یعض

[ویکی الکتاب] معنی یَعَضُّ: با فشار دندان می گیرد - به دندان می گزد ( از عض به معنی گاز گرفتن با دندان با فشار است )
ریشه کلمه:
عضض (۲ بار)

«یَعَضُّ» از مادّه «عَضّ» (بر وزن سدّ) به معنای گاز گرفتن با دندان است، و معمولاً این تعبیر در مورد کسانی که از شدت حسرت و تأسف ناراحتند، به کار می رود، چنان که در فارسی نیز ضرب المثل است که فلان کس «انگشت حسرت به دندان می گزید» (ولی در عربی به جای انگشت، دست گفته می شود، و شاید رساتر باشد، چون همیشه انسان در چنین حالاتی انگشت نمی گزد بلکه گاه پشت دست را می گزد، مخصوصاً در زبان عربی بسیار می شود که: همچون آیه مورد بحث، «یَدَیْهِ» یعنی هر دو دست، گفته می شود که شدت تأسف و حسرت را به طرز گویاتری بیان می کند).
به دندان گرفتن. «عَضَّهُ عَضاً امسکه باسنانه». . چون به خلوت شوند از خشم بر شما سرانگشتان بگزند. دندان گرفتن انگشت گاهی از خشم است چنانکه در آیه و گاهی از حسرت و تأسف است چنانکه در: . روزی ظالم از شدت تأسف هر دو دست را به دندان گیرد و گوید: ایکاش راه رسول را می‏رفتم. و شاید «یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یَدَیْهِ» کنایه از ندامت باشد نه آنکه واقعاً دست‏های خویش را به دندان خواهد گرفت. از ابن عباس نقل شده که آیه درباره عقبة بن ابن معیط و ابّی بن خلف نازل شده. در این صورت لام «الظالم» برای عهد است ولی ظهور آیه در عموم است و مورد مخصّص نیست. این کلمه فقط در دو مورد فوق ذکر شده است.