موسیقی

.
موزها، دختران زئوس و نیموزینه ( منموزینه ) بودند و صدایی بسیار زیبا دارند و در کنار چشمه های هلیکون آواز می خوانند و به رقص و پای کوبی می پردازند
آن ها در کنار بردارشان آپولون ( ایزد چکامه یا شعر ) در کوه پارناس به نگهبانی از هنرهای زیبا می پردازند!
.
.
گرچه امروزه موسیقی عربی شده آن هست ولی چندی درباره واژگان پارسی آن هم روشنگری می کنم:
اوستا: وَئیس ( vaēs )
پهلوی ( پارسیک ) : هونیاگ ( خُنیا ) ، رامش، خُرّمی
( ( گاهی به فرنود همانندی در پهلوی "ه، 𐬵" به "خ، 𐬑" جانشین می شود، مانند: هوشک یا خشک، هورسند یا خرسند، هو یا خوب ) )
در ترکی: مَزقان ( مَزغان ) : ترکی شده موزیکان
.
بخشی از بند46 فرگرد13 ( فصل: ویژگی سگ ها ) وَندیداد:
vaēsō asnaēraēshō yatha vaēsō zairimyafsma thryafsma yatha vaēsō aiti shē haēm yatha vaēsāush
معنی: او ( سگ ) به مانند یک مرد خُنیاگر و موسیقی دان، آوازه خوانی را دوست دارد
او ( سگ ) به مانند خُنیاگر ژنده پوش و هرکس که به او نزدیک شود زخم ( ضربه ) می زند
[به همین فرنود ( دلیل ) است] که سگ ویژگی خُنیاگری و موسیقی دانی دارد
.
بند61 و 62 خسرو قُبادان و ریدگ درباره بیشتر سازها و هنرمندی ها سخن رفته است:
gōwēd rēdak kū anōšag bawēd
ēn and huniyāgar hamāg xwaš ud nēk
معنی: ریدک گوید که انوشه باد یا بِنامیزَد! ( باریکلا، ماشالله )
این چند خُنیاگر همه خوش و نیک است
( ( ریدَگ یا رَهیگ: پسر جوانی که در رکاب دیگران است! ) )
.
62 - �čang - srāy win - srāy ud kennār - srāy ud sūrāzīg - srāy ud mustag - srāy ud tambūr - srāy barbut - srāy ud nāy - srāy ud dumbalag - srāy, shʾnlyk ( ? ) ud dyryk ( ? ) rasan - wāzīg ud zanǰīr - wāzīg dār - wāzīg ud mār - wāzīg ud čambar - wāzīg tigr - wāzīg ud tās - wāzīg [ud] wandag - wāzīg ud andarwāy - wāzīg karmēr - srāy suxr - srāy tambūr - ī - meh - [srāy] spar - wāzīg zēn - wāzīg ud gōy - wāzīg ud sel - wāzīg šamšēr - wāzīg ud dašnag - wāzīg ud warz - wāzīg ud šīšag - wāzīg ud kabīg - wāzīg؛
ēn and huniyāgīh hamāg xwaš ud nēk.
معنی: چَنگ زن ( امروزه گیتار ) ، وِن زن ( وین - گونه ای ساز، امروزه ویولون ) و کِنارزن ( گونه ای ساز، امروزه سنَتور ) و فلوت زن و سازدهنی زن، تنبور ( تَبیره ) زن، بربَت ( بربط ) زن و نای زن و دُنبَگ ( تُنبَک ) زن، . . . ( ؟ ) و . . . ( ؟ ) ، رَسن بازی ( رقص با طناب ) و زنجیربازی ( مانند عمو زنجیر باف ) ، داربازی ( هَنگمَن! ) و ماربازی و چَمبَربازی ( پریدن از حلقه های گرد آتشین در سیرک ها! ) ( حلقه بازی ) ، تیربازی و تاس بازی و بندبازی و هوابازی ( جهش یا ژیمناستیک و آکروبایتک ) ، کرمیربازی ( سنگ کاغذ قیچی ) ، سرخ بازی ( چَک زنی ) ، تنبور بزرگ بازی، سپربازی، زین بازی و گوی بازی و شمشیربازی و دَشنه بازی، و گُرزبازی و شیشه بازی ( شعبده بازی با گوی شیشه ای ) و کُپی بازی ( کُپی: گونه ای میمون - پانتومیم ) ؛
این چند خُنیاگری ( هنرمندی ) ، همه خوش و نیک [است].
.
واژه خُرّمی ( موسیقی ) در کارنامه اردشیرپاپکان، فرگرد ( فصل ) 3، بند2:
rōz - ē ka ardxšīr pad stōr - gāh nišast ud tanbūr zad ud srūd wāzīg ud huramīh kard ō ardaxšīr dīd ud pad - iš�wiyāvān�būd
معنی: روزی که اردشیر به ستورگاه نشسته و تنبور می زد و سرود و دیگر خُرّمی ( موسیقی ) می کرد، [دختری] اردشیر را دید، و بهش ویاوان ( عاشق ) شد