یاسوکَند شهری در بخش کرانی شهرستان بیجار و مرکز بخش کرانی است. این شهر مرکز اداری، ارتباطی، سیاسی، بازرگانی، اقتصادی و فرهنگی بخش کرانی بشمار می رود و با افزایش معادن منطقه، یاسوکند به قطب معدنی در غرب کشور تبدیل شده است و بزرگ ترین معدن روباز خاورمیانه یعنی صبانور در اینجا واقع شده است و این معادن باعث پیشرفت روزافزون این شهر می شوند و افزایش جمعیت شدیدی در حال وقوع هست. شهر یاسوکَند ۱۷۹ هکتار وسعت دارد. این شهر در حدود هفتاد کیلومتری شمال شهر بیجار قرار گرفته و با بیجار ۶۵ کیلومتر فاصله و همچنین با زنجان ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد. فاصله آن از جاده بیجار - زنجان حدود ۱۸ کیلومتر است. شهر یاسوکند بعد از بیجار دومین شهر بزرگ شهرستان بیجار بشمار می رود. ساکنان یاسوکَند به زبان ترکی آذربایجانی با لهجه یاسوکندی سخن می گویند. [ ۴]
یاسوکند در طول تاریخ خود با فراز و فرودهای بسیاری روبرو بوده است. در تاریخ این شهر، اِشغال توسط بیگانگان و حوادث طبیعی از جمله زمین لرزه های مهلک را تجربه کرده است. سنگ بنای یاسوکَند کنونی به دوران زندیان بازمی گردد.
شهر یاسوکند ( کرّانی ) دارای عظمت و موقعیت تجاری و اقتصادی بالایی بوده است. همچنین این شهر دارای کوره های چینی، سفالی و آجرپزی بوده و قلعه ای به نام قلعه تپه که در کنار شهر و بالای رودی به نام کران چایی واقع شده که در زمان گذشته داستان هایی دربارهٔ این قلعه به جوانان و نوجوانان گفته می شد، و این قلعه که گویا مرکز حفاظت از شهر بوده هم اکنون در زیر خاک مدفون است؛ و اما چرا و چگونه شهر کرّانی مخروبه شده مدارکی در دست نیست و آنچه که به ظاهر نشانگر قدمت یاسوکند کنونی است زبان به زبان شنیده می شود که پس از خرابی شهر کرّانی که به احتمال زیاد در اثر زلزله بوده اکثر مردم و زندگی شان در زیر خاک مدفون شده و کسانی که زنده مانده اند به ناچار به قسمت کنونی، یعنی در جنوب شرقی کنار رودخانه یاسوکند که با مسجد جامع فاصله کمی دارد کوچ و هریک خانه ای که تعدادی از آن ها هنوز هم وجود دارد و در مسیر کمربندی شهر قرار گرفته اند احداث می نمایند و از اینکه در کنار رودخانه پرآبی قرار داشته اند و تمام حومه دارای باغات پرآب بوده نام محل سکونت خود را یاسکند می نامند؛ لذا زمانی که مرحوم حسنعلی خان امیرنظام گروسی مالکیت یاسوکند را به دست می آورد ساکنین به احترام او یاسکند را به نام حسن آباد تغییر داده و تعدادی نیز به تغییر نام اعتراض می نمایند و در نتیجه با توافقات صلح طلبان اظهار می دارندکه:چه فرقی دارد حسن آباد یا یاسکند و این جمله در بین مردم آن زمان روال عادی پیدا می کند و به مرور مبدل به حسن آبادیاسوکند می گردد. مرحوم امیرنظام در قسمت شمال حسن آباد یاسوکند محلی را به عنوان قلعه احداث می نماید که در کنار حمام قدیمی مربوط به زمان اواسط قاجاریه احداث شده می باشد. سپس در میان جاده روستای قیطاس چندین چشمه قنات ( کهریز ) حفر می نماید و در مسیر آن چهارباغ یاسوکند را که حدود پنجاه هکتار بود با خیابان های متعدد و زیبا و میوه های بسیار و گل های محمدی به ردیف قطاری در وسط چهارباغ به شکلی که چهار باغ را به چهار قسمت تقسیم می کرد کاشته بودند و جلوه بسیار ارزنده ای به چهار باغ داده بود. سپس در تاریخ سال ۱۳۰۰ قمری کاروانسرای جنب مسجد جامع مرحوم کربلایی آقا محمد توسط مرحوم حاج محمد جد راسخی ها یاسوکندکه نمایندگی مرحوم امیر نظام را داشته با بیست دهنه مغازه احداث و کتیبه ای در ان به دیوار کاروانسرا نصب می نماید و پایه تجاری شهر را در آن منعکس نموده است و در آن کتیبه اشعاری نوشته شده که ذیلاً معروض می گردد:
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفیاسوکند در طول تاریخ خود با فراز و فرودهای بسیاری روبرو بوده است. در تاریخ این شهر، اِشغال توسط بیگانگان و حوادث طبیعی از جمله زمین لرزه های مهلک را تجربه کرده است. سنگ بنای یاسوکَند کنونی به دوران زندیان بازمی گردد.
شهر یاسوکند ( کرّانی ) دارای عظمت و موقعیت تجاری و اقتصادی بالایی بوده است. همچنین این شهر دارای کوره های چینی، سفالی و آجرپزی بوده و قلعه ای به نام قلعه تپه که در کنار شهر و بالای رودی به نام کران چایی واقع شده که در زمان گذشته داستان هایی دربارهٔ این قلعه به جوانان و نوجوانان گفته می شد، و این قلعه که گویا مرکز حفاظت از شهر بوده هم اکنون در زیر خاک مدفون است؛ و اما چرا و چگونه شهر کرّانی مخروبه شده مدارکی در دست نیست و آنچه که به ظاهر نشانگر قدمت یاسوکند کنونی است زبان به زبان شنیده می شود که پس از خرابی شهر کرّانی که به احتمال زیاد در اثر زلزله بوده اکثر مردم و زندگی شان در زیر خاک مدفون شده و کسانی که زنده مانده اند به ناچار به قسمت کنونی، یعنی در جنوب شرقی کنار رودخانه یاسوکند که با مسجد جامع فاصله کمی دارد کوچ و هریک خانه ای که تعدادی از آن ها هنوز هم وجود دارد و در مسیر کمربندی شهر قرار گرفته اند احداث می نمایند و از اینکه در کنار رودخانه پرآبی قرار داشته اند و تمام حومه دارای باغات پرآب بوده نام محل سکونت خود را یاسکند می نامند؛ لذا زمانی که مرحوم حسنعلی خان امیرنظام گروسی مالکیت یاسوکند را به دست می آورد ساکنین به احترام او یاسکند را به نام حسن آباد تغییر داده و تعدادی نیز به تغییر نام اعتراض می نمایند و در نتیجه با توافقات صلح طلبان اظهار می دارندکه:چه فرقی دارد حسن آباد یا یاسکند و این جمله در بین مردم آن زمان روال عادی پیدا می کند و به مرور مبدل به حسن آبادیاسوکند می گردد. مرحوم امیرنظام در قسمت شمال حسن آباد یاسوکند محلی را به عنوان قلعه احداث می نماید که در کنار حمام قدیمی مربوط به زمان اواسط قاجاریه احداث شده می باشد. سپس در میان جاده روستای قیطاس چندین چشمه قنات ( کهریز ) حفر می نماید و در مسیر آن چهارباغ یاسوکند را که حدود پنجاه هکتار بود با خیابان های متعدد و زیبا و میوه های بسیار و گل های محمدی به ردیف قطاری در وسط چهارباغ به شکلی که چهار باغ را به چهار قسمت تقسیم می کرد کاشته بودند و جلوه بسیار ارزنده ای به چهار باغ داده بود. سپس در تاریخ سال ۱۳۰۰ قمری کاروانسرای جنب مسجد جامع مرحوم کربلایی آقا محمد توسط مرحوم حاج محمد جد راسخی ها یاسوکندکه نمایندگی مرحوم امیر نظام را داشته با بیست دهنه مغازه احداث و کتیبه ای در ان به دیوار کاروانسرا نصب می نماید و پایه تجاری شهر را در آن منعکس نموده است و در آن کتیبه اشعاری نوشته شده که ذیلاً معروض می گردد:
wiki: یاسوکند