یخچال طبیعی

یخچال طبیعی یا یخسار[ ۲] [ ۳] [ ۴] یا پیریَخ ( به فارسی تاجیکی ) توده ای یخ است که بر اثر نیروی گرانش از نواحی بلند کوهستانی یا در نواحی قطبی شمالی و جنوبی زمین، که دارای هوای بسیار سردی هستند، به آرامی جریان پیدا می کند. [ ۵] اگر مقداری برف به محکمی در دست فشرده شود، برف به یخ تبدیل می شود. این همان رویدادی است که پس از بارش برف، در دره های مرتفع کوهستانی رخ می دهد. برف در کف دره، بر اثر فشار برف های بالایی فشرده و به یخ تبدیل می شود. [ ۶]
برف های زیرین فشرده و محکم تر می شود و مانند توده ای خمیری حرکت می کند. به این ترتیب، یخچال طبیعی به وجود می آید. یخچال طبیعی به آرامی، حدود ۳ متر در سال، حرکت می کند.
قدرت فرسایشی یخچالهای طبیعی بزرگ، بسیار زیاد است. حرکت آن به سمت پایین دامنه، باعث فرسایش دره به شکل U می شود. دره ای که در اثر یخچال طبیعی به وجود می آید، کف هموار و دیواره های عمودی دارد.
یخچالهای طبیعی که در قطب های شمال و جنوب تشکیل شده اند، امکان دارد به اندازه یک کشور یا یک قاره باشند. این یخچال ها را کلاهک های یخی یا صفحه های یخی می نامند. برف در قسمت های مرکزی این خشکی ها می بارد و بسوی دریاهای کناری کشیده می شود. جنوبگان و گرینلند با پهنه های یخی پوشانده شده اند.
بین ۶۰۰ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش، زمین دوره های شدیدی از هوای سرد را طی کرد که عصر یخبندان نامیده می شوند. در هریک از این دوره ها، یخچالهای طبیعی وسیعی بخش زیادی از آمریکای شمالی، آسیا و اروپا تا نزدیکی لندن در انگلستان را پوشاند. بسیاری از دریاچه ها، دره ها و تپه هایی که امروز می بینیم، با این صفحه های یخی پوشیده شده بودند. نخستین مردمانی که در آمریکا ساکن شدند و از آسیا به آلاسکای امروزی آمدند، از یک گذرگاه یخی به بلندی ۱۰۰۰ متر گذشتند.
پاره سنگ هایی که یخچال طبیعی باعث فرسایش آن ها می شود، همراه با آن یخچال جابجا یا بار دیگر درون یخ ها لایه بندی می شوند یا روی یخها قرار می گیرند. این پاره سنگ ها را یخ رُفت می گویند. هنگامی که پس از ذوب یخ، یخ رُفت ها در پوزهٔ یخچال ( پایانه یخچال ) بر جای می مانند، چشم اندازی از تپه ای غیر طبیعی از ماسه، رس و سنگ به وجود می آورند.