یحول

[ویکی الکتاب] معنی یَحُولُ: حائل است
ریشه کلمه:
حول (۲۵ بار)

تغیّر و انفصال. راغب گوید: اصل حول تغیّر شی‏ء و انفصال آن از دیگری است. به اعتبار تغیّر گویند: «حال الشی‏ء یحول» و به اعتبار انفصال گویند: «حال بینی و بینک» سال را از آن حول گویند که متغیّر است و انقلاب و دوران دارد. جانب و طرف شی‏ء را حول گویند که می‏تواند به آن متحوّل شود و برگردد. حال انسان و غیر انسان همان امور متغیّره است در نفس و جسم و مال (مثل صحت، شادی، ثروت و...) حول انسان نیروی اوست در یکی از امور فوق که متحوّل و متغیّر است. (به اختصار) طبرسی ذیل آیه 232 بقره گوید: حول به معنی سال است و آن از انقلاب مأخوذ است گوئی: «حال الشی‏ء عمّا کان علیه» شی‏ء از حال خود منقلب شد و گفته‏اند که از انتقال اخذ شده که گوئی: تحوّل عن المکان: از مکان منتقل شد. حال که معنی اصلی و مفردات آن معلوم شد لازم است به چند آیه اشاره شود. * بدانید که خدا میان شخص و قلبش حائل و فاصله می‏شود چون خدا مالک انسان و هر چیز است قادر است که شخص چیزی را اراده‏اش را عوض کند. * اگر خشن وسنگدل می‏بودی از دور تو پراکنده می‏شدند. اینجاست که حول به معنی دور و اطراف آمده و علّت این تسمیه چنانکه گذشت آن است که شخص می‏تواند به جانب خود منتقل شود. همچنین آیه و غیره. * . «وصیّد» مفعول فعل مقدّر است یعنی «لیوصوا وصیّة» معنی آیه چنین می‏شود: آنانکه از دنیا می‏روند و زنانی از خود می‏گذاریند. برای زنان خویش متاعی تا یکسال وصیّت کنند آن گاه ورثه زنان را از خانه متوفّی خارج شوند برای شما خودشان خارج شوند برای شما گناهی نیست.... گفته‏اند: این حکم پیش از تشریع عدّه وفات وارد بود و آیات ارث که برای زنان هشت یک و چهار یک معین کرد همچنین عدّه وفات که چهار ماه و ده روز تعیین شد، این حکم را نسخ کرده است. در تفسیر عیاشی نقل کرده که راوی از امام علیه السلام از حکم این پرسید. فرمود این آیه منسوخ است به آیه «یَتَرَبَّصْنَ بِاَنْفُسِهِنَّ اَرْبَعَةَ اَشْهُرٍ وَ عَشْراً» و نیز به آیه میراث. و ایضاً نظیر آن را از ابو بصیر نقل می‏کند . از فیض کاشانی ره در توضیح روایت نقل کرده‏اند که: تربّص یکساله با آیه ارث نسخ شده است و آیه عدّه وفات هر چند قبل از این آیه واقع است ولی از حیث نزول بعد از این آیه است. (آیه عدّه وفات 234 بقره است). نا گفته نماند اگر شیعه و اهل سنّت به منسوخ بودن آیه تصریح نکرده بودند و روایاتی در این زمینه نقل نمی‏شد ممکن بود که گفته شود: این آیه مطلب دیگری را می‏رساند و آن این است که شخص می‏تواند وصیّت کند زنش پس از فوت او یک سال از خانه خارج نشود و از مال شوهر در این مدّت ارتزاق نماید و ورثه قدرت اخراج او را در آن مدّت ندارند و اگر خودش نماند و خارج شود و ازدواج نماید بر ورثه حرجی نیست . طبرسی در ذیل آیه فرموده: علماء اتفاق کرده‏اند که این آیه منسوخ است و امام صادق علیه السلام فرموده: در جاهلیّت چون مردی از دنیا می‏رفت از اصل مال به زن او یک سال تمام انفاق می‏شد سپس بدون میراث اخراج می‏گردید پس آیه ربع و ثمن آن را نسخ کرد و به زن از نصیب خودش داده می‏شود و نیز از آن حضرت نقل است که: این آیه را آیه یَتَرَبَّصْنَ بِاَنْفَسِهِنّن اَرْبَعَةَ اَشْهُرٍ وَ عَشْراً» و آیه مواریث نسخ کرده است . در المنار آنچه را که به نظر ما آمده از ابو مسلم نقل می‏کند که قول ابومسلم را پسندیده و نسخ را نفی کرده است . احتمال دیگری به نظر نگارنده می‏رسد و آن این است که امام علیه السلام فرموده: و جول حکم این آیه به وسیله آیه ارث و عدّه وفات نسخ شده است ولی جواز و بهتر بودن آن در صورتیکه مرد وصیّت کند و زن عمل نماید از بین نرفته است . در هر حال باید دانست که مضمون این آیه مدّتی حکم زنان اسلامی بوده است . * مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر می‏دهند این برای کسی است که بخواهد شیر دادن را تمام و کامل کند. یعنی اگر مادران نخواهند شیر تمام بدهند می‏توانند کمتر از دو سال بدهند. محقّق در سرایع فرموده: نهایت رضاع دو سال است و جایز است به بیست و یک ماه اکتفا شود و کمتر از آن جایز نیست و اگر کسر کند بر فرزند جور کرده است ولی می‏شود یک ماه دو ماه از دو سال زیاد شیر بدهد. این فتوی مضمون روایاتی است که از اهل بیت علیهم السلام نقل شده از آن جمله سماعة از امام صادق علیه السلام نقل کرده فرموده: شیر دادن بیست و یک ماه است. هر چه از آن ناقص گردد بر طفل ظلم است. در حدیث دیگری ار آن حضرت نقل است: واجب در رضاع بیست و یک ماه است هر چه از آن نقص شود از شیردهنده است (نه از شریعت) و اگر بخواهد شیر تمام بدهد دو سال کامل است (وسائل کتاب نکاح ابواب احکام اولاد باب 70). نا گفته نماند: غرض از تفصیل این بحث، جمع ما بین این آیه و آیه است. این آیه مدت حمل و رضاع را سی ماه معیّن می‏کند. و با حذف دو سال اقلّ مدّت حمل شش ماه می‏شود. شیخ مفید در ارشاد نقل می‏کند: زنی را پیش عمر آوردند که در شش ماه زائیده بود. عمر خواست او را سنگسار کند «به خیال آنکه زنا کرده چون لازم بود در 9 ماه بزاید) امیر المؤمنین علیه السلام به عمر گفت: اگر این زن به حکم کتاب خدا مخاصمه کنئ بر تو غالب آید. خدا فرماید: «وَ حَمْلُهُ وز فِصالُهُ ثَلثُونَ شَهْراً» و فرماید: «وَالْولِداتُ یُرْضِعْنَ اَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ لِمَنْ اَرادَاَنْ یُتِمُّ الرِّضاعَةَ» چون زن دو سال تمام شیر دهد و شیر دادن و باز کردن از شیر سی ماه باشد مدّت حمل او شش ماه باشد مدّت حمل او شش ماه خواهد بود. عمر چون این بشیند زن را رها کرد. با این حکم (اقل مدّن حمل) ثابت شد صحابه و تابعین بدان عمل کردند و فعلا نیز چنین است (ارشاد فصل قضایای آن حضرت در زمان عمر). علّامه امینی این نادره را درج 6 الغدیر ص 96 به بعد در سه صورت از کتب اهل سنت نقل کرده است و در همانجاست که عمر گفت: «لولا علی لهلک عمر». امام علیه السلام از جمع این دو آیه اقلّ مدّت حمل را بیان فرموده است. استفاده دیگری که می‏شود از جمع دو آیه فوق کرد آن است که بگوئیم مراد از سی ماه، در آیه مجموع دوران رضاع واجب و اکثر مدّت حمل است . اکثر مدّت نه ماه و رضاع واجب بیست یک ماه است و جمعاً سی ماه می‏شود و می‏توان گفت که هر دو مطلب در آیتین ملحوظ است. النهایه استفاده امام صلوات اللّه علیه از منطوق آیه و آنچه ما گفتیم از مفهوم آیه است . * حول (بر وزن عنب) اسم فعل است به معنی انتقال چنانکه در اقرب گفته در بهشت همیشگی اند و انتقال از آن را نمی‏خواهند. اینکه فرموده: مایل به انتقال نمی‏شوند دلیل آن است که در زندگی بهشتی خستگی و ملامت نیست در زندگی دنیا هر قدر که عالی و مرفّه باشد لذّت یکنواخت خسته کننده و ملال ندارد بلکه همیشه تازه و دلپسند است. آیه فوق در نوبت خود دقیق و قابل دقّت است کدام لذّات و کدام عیش دنیوی است که انسان از ادامه آن خسته نشود و یکنواخت بودنش از رونق نیاندازد؟. * «حیلة» به معنی چاره است که شخص در تدبیر کارش به آن منتقل می‏شود و آن یک نوع تغیّر و انفصال از حال اوّلی است نه به علاجی قادراند و نه به راهی راه می‏یابد. * تحویل: به معنی انتقال و نقل هر دوآمده است قادر نیستند ضرر را از شما به دور کنند و نه به دیگری انتقال دهند. «تحویل» در این آیه متعدی به کار رفته است . * . می‏شود که تحویل در آیه لازم و به معنی انتقال باشد یعنی به روش خدا هرگز تبدیلی و انتقالی نخواهی یافت تبدیل چنانکه المیزان گوید آن است که عافیت و نعمت به جای عذاب گذاشته شود و تحویل آن است که عذاب (مثلا) از قوم مستحق به غیر مستحق انتقال یابد. رجوع شود به «سنّة» در اقرب الموارد گفته: تحویل لازم و متعدی هر دو آمده است .