۲۱ هیدروکسیلاز

استروئید ۲۱ - هیدروکسیلاز ( انگلیسی: Steroid 21 - hydroxylase ) که با نام های استروئید ۲۱ - منواکسیژناز، [ ۱] ۲۱آلفا - هیدروکسیلاز[ ۲] و گاهی ۲۱بتا - هیدروکسیلاز[ ۳] [ ۴] هم شناخته می شود، یک آنزیم است که وظیفه اش هیدروکسیل دار کردن استروئیدها در جایگاه کربن ۲۱ است[ ۵] [ ۶] و در بیوسنتز هورمون های آلدوسترون و کورتیزول نقش دارد. این آنزیم هورمون پروژسترون را به ۱۷ - هیدروکسی پروژسترون، دزوکسی کورتیکوسترون و کورتودوکسون تبدیل می کند. [ ۷] [ ۸] این مواد هر یک در مسیرهای مناسب خود قرار گرفته و سرانجام، آلدوسترون و کورتیزول ساخته می شود. این آنزیم در شبکه آندوپلاسمی سلول های قشر غده فوق کلیوی جای دارد[ ۹] [ ۱۰] و در انسان توسط ژن «CYP21A2» واقع بر بازوی بلند کروموزوم ۶ انسان کُدگذاری می شود.
وجه تسمیه این آنزیم آن است که سبب هیدروکسیل دار کردن استروئید در جایگاه کربن ۲۱ می شود. [ ۸] این آنزیم واکنش شیمیایی افزوده شدن عامل هیدروکسیل به کربن ۲۱ در زیست مولکول استروئید را کاتالیزه می کند و خود یکی از اعضای اَبَرخانوادهٔ سیتوکروم پی ۴۵۰ از آنزیم های مونواکسیژناز است. در بدن انسان، آنزیم های سیتوکروم پی ۴۵۰ نقش مهمی در تولید و سوخت وساز کلسترول، استروئیدها و لیپیدها ایفا می کنند. محل قرارگیری ۲۱ - هیدروکسیلاز در میکروزوم های غشاء شبکه آندوپلاسمی سلول های قشر غده فوق کلیوی است. این آنزیم در کنار ۱۷ - هیدروکسیلاز و آروماتاز، یکی از آنزیم های میکروزومال استروئیدساز سامانهٔ آنزیمی سیتوکروم پی ۴۵۰ است. [ ۱۱]
۲۱ - هیدروکسیلاز یکی از آنزیم های ضروری برای ساختِ هورمون های آلدوسترون و کورتیزول است. [ ۱۲] [ ۱۳]
آنزیم ۲۱ - هیدروکسیلاز سبب افزوده شدن عمل هیدروکسیل ( - OH ) به کربن ۲۱ در دو استروئید می گردد: پروژسترون و ۱۷ - هیدروکسی پروژسترون. این واکنش نخستین بار در سال ۱۹۵۲ میلادی شرح داده شد. [ ۱۴]
آنزیم ۲۱ - هیدروکسیلاز یک پروتئین است که در انسان توسط ژن «CYP21A2» کُدگذاری می شود. یک شبه ژن به نام «CYP21A1P» هم در نزدیکی ژن اصلی وجود دارد. [ ۱۸] هر دوی اینها بر روی کروموزوم ۶ در مجموعه سازگاری بافتی اصلی کلاس سه[ ۱۹] و نزدیک به ژن های جزء چهارم کمپلمان یعنی C4A و C4B و همچنین ژن تناسین ایکس ( TNXB ) واقع شده[ ۲۰] و شبه ژن «CYP21A1P» در حدود ۹۸٪ اگزون مشابه با ژن اصلی را داراست. [ ۲۱]