یگانه انگاری (monism)
(یا مونیسم؛ از واژۀ یونانی monos، به معنی «یگانه») در فلسفه، آموزه ای که واقعیت غاییکلاً از یک جوهرتشکیل می شود. از این رو، یگانه انگاری هم مخالف دوگانه انگاری(دوئالیسم) است و هم مخالف کثرت گرایی(پلورالیسم). سه نوع یگانه انگاری اصلی مطرح شده است: یگانه انگاری ماتریالیستی، یگانه انگاری ایدئالیستی، و نظریۀ ذهن ـ ماده طبق آموزۀ نخست، همۀ چیزهای درون جهان هستی، ازجمله پدیده های ذهنی، به مقولۀ ماده تحویل می شوند؛ مثلاً در نظریۀ ماده گرایی. در آموزۀ یگانه انگاری ایدئالیستی، ماده جلوه ای از جلوه های ذهن به شمار می آید؛ و در آموزۀ ذهن ـ ماده، ماده و ذهن چنان انگاشته می شوند که گویی صرفاً جنبه هایی از یکدیگرند. اگرچه تاریخ پیدایش فلسفه های یگانه انگارانه به یونان باستان می رسد، اما واژۀ «مونیسم» تقریباً جدید است. این واژه را نخستین بار کریستیان وُلف، به کار برد تا انواع تفکر فلسفی را که در آن ها کوششی برای از بین بردن دوگانگی جسم و ذهن صورت گرفته بود معرفی کند. باروخ اسپینوزا، اگرچه با این واژه شناخته نمی شود، یکی از متنفذّترین یگانه انگاران بود. به عقیدۀ او هم پدیده های مادی و هم پدیده های معنوی صفات یک جوهر بنیادین اند. آموزۀ او قویاً نظریۀ ذهن ـ ماده را بشارت می داد.
(یا مونیسم؛ از واژۀ یونانی monos، به معنی «یگانه») در فلسفه، آموزه ای که واقعیت غاییکلاً از یک جوهرتشکیل می شود. از این رو، یگانه انگاری هم مخالف دوگانه انگاری(دوئالیسم) است و هم مخالف کثرت گرایی(پلورالیسم). سه نوع یگانه انگاری اصلی مطرح شده است: یگانه انگاری ماتریالیستی، یگانه انگاری ایدئالیستی، و نظریۀ ذهن ـ ماده طبق آموزۀ نخست، همۀ چیزهای درون جهان هستی، ازجمله پدیده های ذهنی، به مقولۀ ماده تحویل می شوند؛ مثلاً در نظریۀ ماده گرایی. در آموزۀ یگانه انگاری ایدئالیستی، ماده جلوه ای از جلوه های ذهن به شمار می آید؛ و در آموزۀ ذهن ـ ماده، ماده و ذهن چنان انگاشته می شوند که گویی صرفاً جنبه هایی از یکدیگرند. اگرچه تاریخ پیدایش فلسفه های یگانه انگارانه به یونان باستان می رسد، اما واژۀ «مونیسم» تقریباً جدید است. این واژه را نخستین بار کریستیان وُلف، به کار برد تا انواع تفکر فلسفی را که در آن ها کوششی برای از بین بردن دوگانگی جسم و ذهن صورت گرفته بود معرفی کند. باروخ اسپینوزا، اگرچه با این واژه شناخته نمی شود، یکی از متنفذّترین یگانه انگاران بود. به عقیدۀ او هم پدیده های مادی و هم پدیده های معنوی صفات یک جوهر بنیادین اند. آموزۀ او قویاً نظریۀ ذهن ـ ماده را بشارت می داد.
wikijoo: یگانه_انگاری