گیرنده گلوکوکورتیکوئید

گیرنده گلوکوکورتیکوئید ( انگلیسی: Glucocorticoid receptor ) که با نام NR3C1 هم شناخته می شود، یک گیرنده است که کورتیزول و سایر گلوکوکورتیکوئیدها بدان اتصال می یابند.
این گیرنده تقریباً در تمامی سلول های بدن موجود است و ژن های کنترل کنندهٔ رشد، سوخت وساز و پاسخ ایمنی را تنظیم می کند. از آنجایی ژن تولیدکنندهٔ این گیرنده، به چندین صورت گوناگون بیان می شود، این گیرندهٔ اثرات چندگانه ای در نقاط مختلف بدن از خود نشان می دهد.
وقتی که گلوکوکورتیکوئیدها به این گیرنده ها متصل می شوند، مکانیسم اصلی عملکرد آن تنظیم رونویسی ژن است. [ ۴] [ ۵] گیرنده های خالی در سیتوزول واقع شده اند. وقتی گلوکوکورتیکوئید به آن می چسبد، دو اتفاق ممکن است بیفتد: کمپلکس ترکیبی حاصل، سبب بیان پروتئین های ضد التهابی را در هسته سلول تشدید می کند، یا آنکه تولید پروتئین های التهاب زا را در سیتوزول کم می کنند ( از طریق جلوگیری از انتقال سایر فاکتورهای رونویسی از سیتوزول به هسته ) .
در انسان، این گیرنده ها توسط ژن «NR3C1» کُدگذاری می شود که بر روی کروموزوم ۵ قرار دارد. [ ۶] [ ۷]
همچون گیرنده های استروئید، [ ۸] گیرنده گلوکوکورتیکوئید ساختار چندقطعه ای دارد[ ۹] و حاوی دومِـین های زیر است:
• A/B - دومِـین تنظیمی ریشهٔ آمینی
• C - دومِـین متصل شونده به دی ان ای ( DBD )
• D - ناحیهٔ لولا مانند
• E - دومِـین متصل شونده به لیگاند ( LBD )
• F - دومِـین ریشهٔ کربوکسیل
در صورت عدم حضور هورمون های گلوکوکورتیکوئیدی، این گیرنده در سیتوزول در ترکیب با برخی پروتئین ها نظیر پروتئین گرماشوک Hsp90، Hsp70 و FKBP52 ( پروتئین ۵۲ متصل شونده به FK506 ) یافت می شود. [ ۱۰] وقتی کورتیزول ترشح می شود از طریق غشای سلولی به درون سیتوپلاسم نفوذ کرده و به این گیرنده ها متصل می شود و موجب رهاسازی پروتئین های گرماشوک می گردد. گیرنده های فعال شده، دو مکانیسم عملکردی اصلی دارند: ترانس اکتیویسیون و غیرفعال سازی. [ ۱۱] [ ۱۲]
اختلال در این گیرنده ها سبب بروز «مقاومت مادرزادی به گلوکوکورتیکوئیدها» می گردد. [ ۱۳]
به نظر می رسد در ساختار دستگاه عصبی مرکزی، گیرنده های گلوکوکورتیکوئید در یکپارچگی سیستم نوروآندوکرین و به ویژه در پاسخ به استرس و فشار عصبی در مغز نقش دارند. این گیرنده در تطابق و سازگاری کوتاه مدت و دراز مدت به استرس مؤثر است و در درک علل برخی اختلالات عصبی نظیر افسردگی و اختلال استرسی پس از آسیب روانی اهمیت دارد. [ ۱۴] در واقع تجربیات به دست آمده از مشاهدهٔ اثرات خُلقی بیماری کوشینگ نشان داده است که کورتون ها در تعدیل حالات عصبی - روانی نقش دارند و پیشرفت های اخیر ثابت کرده که کورتون ها در سطح یاخته عصبی با نوراپی نفرین و سروتونین در تعامل است. [ ۱۵] [ ۱۶]