یادگار زریران

اگر چه یادگار زریران اثری از ادبیات دورهٔ ساسانی است، اما اصل آن به زمان اشکانی می رسد. به دو دلیل: یکی اینکه برخلاف سایر متون پهلوی که در آن ها معمولاً به اوضاع زمان ساسانی و اوایل دورهٔ اسلامی اشاره شده و از شخصیت های آن زمان نام رفته است، متن در این مورد سکوت کرده است. دلیل دیگر وجود تعداد زیادی از کلمات پارتی در آن است.
نکتهٔ دیگر وجود نام رستم دستان در این متن پارتی است. در واقع این قدیمی ترین متنی ست که نام پهلوان بزرگ روایت ملی ایران را در خود حفظ کرده است. این از یک طرف قدمت افسانهٔ رستم را تا زمان اشکانی بالا می برد و از طرف دیگر مدرکی است در تأیید این نظر که نه تنها روایات حماسی مربوط به رستم و خاندان او از روایات ملی زمان اشکانی است، بلکه شخصیت های تاریخی و افسانه ای زمان اشکانی در شاهنامه حفظ شده اند، اما به بخش کیانیان از این کتاب منتقل شده اند.
به نظر می رسد که یادگار زریران در اصل اثری نمایشی بوده است که به وسیلهٔ گوسان ها به اجرا درمی آمده است.
نخستین بار نولدکه موضوع منظوم یا منثور بودن یادگار زریران را مطرح کرد. او پس از ذکر این نکته که بیان واقعی و زندهٔ الفاظ پهلوی از پس خط نارسای آن بر ما شناخته نیست، می گوید که در این مورد نمی توان نظری قطعی داد. بعد با اشاره به ناهم سانی اجزای برخی جملات، از نظر کوتاهی و بلندی، احتمال می دهد که این متن منثور بوده و ایرانیان، در گذشته های دور، تنها روایات حماسی منثور داشتند.
محمدتقی بهار جمله بندی قسمت هایی از یادگار زریران را مطابق قواعد معمول نثر پهلوی نمی بیند و از این رو بر این عقیده است که این قسمت ها، یعنی جملات خطابی، در اصل منظوم بوده و کل اثر را آمیخته ای می داند از نظم و نثر که بر اثر مرور زمان، عبارات آن دچار اغتشاش شده و شکل اصلی خود را از دست داده است.