یزدی مرتضی

یَزدی، مرتضی (تهران ۱۲۷۸ش)
پزشک ایرانی و از اعضای حزب تودۀ ایران. پس از طی تحصیلات مقدماتی در زادگاهش، در ۱۳۰۵ش از طرف دولت برای تحصیل در رشتۀ پزشکی به آلمان رفت. در آن جا دورۀ پزشکی را به پایان برد و ضمناً با افکار و عقاید سوسیالیست ها و کمونیست ها آشنا شد؛ به ویژه دوستی و نزدیکی اش با دکتر تقی ارانی او را بیشتر به این عقاید نزدیک کرد. پس از بازگشت به ایران، ضمن دایرکردن مطب و مداوای بیماران و تدریس زبان و ادبیات آلمانی، به تبلیغ مرام کمونیستی پرداخت و قسمتی از درآمد خود را در اختیار ارانی قرار داد، اما فعالیت آنان فاش شد و شهربانی آن ها را که ۵۳ تن بودند بازداشت کرد. بعد از رهایی فعالیت سیاسی خود را ادامه داد و در ۱۳۲۵، در کابینۀ ائتلافی قوام السلطنه، وزیر بهداری شد که فقط چند ماه دوام داشت. در ۱۳۲۹ او را مانند دیگر سران حزب توده فراری دادند، ولی از ایران خارج نشد و در تهران مخفی بود. سرانجام در ۱۳۳۴ دستگیر و به اعدام محکوم شد، اما با گرفتن یک درجه عفو، پس از چندی از زندان رهایی یافت و با سمت مترجم آلمانی به استخدام وزارت کار درآمد.