یاقوت مستعصمی

[ویکی اهل البیت] جمال الدین یاقوت (م 698 ه . ق) خطاط، ادیب، فاضل و شاعر ملقب به قبلة الکتاب، خطاط مشهور دربار عباسیان است که به سبب خط نیکو وبدیع خود به ویژه به جهت نسخه های قرآنی که نگاشته است شهرت یافته است.
وی از تربیت یافتگان المستعصم بالله آخرین خلیفهٔ عباسی بود، به همین دلیل خود را مستعصمی می نامید و به همین نام آثارش را رقم می زد. وی اقلام اسلامی را قاعده مند کرد. چنانچه نقل شده وی سیصد و شصت و چهار قرآن نوشته است.
یاقوت درمکتب خوشنویسی7 تن را تربیت کرد که در عالم این هنر تحت عنوان استادان سبعه یا استادان هفتگانه مشهور گشتند. از او به عنوان بزرگترین خوشنویس در عرصه هنر نگارش خط ثلث یاد می شود.
پس از ابن مقله و ابن بواب، یاقوت معروفترین خوشنویس است که با ظهور وی سایر خوشنویسان جلوه یی نکرده اند. جمال الدین ابوالمجد یاقوت بن عبدالله مستعصمی که بعدها بوی لقب قبله الکتاب دادند از نوادر و نوابغ قرن هفتم است.
وی مردی ادیب و عالم و فاضل و شاعر بوده است و یکی ازفضلا در حقش گوید:
«اول من نقل الخط الکوفی الی الطریقه العراقیه ابن مقله ثم جاء ابن بواب وزاد فی تعریب الخط و ابداعه ثم جاء یاقوت المستعصمی الخطاط و ختم فی الخط و اکمله و ادرج فی هذا البیت جمیع قوانینه».
یاقوت پایه ی خط را بجایی رسانید که قبل از وی کسی بآن نزدیک نشده بود. از اینرو او را مستعصمی گفته اند که وی غلامی بود از بردگان المستعصم بالله سی و هفتمین و آخرین خلیفه بنی عباس (640-656) که در دارالخلافه به تربیت وی پرداخته بود و بهمین وجه یاقوت خود را منتسب به «مستعصم» کرده پیوسته در رقمها خود را «مستعصمی» یاد کرده است.
خلیفه وقتی در وی آثار استعداد خوشنویسی و کمالات و فضایل و ملکات پسندیده دید به پرورش او همت گماشت. ابتدا نزد عبدالمؤمن صفی الدین ارموی (یا اصفهانی) و بعد نزد شیخ بن جیب، مشق خط کرده و بعضی معتقدند ابتدا در نزد زینب شهده و ولی عجمی تعلیم گرفته روا نیست زیرا که زینب بسال 574 و ولی بسال 618 در گذشتند و در آن تاریخ ها یاقوت متولد نشده و یا در صورت تولد در سنین کودکی بوده است. اینکه وی را طویل العمر دانسته و گویند 180 سال زیسته سهو است و این اشتباه از آنجا حاصل گردیده که آثاری با رقم «یاقوت» دیده اند که تاریخ آنها را با دوره ی زندگی یاقوت مستعصمی وفق داده و سن او را بالا برده اند در صورتیکه این قبیل آثار از دو یاقوت دیگر که مقدم بر یاقوت مستعصمی بوده اند می باشند و باین یاقوت نسبت داده اند و سن او را بهمین میزان سنجیده اند ولی اینکه بعضی سن او را 89 سال دانسته اند صحیح بنظر میرسد.