یعقوب لیث صفاری

[ویکی فقه] یعقوب فرزند لیث فرد گمنامی از روستای قرنین سیستان بود.
لیث چهار پسر به نام های یعقوب، عمرو، طاهر و علی داشت که یعقوب بزرگ ترین آن ها بود. هر چند برخی مورخان سعی دارند نسب او را به پادشاهان ایران باستان برسانند. این گروه معتقدند در زمان حمله اعراب به ایران یکی از فرزندان خسرو پرویز مدتی را به صورت گمنام در دزپل (دزفول کنونی) می زیست، اما نوادگان وی به علت شناخته شدن آن ها توسط عرب ها، این منطقه را ترک کرده در دژ هفواد (بم کنونی) سکونت گزیده و پس از مدتی از این محل نیز کوچ نموده به سیستان رفتند. یعقوب بن لیث بن معدل بن حاتم بن ماهان بن کیخسرو بن اردشیر بن قباد بن خسرو اپرویز بن هرمزد بن خسروان بن انوشیروان بن قباد بن فیروز بن یزدجرد... بن کیومرث نسبی است که این افراد برای وی ذکر کرده اند.
کودکی و جوانی یعقوب
یعقوب، شغل پدر که رویگری بود را ادامه داد و در جوانی به گروه عیاران پیوست و به تدریج در این گروه به سرهنگی و امیری دست یافت تا این که از سوی نصر بن صالح، به سرهنگی بست رسید، زیرا سیستان که در آن زمان تحت نظر امرای منسوب از طرف حاکمان طاهری خراسان اداره می شد، درگیر جنگ های داخلی به وی ژه جنگ با خوارج حاضر در این منطقه بود. همین امر زمینه پیوستن یعقوب به گروه های نظامی درگیر با خوارج و در نتیجه قدرتیابی روزافزون یعقوب لیث که منجر به تشکیل حکومت خاندان صفاری شد را فراهم آورد.
زمینه های قدرت یابی یعقوب
زمانی که از سوی خلفای عباسی، طاهر بن عبدالله و جانشینانش بر خراسان و سیستان حاکمیت داشتند، ابراهیم بن حضین قوسی از سال ۲۲۵ (ه. ق) بر ولایت سیستان گماشته شد. برخورد مسالمت آمیز وی با مردم منطقه و مخالفانش باعث قدرت یابی بیشتر خوارج سیستان شد و این امر باعث ایجاد درگیری هایی بین مردم و خوارج این منطقه شد. از جمله، افرادی هم چون غسان بن نصر بن مالک مطوعی از منطقه بست با جمع کردن عده ای از مردم بر ضد خوارج بر ابراهیم شورید، ولی شکست خورد و به قتل رسید. در زمان پسر او احمد بن ابراهیم فردی دیگر به نام احمد قولی با علیه احمد بن ابراهیم شوریدند. بار دیگر احمد بن ابراهیم در نبرد با بشار بن سلیمان شکست خورد و به سیستان آمده و شهر به دست بشار افتاد. بر اثر بدرفتاری بشار با مردم، صالح بن نصر مطوعی، برادر غسان، با همراهی مردم بست و سیستان که عیاران و یعقوب در زمره آن ها بودند، شورش کردند (نخستین گزارش تاریخی مرتبط با یعقوب لیث متعلق به این مقطع زمانی است) و بشار را به قتل رساندند. پس از آن مردم با صالح بیعت کردند. صالح نیز کثیر بن رقاد، درهم بن نصر و یعقوب لیث را به نبرد با عمار خارجی که در کش قیام کرده بود فرستاد که به شکست عمار انجامید.
پیروزی یعقوب
...

یَعقوب لِیْث صفّاری ( ـ۲۶۵ق)
ابویوسف یعقوب بن لیث، مشهور به مَلِکُ الدّنیا و صاحِبْقِران ، مؤسس و اولین امیر سلسلۀ صفّاری (حک: ۲۴۷ـ۲۶۵ق) . یعقوب در آغاز جوانی، مانند پدرش ، رویگری (صفاری) می کرد، ولی به عیّاران پیوست و در ۲۳۲ق به خدمت صالح بن نصر کنانی درآمد و همراه مُطَّوِعه در جنگ برضد خوارج شرکت کرد و با فراهم شدن زمینه و خلع ید از حکمران سیستان ، آن ایالت را در ۲۴۷ق تحت فرمان گرفت . سپس بُست را تصرف کرد و با رتبیل، پادشاه کابل ، جنگید. مدتی بعد، نیز هرات و پوشنگ را از امیران طاهری گرفت و با تصرف کرمان و فارس و سپس کابل و بلخ که در دست بودائیان بود در ۲۵۷ق بر وسعت قلمرو خود افزود. در کابل، بسیاری از بتکده ها را ویران کرد. پس از آن، با تصرف نیشابور در ۲۵۹ق به عمر طاهریان پایان داد. یعقوب همچنین به قلمرو داعی کبیر، در گرگان و طبرستان ، حمله کرد. حمایت ضمنی معتمد، خلیفه عباسی، از طاهریان ، به تیرگی روابط آن دو انجامید. از این رو، یعقوب با سپاه فراوان در ۲۶۲ق روانۀ عراق شد، اما در دیراَلْعاقول به سختی از موفق، برادر معتمد، شکست خورد و به خوزستان عقب نشست . او در تدارک تلافی این شکست بود، امّا در جندی شاپور به بیماری قولنج درگذشت .