هزارگی ( آزرگی ) گویش و لهجه ای از زبان فارسی است که مردم هزاره به آن صحبت می کنند.
در این گویش واژه های زیادی ترکی و اندکی مغولی موجود است. گویش هزارگی برخی از ویژگی های دستوری سدهٔ چهارم و پنجم هجری، را در خود حفظ کرده است. گویش هزارگی از گونهٔ زبان فارسی غزنه و خراسان خاوری ریشه گرفته است. در گویش هزارگی دو حرف «د» و «ت» غلیظ نیز وجود دارد که تلفظ شان نزدیک به تلفظ آن حروف در زبان های اردو و پشتو است. در گویش هزارگی بسیاری از واژه های اوستایی نیز موجود است که به گفته برخی محققان و زبان شناسان، بیش از ۲۵٪ از واژگان این لهجه ریشهٔ اوستایی دارند؛ مثلاً: هزارگی آبست - اوستایی آبستا که هردو به معنی خویشاوند است یا واژه های دیگری مثل: ابسو، اِنگهَ، اوته، اوثه، جُنگه، کوور، خسور، تفت، خیرتو، پیتَو، اسپی، گیرو و… برخی از زبان شناسان بدون تحقیق و ریشه یابی واژه ها به روش علمی، به نظریه پردازی اقدام نموده و این واژگان را غیر ( فارسی، ترکی، مغولی و عربی ) دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
نجیب مایل هروی در مورد گویش هزارگی:
«گونهٔ فارسی هزاره ای از اصیل ترین و کهن ترین خصیصه های مربوط به زبان فارسی برخوردار است به طوری که خصیصه های معمول در گونه های زبان فارسی سدهٔ چهارم و پنجم مانند فعل مرکب به جای فعل بسیط، حروف، قیود، ادات تنبیه قدیم، کاربردهای فعل های پیشوندی قدیم، تکرارهای فعلی، ضمیرهای قدیم و ابدالهای قابل توجه، در گونهٔ مزبور رواج تام دارد. بررسی این گونهٔ فارسی افغانستان پیش از آنکه مهجور و غریب شود، بخاطر بررسی های تاریخی زبان فارسی و حل معضلات متون کهن و دیرینهٔ فارسی از امور فوری و ضرور عصر ماست. »
گویش هزارگی یک نوع شرقی از زبان فارسی است که با گویش دری ارتباط نزدیک دارد. تفاوت های اصلی بین دو گویش دری و هزارگی لهجه است و از نظر تاریخی به عنوان گویشی از زبان فارسی با وام واژه های زیادی تُرکی و اندکی مُغولی طبقه بندی می شود. این عضو شاخه ایرانی از خانواده زبان های هندواروپایی است. علی رغم این تفاوت ها، آن ها از یکدیگر قابل درک هستند.
هزارگی توسط مردم هزاره، که عمدتاً در افغانستان ( به ویژه در منطقه هزارستان و همچنین در مناطق عمده شهری ) زندگی می کنند، با جمعیت قابل توجهی در پاکستان ( به ویژه در کویته ) و ایران ( به ویژه در مشهد ) ، و توسط هزاره ها در شرق ازبکستان، تاجیکستان شمالی، قاره آمریکا، اروپا و استرالیا سخنور دارد.
در این گویش واژه های زیادی ترکی و اندکی مغولی موجود است. گویش هزارگی برخی از ویژگی های دستوری سدهٔ چهارم و پنجم هجری، را در خود حفظ کرده است. گویش هزارگی از گونهٔ زبان فارسی غزنه و خراسان خاوری ریشه گرفته است. در گویش هزارگی دو حرف «د» و «ت» غلیظ نیز وجود دارد که تلفظ شان نزدیک به تلفظ آن حروف در زبان های اردو و پشتو است. در گویش هزارگی بسیاری از واژه های اوستایی نیز موجود است که به گفته برخی محققان و زبان شناسان، بیش از ۲۵٪ از واژگان این لهجه ریشهٔ اوستایی دارند؛ مثلاً: هزارگی آبست - اوستایی آبستا که هردو به معنی خویشاوند است یا واژه های دیگری مثل: ابسو، اِنگهَ، اوته، اوثه، جُنگه، کوور، خسور، تفت، خیرتو، پیتَو، اسپی، گیرو و… برخی از زبان شناسان بدون تحقیق و ریشه یابی واژه ها به روش علمی، به نظریه پردازی اقدام نموده و این واژگان را غیر ( فارسی، ترکی، مغولی و عربی ) دانسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
نجیب مایل هروی در مورد گویش هزارگی:
«گونهٔ فارسی هزاره ای از اصیل ترین و کهن ترین خصیصه های مربوط به زبان فارسی برخوردار است به طوری که خصیصه های معمول در گونه های زبان فارسی سدهٔ چهارم و پنجم مانند فعل مرکب به جای فعل بسیط، حروف، قیود، ادات تنبیه قدیم، کاربردهای فعل های پیشوندی قدیم، تکرارهای فعلی، ضمیرهای قدیم و ابدالهای قابل توجه، در گونهٔ مزبور رواج تام دارد. بررسی این گونهٔ فارسی افغانستان پیش از آنکه مهجور و غریب شود، بخاطر بررسی های تاریخی زبان فارسی و حل معضلات متون کهن و دیرینهٔ فارسی از امور فوری و ضرور عصر ماست. »
گویش هزارگی یک نوع شرقی از زبان فارسی است که با گویش دری ارتباط نزدیک دارد. تفاوت های اصلی بین دو گویش دری و هزارگی لهجه است و از نظر تاریخی به عنوان گویشی از زبان فارسی با وام واژه های زیادی تُرکی و اندکی مُغولی طبقه بندی می شود. این عضو شاخه ایرانی از خانواده زبان های هندواروپایی است. علی رغم این تفاوت ها، آن ها از یکدیگر قابل درک هستند.
هزارگی توسط مردم هزاره، که عمدتاً در افغانستان ( به ویژه در منطقه هزارستان و همچنین در مناطق عمده شهری ) زندگی می کنند، با جمعیت قابل توجهی در پاکستان ( به ویژه در کویته ) و ایران ( به ویژه در مشهد ) ، و توسط هزاره ها در شرق ازبکستان، تاجیکستان شمالی، قاره آمریکا، اروپا و استرالیا سخنور دارد.
عوموق