یوحنای کشیش

یوحنّای کشیش یا یوحنای سهمناک ( به لاتین: rex et sacerdos ) ، پریستر جان نام یک اسقف و پادشاه مسیحی است که بر یک ملت مسیحی که در میان مسلمانان و غیرمسیحیان خاورزمین گم شده اند، فرمانروایی می کرد.
این افسانه از سدهٔ دوازدهم میلادی تا سدهٔ هفدهم در اروپا محبوبیت داشت. داستان های این پادشاهی گم شده بر پایه پنداره های عامیانه سده های میانه نوشته شده اند.
بر پایه این افسانه، یوحنای سهمناک از تبار یکی از سه مغ ایرانی بود که در انجیل به آن ها اشاره شده است. در افسانه آمده که یوحنای سهمناک مردی راد و بخشنده بود و منشی ستوده داشت. وی بر قلمرویی آکنده از دارایی ها و آفریده های شگفت آور فرمانروایی می کرد و مسیحیان پیرو توماس مقدس نیز در این قلمرو نشیمن داشتند. دروازه های اسکندر و فواره جوانی نیز در قلمرو پادشاهی او قرار داشت و سرزمین پادشاهی او با بهشت زمینی هم مرز بود. وی هم چنین در گنجینهٔ خود آیینه ای داشت که می توانست هر ولایت سرزمینش را در آن ببیند.
اولین توجهی که به ایران و به طور کلی به نواحی دور دست شرق می شود در داستان «پریسترجان» است که در سال ۱۱۴۵ میلادی ( ۵۳۹ هجری ) در گفتگویی مابین یک اسقف و پاپ اوژِن سوّم از آن سخن می رود در طی این گفتگو اسقف به پاپ می گوید که شنیده است که پادشاهی عیسوی بنام پریستر جان در سمت شرق ایران کشوری دارد و در جنگ هایی که کرده است بر مادها و پارس ها غلبه یافته است. این آغاز موضوعی بود که مدت های مدید فکر اروپائیان را بخود مشغول داشت بنا به عقیده سردنیسن راس که در این باره تحقیقات جامعی کرده است. موضوع پیروزی این پادشاه مسیحی را باید غلبه خان ترک بنام Ye - lu - ta - shih بر سلطان سنجر دانست که در سال ۱۱۴۴ میلادی ( ۵۳۸ هجری ) واقع شده است. این خان - ترک توسط مبلغین نسطوری که در آسیای مرکزی فعالیت داشتند بدین مسیح درآمده بوده است.
در حدود سال ۱۱۶۵ میلادی نامه مفصل و مجعولی از یوحنّا خطاب به مانوئل یکم، امپراتور بیزانس به غرب می رسد که شرحی افسانه ای از کشور خود می دهد و طالب دوستی با سلاطین عیسوی می باشد. این نامه که نویسنده آن معلوم نیست، سیاحان اولیهٔ مشرق زمین را واداشت تا این پادشاه را بشناسند. یکی از جستجوگران مارکو پولو بود که سفر اول خود را به چین در سال ۱۲۷۱ میلادی، یعنی بیش از یک قرن پس از نوشته شدن نامه پریستر جان آغاز کرد. [ ۱]