دار قالی بافی دستگاهی که جهت بافت قالی از آن استفاده می شود دار قالی می نامند و اساس آن چهار چوبی مرکب از دو چوب عمودی و دو چوب افقی است که به وسیله اتصالاتی در یکدیگر چفت و بسته می شوند. [ ۱]
اجرای اصلی انواع دارهای قالی بافی جدید و قدیم و وظایف هر کدام در ایران
• سردار :وظیفه مهار چله ها را بر عهده دارد و در بالای دار قرار می گیرد
• زیر دار :مانند سر دار وظیفه مهار چله ها را بر عهده دارد و در پایین دار قرار می گیرد
• راست روها :در دو سمت دار قالی قرار می گیرند و وظیفه نگهداری و مهار سر دار و زیر دار را دارند
• فندک :در پایین سر دار و به موازات آن و معمولاً با فاصله ای حدود ۳۰ الی ۵۰د سانتیمتر از آن قرار دارد و به جای سر دار چله ها را مهار می کند؛ و در برخی از دارها مانند دارهای معروف به تبریزی از ابتدا تا انتهای بافت بر روی دار حضور دارد، ولی در دارهای مرسوم به فارسی بسته به شیوه و سنت بافت، زمان حضور آن متفاوت است که در صفحات بعد به آن خواهیم پرداخت.
• چوب کوجی :در میانه دار قالی و جلوی چله ها قرار می گیرد و با مهار چله های زیر به کمک نخی به نام نخ کوجی وظیفهٔ مهم جلوگیری از کجی فرش را عهده دار است. از این وسیله اغلب در دارهای قالیبافی معروف به فارسی استفاده می شود.
• چوب هاف :در لا به لای چله ها قرار گرفته، محدوده حرکت آن از زیر سر دار تا پشت چوب کوجیمی باشد. وظیفه چوب هاف حفظ و تشدید فاصله و زیر و رو ( ضربدر ) در میان چله ها است، و با قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین، ردیف ضربدرها را نیز به بالا و پایین حرکت داده و موجب تسهیل عملیات پودکشی می شود.
• زیر سری کوجی :عبارت است از دو قطعه چوب و شاید هر وسیله ای دیگر که معمولاً بین راست روها و چوب کوجی قرار می گیرند تا ضمن کمکد به کشیدن چوب کوجی به سمت جلو، چله های زیر را نیز همراه آن به بیرون از ریف چله ها هدایت نماید.
• گوه: وسیله ای است عموماً به شکل مثلث که در محل اتصال سر دار و زیر دار با راست روها قرار گرفته و با ایجاد فشار و با بالا و پایین بردن سردار و زیر دار در نهایت، وظیفه شل و سفت کردن چله ها را عهده دار است و معمولاً در دارهای چوبی استفاده می شود.
• پیچ: دو عدد پیچ در بالای سر دار همان وظیفه گوه را بر عهده دارند و می توان با چرخاندن آن ها یا سردار را بالا و پایین برده، و در نهایت چله ها را شل و سفت کرد، یا این عمل را بالا و پایین بردن فندک و حتی بعضاً زیر دار، انجام داد.
• اهرم بالا :وسیله چرخاندن سر دار را به عهده دارد و فقط در دارهای متحرک مانند دارهای مرسوم به ( کرمانی ) از آن استفاده می کنند
• اهرم پایین: وسیله چرخاندن زیر دار را به عهده دارد و فقط در دارهای متحرک مانند دارهای مرسوم به ( کرمانی ) دیده می شود.
• کمان :قطعه چوبی است که اغلب به شکل کمان می باشد و همراه دو عدد طناب که در دو سوی آن بسته شده و به کمک دو عدد چوب شبیه چوب کوجی که یکی به چله های زیر، و دیگری به چله های رو بسته شده، می توان چله ها را در دارهای کمان دار جابه جا کرد و عملیات پود کشی را انجام داد
• سه پایه :این وسیله فقط در برخی از دارهای زمینی تعبیه می شود و مانند زیر سری کوجی، همان عمل را به نحو دیگری انجام می دهد. علاوه بر آن بافندگان توپک های خامه های قالیبافی را نیز از آن آویزان می کنند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاجرای اصلی انواع دارهای قالی بافی جدید و قدیم و وظایف هر کدام در ایران
• سردار :وظیفه مهار چله ها را بر عهده دارد و در بالای دار قرار می گیرد
• زیر دار :مانند سر دار وظیفه مهار چله ها را بر عهده دارد و در پایین دار قرار می گیرد
• راست روها :در دو سمت دار قالی قرار می گیرند و وظیفه نگهداری و مهار سر دار و زیر دار را دارند
• فندک :در پایین سر دار و به موازات آن و معمولاً با فاصله ای حدود ۳۰ الی ۵۰د سانتیمتر از آن قرار دارد و به جای سر دار چله ها را مهار می کند؛ و در برخی از دارها مانند دارهای معروف به تبریزی از ابتدا تا انتهای بافت بر روی دار حضور دارد، ولی در دارهای مرسوم به فارسی بسته به شیوه و سنت بافت، زمان حضور آن متفاوت است که در صفحات بعد به آن خواهیم پرداخت.
• چوب کوجی :در میانه دار قالی و جلوی چله ها قرار می گیرد و با مهار چله های زیر به کمک نخی به نام نخ کوجی وظیفهٔ مهم جلوگیری از کجی فرش را عهده دار است. از این وسیله اغلب در دارهای قالیبافی معروف به فارسی استفاده می شود.
• چوب هاف :در لا به لای چله ها قرار گرفته، محدوده حرکت آن از زیر سر دار تا پشت چوب کوجیمی باشد. وظیفه چوب هاف حفظ و تشدید فاصله و زیر و رو ( ضربدر ) در میان چله ها است، و با قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین، ردیف ضربدرها را نیز به بالا و پایین حرکت داده و موجب تسهیل عملیات پودکشی می شود.
• زیر سری کوجی :عبارت است از دو قطعه چوب و شاید هر وسیله ای دیگر که معمولاً بین راست روها و چوب کوجی قرار می گیرند تا ضمن کمکد به کشیدن چوب کوجی به سمت جلو، چله های زیر را نیز همراه آن به بیرون از ریف چله ها هدایت نماید.
• گوه: وسیله ای است عموماً به شکل مثلث که در محل اتصال سر دار و زیر دار با راست روها قرار گرفته و با ایجاد فشار و با بالا و پایین بردن سردار و زیر دار در نهایت، وظیفه شل و سفت کردن چله ها را عهده دار است و معمولاً در دارهای چوبی استفاده می شود.
• پیچ: دو عدد پیچ در بالای سر دار همان وظیفه گوه را بر عهده دارند و می توان با چرخاندن آن ها یا سردار را بالا و پایین برده، و در نهایت چله ها را شل و سفت کرد، یا این عمل را بالا و پایین بردن فندک و حتی بعضاً زیر دار، انجام داد.
• اهرم بالا :وسیله چرخاندن سر دار را به عهده دارد و فقط در دارهای متحرک مانند دارهای مرسوم به ( کرمانی ) از آن استفاده می کنند
• اهرم پایین: وسیله چرخاندن زیر دار را به عهده دارد و فقط در دارهای متحرک مانند دارهای مرسوم به ( کرمانی ) دیده می شود.
• کمان :قطعه چوبی است که اغلب به شکل کمان می باشد و همراه دو عدد طناب که در دو سوی آن بسته شده و به کمک دو عدد چوب شبیه چوب کوجی که یکی به چله های زیر، و دیگری به چله های رو بسته شده، می توان چله ها را در دارهای کمان دار جابه جا کرد و عملیات پود کشی را انجام داد
• سه پایه :این وسیله فقط در برخی از دارهای زمینی تعبیه می شود و مانند زیر سری کوجی، همان عمل را به نحو دیگری انجام می دهد. علاوه بر آن بافندگان توپک های خامه های قالیبافی را نیز از آن آویزان می کنند.
wiki: ابزار و دار قالی بافی