که در متن تصریح شده، آخرین نقطه لشکر کشی ظاهراً زاکروتی بود»
به استناد مطالب ذکر شده ریشه واژه زاگرس از زبان اوستایی است و یونانی ها با افزودن S (س) به آخر آن این واژه را به شکل یونانی مبدل نمودند.
لذا واژه زاگرس (همانند واژه بختیاری) هم نام کوه و دژ و هم ایل، قوم، قبیله و محلی بوده است.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3

زاگرُس رشته کوهی در غرب و جنوب ایران است. این رشته کوه از کرانه های دریاچه وان در کردستان ترکیه آغاز شده و پس از گذشتن از استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری و خوزستان و لرستان تا استان های فارس و کرمان و هرمزگان ادامه می یابد. دامنهٔ این رشته کوه به شمال عراق نیز امتداد دارد.
محتویات [نمایش]
نام [ویرایش]
نام باستانی رشته کوه زاگرس کُر یا کور است: بر طبق اسطوره شناسی سومری کور (کر) اساسا نام یک کوه یا کوههایی بوده، و معمولا به کوههای زاگرس واقع در شرق سومر اطلاق میگردیده است.[۱] کور همچنین نام دیگر امپراطوری اکد است که از سه هزار سال پیش و قبل از آن بر کل نواحی زاگرس گسترده شده بود. [۲]
بعضی معتقدند ریشه این نام اوستایی است. در زبان اوستایی زاگر Za-G'R' به معنای کوه بزرگ است. اما نظری نیز هست این است که این کلمه از نام مهاجران هندواروپایی ساکن در این منطقه معروف به ساگارتی گرفته شده.[۳]
نام قدیمی این رشته کوه در زبان فارسی «پاطاق» که نام رشته کوهی معروف در استان کرمانشاه نیز هست بوده و پیش از آن «کهستان» (در عربی «جبال») و «پهله» بود.
واژه «زاگرس» یا «زاگروس» از بیش از هشت دهه پیش و از اواخر دوره قاجار از طریق ترجمه آثار نویسندگان اروپایی (و بعضا از زبان یونانی) وارد زبان فارسی شده و سپس بر روی نقشه ایران نیز گذاشته شد.
ظاهراً حسن پیرنیا اولین کسی است که واژه زاگرس را در حاشیه صفحه ۲ کتاب خود بنام «تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان» آورده است. او خود تاکید نموده که اروپایی ها چنین (یعنی زاگرس) نامند.
بعد از نوشته پیرنیا بارها به اشتباه از زاگرس به نام کوه یا دره نام برده شد که برداشت نادرستی است زیرا واژه زاگرس بخش گسترده ای از شمال غربی تا جنوب شرقی ایران را با بیش از ۲۴۰ نام از رشته کوه، دشت، دره، رود و شهر و بخش و روستا در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری و خوزستان و بالاخره لرستان را شامل می شود.
واژه زاگرس در هیچ یک از کتابهای تاریخی و جغرافیایی یا مسالک و الممالک و نوشته های دوره اسلامی نوشته نشده است. در لغت نامه دهخدا یا دایرةالمعارف مصاحب نیز نکته ای مهم و اساسی در باره ریشه و اصل واژه زاگرس بیان نشده است.
محمد قزوینی در صفحه ۴۸ از جلد ۵ کتاب خود می نویسد: «زاگرس نام یونانی سلسله جبال غربی ایران به خصوص منطقه بختیاری در غرب ایران است.»
در دانشنامه لاروس از زاگرس به کوتاهی به عنوان نام دره ای که نفتخیز است ذکر شده است.
در واژه نامه یونانی به آلمانی که سال ۱۸۸۶ در لایپزیگ به چاپ رسیده واژه Zagrio یا Zagros را به عنوان «کوهی در دوران ماد» به نقل از نوشته های استرابون و پولی بیوس آورده است.
در لغت نامه جغرافیایی Lexique géographique در زیر واژه و عنوان «زاگرو» (زاگرس) آمده است :
«رشته کوهی است در آسیا که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده و ماد را از آشور جدا می کند.» [۴]
رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی در کتابش [۵] زاگرس را نام قبیله ای دانسته و می نویسد :
«حرکت عمومی قبایل ایرانی هنوز به پایان نرسیده بود که قبیله سومی از قبیله های مهم ایرانی بنام «Zikirtu» یا «ساگارتی» بسوی نواحی شرقی تری رفته و مستقر شدند.»
هرودوت نیز در نوشته هایش [۶] از همین قبیله مادی صحراگرد با نام «ساگارتی» یاد کرده و می نویسد :
«قبیله های دیگر که صحراگردند از این قرارند: داین ها، ماردها، دروپیک ها و ساگارتی ها»
دیاکونوف نیز در کتاب تاریخ ماد خود [۷] در شرح حمله آشوری ها به پارسوا و نفوذ در خاک ماد به استناد کتیبه های خوانده شده می نویسد :
«بطوری که در متن تصریح شده، آخرین نقطه لشکر کشی ظاهراً دژ مادی زاکروتی بود»
به استناد مطالب ذکر شده ریشه واژه زاگرس از زبان مادی یا اوستایی است و یونانی ها با افزودن S (س) به آخر آن این واژه را به شکل یونانی مبدل نمودند.
لذا واژه زاگرس (همانند واژه بختیاری) هم نام کوه و دژ و هم ایل، قوم، قبیله و محلی از مادها بوده است.
نمای اشتران کوه ازالیگودرز
زمین شناسی [ویرایش]
رشته کوه های زاگرس حاصل یک فعالیت تکتونیکی یعنی برخورد دو صفحه تکتونیکی اوراسیا و عربستان هستند. این چین خوردگی متوقف نشده و دگرگونی زمین در غرب ایران و منطقه زاگرس همچنان ادامه دارد. چین خوردگی های متعدد و وجود گنبدهای نمکی فراوان، زاگرس را به منطقه ای نفت خیز تبدیل کرده است.
از نظر زمین شناسی، زاگرس به دو و یا سه بخش مجزا قابل تفکیک است: زاگرس شمالی، زاگرس میانی و زاگرس جنوبی. تفاوت زاگرس شمالی و جنوبی در نوع چین خوردگی ها و نیز در نحوه قرارگیری چین ها بر روی گنبدهای نمکی است. استان فارس به طور تقریبی جداکننده دو بخش شمالی و جنوبی زاگرس است. در یک تقسیم بندی دیگر، کوه های زاگرس به دو بخش اصلی قابل تفکیک هستند: زاگرس مرتفع و زاگرس چین خورده.
زاگرس مرتفع [ویرایش]
زاگرس مرتفع بخش شمال شرقی رشته کوه های زاگرس و در واقع اولین ردیف از کوه های زاگرس را تشکیل می دهند و به صورت دیواره ای بلند اما با پهنای نسبتا کم (حداکثر 80 کیلومتر) از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده اند. میزان ارتفاع و بارش برف و باران در این بخش از زاگرس زیاد می باشد. مرتفع ترین قلل زاگرس شامل زردکوه، دنا، اشترانکوه و گرین در زاگرس مرتفع قرار دارند [۸].
زاگرس چین خورده [ویرایش]
بخش غربی و جنوبی رشته کوه های زاگرس، با طولی حدود 1375 کیلومتر و عرضی بین 120 تا 250 کیلومتر، زاگرس چین خورده نامیده می شود. این بخش از زاگرس، همراستا با زاگرس مرتفع، تا خلیج فارس و تنگه هرمز ادامه می یابد. تاقدیس های بزرگ و کشیده از مشخصه های زاگرس چین خورده هستند [۹] [۱۰].
کوه ها [ویرایش]
زردکوه، چهارمحال و ...

باسلام،نام ایرانی زاگرس،دراصل زردکوه بوده که یونانیان با تغییراتی که در آن داده اند ،به تلفظ یونانی زاگرو وسپس به نام زاگروس تلفظ کرده اند، نام قدیم آن هم کر(کور) بوده که به معنی پسر در زبان کردی ولکی می باشد. متشکرم

گ َ ر:
1- واژه گ َ ر در گویش های لری به کوه ها و تپه هایی گفته می شود که خاک کم داشته باشند و سنگ و کمر و صخره درصد بسیار بالاتری نسبت به خاک داشته باشد. و سنگ ها از جنس آبرفتی یا هر جنسی که باشند.
٢- به کوه های خرم آباد تا اندیمشک
منطقه (بالاگ َ ر ُ یه) (bala garo ya) و زبانی که مردم‌ این منطقه گفت می کنند لری بالاگرویوه گفته می شود.
٣-به رشته کوه هایی که از نهاوند تا خرم آباد تا کرمانشاه کشیده شده رشته کوه (گ َ رو) یا (گرین) می گویند.
۴-تیره و طایفه های زیاد با نام (گ َ راوند) و (گ َ ری ها) وجود دارد که در کوهستان ها و دشت های ایلام، کرمانشاه، لرستان و حتی خوزستان تا بوشهر زندگی می کنند.
اين واژه در زبان مردم‌ زاگرس دیرینه ای هزاران ساله دارد.

شاید (زا) هم یک پیشوند به مَنای زاییده یا زیاد یا بزرگ یا بالا باشد.
زاگ َ رو ، زاگران
زیاد کوه های گ َ ر ، زاییده کوه های گ َ ر ، بزرگ کوه های گ َ ر، بالای کوه ها و تپه ها و زمین های گ َ ر

بیش از ٩٠ درصد کوه های زاگ َ رس از جنس گ َ ر می باشد.

گ َ ر به مَنای بیماری خشکی پوست و جای جای بودن ریزش مو مانند ( بُز گ َ ر) هم به مَنای که در بالا گفته شد یکی است.
جای پوشش دار و جای بدون پوشش جوری که بی نظم باشد یا جایی خشک و نرم یا جای بدون مو و مو دار.

زاگرس در اصل بدین شکل است زادگاه رود ستا به معنی سرچشمه رودها ، سرچشمه و زادگاه آبها و زندگی