یکی بود و یکی نبود

نخستین مجموعۀ داستان کوتاه به شیوۀ داستانِ اروپایی، نوشتۀ سید محمدعلی جمال زاده، در ۱۳۰۰ش. این دفتر شامل دیباچه و شش داستان کوتاه است که طی سال های ۱۲۹۳ـ ۱۳۰۰ش نوشته شده اند. نویسنده، صناعت داستان نویسی اروپایی را با سنن داستان سرایی شرقی درآمیخته و به شیوه ای طنزآمیز و با نثری آکنده از واژگان و اصطلاحات عامیانه، تیپ های مختلف اجتماعی را تصویر کرده است. او در دیباچه، که به منزلۀ «بیانیۀ نثر جدید فارسی» مشهور شده است، پس از اشاره به عقب ماندگی ادبی ایران، از نویسندگان می خواهد که به «دموکراسی ادبی» بیندیشند و به جای نوشتن به زبانی مغلق و ادیبانه، زبان محاوره ای مردم کوچه و بازار را به کار برند و در راهِ پدید آوردن انواع تازۀ ادبی، مثل رمان و نمایش نامه، بکوشند.