پروین اعتصامی

اعتصامی از کودکی زبان های فارسی و انگلیسی و عربی را نزدِ پدرش آموخت و از همان کودکی زیرِ نظرِ پدر و استادانی چون علی اکبر دهخدا و محمّدتقی بهار سرودنِ شعر را آغاز کرد. پدرش، میرزا یوسف خان اعتصامی آشتیانی، شاعر و مترجم بود و در شکل گیریِ زندگیِ هنریِ پروین و کشفِ توانایی ها و ذوق و گرایشش به شعر نقشِ مهمّی داشت. اعتصامی در بیست وهشت سالگی ازدواج کرد؛ امّا، به خاطرِ اختلافِ فکری با همسرش، پس از چندی از او جدا شد. پس از جدایی مدّتی در کتابخانهٔ دانشسرای عالی تهران به کتابداری مشغول شد. یگانه اثرِ چاپ و منتشرشده از پروین دیوانِ اشعار اوست، که دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالب های مثنوی، قطعه و قصیده است. شعرهای پروین پیش از چاپ به صورت مجموعه و کتاب، در مجلهٔ بهار و منتخبات آثار از ضیاء هشترودی و امثال و حکم از دهخدا، چاپ می شدند. موفقیت اولین چاپ دیوان اشعار او سبب پیدایش زمینه برای چاپ های بعدی شعرهای او شد. اعتصامی پیش از چاپ دومین نوبت از دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه در سی وپنج سالگی در تهران درگذشت و در حرم فاطمهٔ معصومه، در آرامگاه خانوادگی اش، به خاک سپرده شد. زادروز او روز بزرگداشت پروین اعتصامی نام گذاری شده است.
اعتصامی از پیروان «جریان تلفیقی» است. اشعار او اغلب از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی خالی اند. در میان اشعار او، شعری وجود ندارد که با کمک آن بتوان صراحتاً شخص شاعر را شناخت. شعر اعتصامی از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به صورت «مناظره» و «سؤال و جواب» است. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی برجسته ساخته است. این مناظره ها نه تنها میان انسان ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیا — از قبیل سوزن و نخ — نیز اتفاق می افتد. اعتصامی در بیان مقاصد خود از هنرهای «شخصیت بخشی» و «تخیل» و «تمثیل»، با شیوایی کم نظیری استفادهٔ بسیار کرده است.

یا که همبوی مشک تاتاری
یا ز ازهار باغ مینویی
خویشتن بی سبب بزرگ مکن
تو هم از ساکنان این کویی
ره ما گر کج است و ناهموار
تو خود این ره چگونه می پویی
در خود آن به که نیکتر نگری
اول آن به که عیب خود گویی
ما زبونیم و شوخ جامه و پست
تو چرا شوخ تن نمی شویی
�
#پروین_اعتصامی

سوی بتخانه مرو، پند بَرَهمَن مشنو
بت پرستی مکن، این مُلک خدایی دارد
هیزم سوخته، شمع ره و منزل نشود
باید افروخت چراغی که ضیایی دارد
گرگ، نزدیک چراگاه و شبان رفته به خواب
بره، دور از رمه و عزمِ چرایی دارد
مور، هرگز به در قصر سلیمان نرود
تا که در لانه ی خود، برگ و نوایی دارد
گهر وقت، بدین خیرگی از دست مده
آخر این دُرّ گران مایه، بهایی دارد
فرّخ آن شاخک نورُسته که در باغ وجود
وقتِ رُستن، هوس نشو و نمایی دارد
صرف باطل نکند عمر گرامی "پروین"
آن که چون پیرِ خرد، راهنمایی دارد
لغات:
مسا: شب
ردا: بالاپوش، هر لباسی که روی لباسهای دیگر پوشند
برهمن: پیشوای برهمایی
ضیا : نور
خیرگی: بیهودگی
غزلهای شاعران امروز از صدر مشروطه تا کنون، مجید شفق، ص ۹۴.
#پروین_اعتصامی

دوبیت با اقتباس از این حقیر :
عاقلان هرگز به وعده حوریان عریان بهشتی
ز دست ندهند عذرای نازاره پیچیده در حجاب را