یحیی ذُکاء ( ۱۳۰۲–۲۸ دی ۱۳۷۹ ) ایران شناس و پژوهشگر تاریخ هنر ایران بود.
یحیی ذکاء پژوهشگر، نویسنده، استاد دانشگاه، و از کارشناسان برجسته آثار هنری، در سال ۱۳۰۲ در تبریز به دنیا آمد. جدش، حاج میرزا علی اعیان، از تجار معروف تبریز بود. پدرش میرزاعلی نقی ذکاء کارمند راه آهن بود و سپس به بانک ملی انتقال یافت. وی در سال ۱۳۱۶ از تبریز به تهران آمد و پس از دو سال به بانک قزوین منتقل شد، تا این که مجدداً در سال ۱۳۲۱ به تهران آمد.
... [مشاهده متن کامل]
ذکاء تحصیلات ابتدایی را در مدرسه رشدیه تبریز و ترغیب تهران گذراند و دوره اول متوسطه را در دبیرستان های تمدن تهران و پهلوی قزوین فرا گرفت. پس از انتقال مجدد پدرش به تهران، دوره دوم متوسطه را حدود سال های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ در دبیرستان فیروز بهرام، در رشته ادبی، گذراند و از محضر استادان برجسته ای چون ذبیح الله صفا، پرویز ناتل خانلری، محمدحسین مشایخ فریدنی، و محمدجواد تربتی بهره گرفت. ایرج افشار، هوشنگ کاووسی، و احمد فتحی از همدوره های او در این مدرسه بودند. وی حدود سال های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ دوره ایران شناسی را نیز که به همت مرحوم ابراهیم پورداوود و محمد معین در تالار این مدرسه برگزار می شد گذراند. افزون بر آن، دوره تخصصی رشته کتابداری را که در طی سال های دهه ۱۳۲۰ در محل باشگاه دانشگاه تهران تشکیل گردیده بود گذرانید. در سال ۱۳۳۳، از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته باستان شناسی با رتبه اول فارغ التحصیل شد و از نخستین فارغ التحصیلان این رشته بود.
پس از گذراندن دوره نظام در آذربایجان، و پیش از آنکه به استخدام رسمی دولت درآید، از سال ۱۳۳۰ به بعد چندین سال متوالی در دبیرستان اندیشه ( مدرسه سالزین ها موسوم به سن ژان تسکو ) به تدریس پرداخت. در ۱۴ بهمن ۱۳۳۵ به استخدام رسمی دولت درآمد، و بیش از یک سال در کتابخانه دانشکده حقوق در کنار محمدتقی دانش پژوه، ایرج افشار، و محمد مشکوة به کسب تجربه کتابداری پرداخت؛ و سپس به اداره هنرهای زیبای کشور که بعدها به وزارت فرهنگ و هنر تبدیل گردید، رفت و مسئولیت هایی چون کارمند و کفیل اداره موزه ها و فرهنگ عامه ( ۱۳۳۵–۱۳۳۶ ) ، رئیس موزه هنرهای تزئینی ( ۱۳۳۷ ) ، معاونت اداره کل موزه ها و فرهنگ عامه ( ۱۳۴۰ ) ، رئیس موزه مردم شناسی ( ۱۳۴۱ ) ، رئیس انتشارات ادارات کل باستان شناسی و فرهنگ عامه و موزه ها و حفظ بناهای تاریخی ( ۱۳۴۵ ) ، رئیس کتابخانه ملی ایران ( ۱۳۴۷، حدود یک سال ) ، و مشاور وزیر فرهنگ و هنر ( ۱۳۴۹ تا اواخر دوران خدمت، ۱۳۵۷ ) را برعهده گرفت. یحیی ذکاء پس از سال ها اشتغال در اداره هنرهای زیبا و وزارت فرهنگ و هنر در ۵ شهریور سال ۱۳۵۷ بازنشسته شد و پس از آن تا پایان عمر به فعالیت های فرهنگی و تحقیق و تفحص و تألیف مشغول بود، به طوری که در سال های آخر عمر، با وجود بیماری و کهولت، با عنوان کارشناس برجسته موزه هنرهای معاصر و مشاور عالی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به تلاش ادامه می داد.
یحیی ذکاء پژوهشگر، نویسنده، استاد دانشگاه، و از کارشناسان برجسته آثار هنری، در سال ۱۳۰۲ در تبریز به دنیا آمد. جدش، حاج میرزا علی اعیان، از تجار معروف تبریز بود. پدرش میرزاعلی نقی ذکاء کارمند راه آهن بود و سپس به بانک ملی انتقال یافت. وی در سال ۱۳۱۶ از تبریز به تهران آمد و پس از دو سال به بانک قزوین منتقل شد، تا این که مجدداً در سال ۱۳۲۱ به تهران آمد.
... [مشاهده متن کامل]
ذکاء تحصیلات ابتدایی را در مدرسه رشدیه تبریز و ترغیب تهران گذراند و دوره اول متوسطه را در دبیرستان های تمدن تهران و پهلوی قزوین فرا گرفت. پس از انتقال مجدد پدرش به تهران، دوره دوم متوسطه را حدود سال های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ در دبیرستان فیروز بهرام، در رشته ادبی، گذراند و از محضر استادان برجسته ای چون ذبیح الله صفا، پرویز ناتل خانلری، محمدحسین مشایخ فریدنی، و محمدجواد تربتی بهره گرفت. ایرج افشار، هوشنگ کاووسی، و احمد فتحی از همدوره های او در این مدرسه بودند. وی حدود سال های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ دوره ایران شناسی را نیز که به همت مرحوم ابراهیم پورداوود و محمد معین در تالار این مدرسه برگزار می شد گذراند. افزون بر آن، دوره تخصصی رشته کتابداری را که در طی سال های دهه ۱۳۲۰ در محل باشگاه دانشگاه تهران تشکیل گردیده بود گذرانید. در سال ۱۳۳۳، از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته باستان شناسی با رتبه اول فارغ التحصیل شد و از نخستین فارغ التحصیلان این رشته بود.
پس از گذراندن دوره نظام در آذربایجان، و پیش از آنکه به استخدام رسمی دولت درآید، از سال ۱۳۳۰ به بعد چندین سال متوالی در دبیرستان اندیشه ( مدرسه سالزین ها موسوم به سن ژان تسکو ) به تدریس پرداخت. در ۱۴ بهمن ۱۳۳۵ به استخدام رسمی دولت درآمد، و بیش از یک سال در کتابخانه دانشکده حقوق در کنار محمدتقی دانش پژوه، ایرج افشار، و محمد مشکوة به کسب تجربه کتابداری پرداخت؛ و سپس به اداره هنرهای زیبای کشور که بعدها به وزارت فرهنگ و هنر تبدیل گردید، رفت و مسئولیت هایی چون کارمند و کفیل اداره موزه ها و فرهنگ عامه ( ۱۳۳۵–۱۳۳۶ ) ، رئیس موزه هنرهای تزئینی ( ۱۳۳۷ ) ، معاونت اداره کل موزه ها و فرهنگ عامه ( ۱۳۴۰ ) ، رئیس موزه مردم شناسی ( ۱۳۴۱ ) ، رئیس انتشارات ادارات کل باستان شناسی و فرهنگ عامه و موزه ها و حفظ بناهای تاریخی ( ۱۳۴۵ ) ، رئیس کتابخانه ملی ایران ( ۱۳۴۷، حدود یک سال ) ، و مشاور وزیر فرهنگ و هنر ( ۱۳۴۹ تا اواخر دوران خدمت، ۱۳۵۷ ) را برعهده گرفت. یحیی ذکاء پس از سال ها اشتغال در اداره هنرهای زیبا و وزارت فرهنگ و هنر در ۵ شهریور سال ۱۳۵۷ بازنشسته شد و پس از آن تا پایان عمر به فعالیت های فرهنگی و تحقیق و تفحص و تألیف مشغول بود، به طوری که در سال های آخر عمر، با وجود بیماری و کهولت، با عنوان کارشناس برجسته موزه هنرهای معاصر و مشاور عالی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به تلاش ادامه می داد.
