یحیی معاذ رازی

یَحیی مُعاذ رازی ( ـ نیشابور ۲۵۸ق)
صوفی و عارف و واعظ ایرانی. گویا گرایش به تصوف، در خاندان او فراگیر بوده است؛ چه اسماعیل و ابراهیم، دو برادر بزرگ تر و کوچک تر او نیز، در شمار صوفیان بوده اند. او را در زمان خود بی نظیر دانسته اند، به ویژه در وعظ قدرتی عجیب داشت. به گونه ای که یکی از صوفیان او را بر واعظان ۱۲۰ شهری که دیده بود ترجیح می داد. در خراسان به دنیا آمد، مدتی در بلخ به سر برد و در همین شهر، رأی خود پیرامون تفضیل غنی بر فقر را آشکار ساخت. این رأی بعدها مخالفت های مکتوبی نیز، در مقابل خود پدید آورد. آن گاه باز به نیشابور بازگشت. به آداب شریعت سخت پای بند بود و صوفیانی را که با ادعای وصل، خود را مستغنی از نماز می دیدند، و اصل به جهنم می خواند. جز او از دو یحیی بن معاذ دیگر، یکی نیشابوری و دیگر تستری، نیز آگاهی داریم که در پاره ای منابع، به اشتباه برخی اوصاف این سه با هم خلط شده است.