گیرنده های سطح سلول ( به انگلیسی: Cell surface receptor ) یا گیرنده های غشایی پروتئینهایی انتگرال هستند که پیامهایی را از فضای خارج سلولی به داخل سلول منتقل می سازند.
منشا پیامهایی که گیرنده های سطح سلول را تحریک می کنند می تواند هورمونها، نوروترانسمیترها، سیتوکینها، فاکتورهای رشد و . . . باشد.
مولکولی که به گیرنده می چسبد لیگاند نام دارد و ممکن است یک پپتید، هورمون، یک دارو یا یک سم باشد و وقتی که اتصال انجام شود و گیرنده با آن تطبیق کند، گیرنده تغییر شکل داده و باعث شروع یک زنجیره پاسخ ها توسط سلول می شود.
گیرنده ها بسته به کارشان در جاهای مختلف سلول قرار دارند، مثلاً نوعی از آن ها بر سطح سلول و غشای آن قرار دارند ولی هیچ ارتباطی با درون سلول ندارند ( گیرنده های پیرامونی یا پریفرال ) و برخی از گیرنده ها درون یاخته ای و درون هسته ای هستند . بنابر اثری که در ترکیب با لیگاندها ایجاد می کنند و جای قرار گرفتن آنها، به گروه های زیر تقسیم میگردند:
• بر روی غشای سلولی:گیرنده های هورمون های پپتیدی یا پلی پپتیدی و پیام رسانهای عصبی ( نوروترانسمیتر ) بروی غشای پلاسمایی قرار دارد و خود بر دو نوع هستند:
• متابوتروپیک: که به وسیلهٔ تحریک عمل می کنند و به طور عمده از پروتئین جی برای انتقال پیام استفاده می کنند.
• یونوتروپیک: که به طور مستقیم در انتقال یونها بین سلول و ماتریکس برون سلولی نقش دارند.
یک گیرنده سلولی در پیوند با لیگاندهای مختلف، ممکن است پاسخ یکسانی ارائه ندهد. پاسخ گیرنده به لیگاند به نوع لیگاند بستگی دارد.
• لیگاند آگونیست: که با اتصال به گیرنده ایجاد بالاترین پاسخ بیولوژیک را موجب می شود. بیشتر لیگاندهای طبیعی بدن آگونیست هستند. نوعی آگونیست با پاسخ ضعیفتر در گیرنده نیز وجود دارد که به آگونیست ناقص معروف است.
• لیگاند آنتاگونیست: با آنکه شکل و نوع یک لیگاند آگونیست را دارد و بر گیرنده مینشیند، اما پاسخی را در سلول به دنبال نخواهد داشت و به اصطلاح بلاک کننده گیرنده است ( بعنوان مثال بلاک کننده بتا ) و در عین حال بعلت اشغال جایگاه در گیرنده، لیگاندهای آگونیست قادر به ترکیب با این گیرنده نخواهند بود.
رابرت جی. لفکویتز و برایان کوبیلکا که جایزه نوبل شیمی را در سال ۲۰۱۲ به خود اختصاص داده اند، موفق شده اند شیوه عمل خانواده ای از این گیرنده ها را که به گیرنده های جفت شونده با جی پروتئین یا ( GPCRs ) موسوم هستند و نقشی حیاتی را در بدن ما ایفا می کنند، نشان دهند. در این خانواده گیرنده های آدرنالین، دوپامین، سروتونین، نور، مزه و بو وجود دارند. نه تنها اغلب فعالیت های حیاتی بدن ما به عملکرد صحیح این گیرنده ها وابسته هستند، بلکه نیمی از داروها مانند مسدودکننده های گیرنده های بتا، آنتی هیستامین ها و داروهایی که در درمان های روان پزشکی کاربرد دارند نیز به کمک این گیرنده ها در بدن ما وارد عمل می شوند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفمنشا پیامهایی که گیرنده های سطح سلول را تحریک می کنند می تواند هورمونها، نوروترانسمیترها، سیتوکینها، فاکتورهای رشد و . . . باشد.
مولکولی که به گیرنده می چسبد لیگاند نام دارد و ممکن است یک پپتید، هورمون، یک دارو یا یک سم باشد و وقتی که اتصال انجام شود و گیرنده با آن تطبیق کند، گیرنده تغییر شکل داده و باعث شروع یک زنجیره پاسخ ها توسط سلول می شود.
گیرنده ها بسته به کارشان در جاهای مختلف سلول قرار دارند، مثلاً نوعی از آن ها بر سطح سلول و غشای آن قرار دارند ولی هیچ ارتباطی با درون سلول ندارند ( گیرنده های پیرامونی یا پریفرال ) و برخی از گیرنده ها درون یاخته ای و درون هسته ای هستند . بنابر اثری که در ترکیب با لیگاندها ایجاد می کنند و جای قرار گرفتن آنها، به گروه های زیر تقسیم میگردند:
• بر روی غشای سلولی:گیرنده های هورمون های پپتیدی یا پلی پپتیدی و پیام رسانهای عصبی ( نوروترانسمیتر ) بروی غشای پلاسمایی قرار دارد و خود بر دو نوع هستند:
• متابوتروپیک: که به وسیلهٔ تحریک عمل می کنند و به طور عمده از پروتئین جی برای انتقال پیام استفاده می کنند.
• یونوتروپیک: که به طور مستقیم در انتقال یونها بین سلول و ماتریکس برون سلولی نقش دارند.
یک گیرنده سلولی در پیوند با لیگاندهای مختلف، ممکن است پاسخ یکسانی ارائه ندهد. پاسخ گیرنده به لیگاند به نوع لیگاند بستگی دارد.
• لیگاند آگونیست: که با اتصال به گیرنده ایجاد بالاترین پاسخ بیولوژیک را موجب می شود. بیشتر لیگاندهای طبیعی بدن آگونیست هستند. نوعی آگونیست با پاسخ ضعیفتر در گیرنده نیز وجود دارد که به آگونیست ناقص معروف است.
• لیگاند آنتاگونیست: با آنکه شکل و نوع یک لیگاند آگونیست را دارد و بر گیرنده مینشیند، اما پاسخی را در سلول به دنبال نخواهد داشت و به اصطلاح بلاک کننده گیرنده است ( بعنوان مثال بلاک کننده بتا ) و در عین حال بعلت اشغال جایگاه در گیرنده، لیگاندهای آگونیست قادر به ترکیب با این گیرنده نخواهند بود.
رابرت جی. لفکویتز و برایان کوبیلکا که جایزه نوبل شیمی را در سال ۲۰۱۲ به خود اختصاص داده اند، موفق شده اند شیوه عمل خانواده ای از این گیرنده ها را که به گیرنده های جفت شونده با جی پروتئین یا ( GPCRs ) موسوم هستند و نقشی حیاتی را در بدن ما ایفا می کنند، نشان دهند. در این خانواده گیرنده های آدرنالین، دوپامین، سروتونین، نور، مزه و بو وجود دارند. نه تنها اغلب فعالیت های حیاتی بدن ما به عملکرد صحیح این گیرنده ها وابسته هستند، بلکه نیمی از داروها مانند مسدودکننده های گیرنده های بتا، آنتی هیستامین ها و داروهایی که در درمان های روان پزشکی کاربرد دارند نیز به کمک این گیرنده ها در بدن ما وارد عمل می شوند.
wiki: گیرنده های سطح سلول