گوهرشاد
فرهنگ اسم ها
معنی: ترکیب دو اسم گوهر و شاد ( سنگ های قیمتی و خوشحال )، ( به مجاز ) آن که ارزشمند و ارجمند و خوشحال است، ( اَعلام ) نام دختر میرعماد ( خطاط مشهور ایران ) و چند زن دیگر در تاریخ از جمله زن سلطان شاهرخ میرزا پسرِ امیر تیمور گورکانی، ( در اعلام ) نام دختر میرعماد ( خطاط مشهور ایران ) و چند زن دیگر در تاریخ از جمله زن سلطان شاهرخ میرزا ابن امیر تیمور گورکانی، دارای سرشتی شاد و خوشحال، نام همسر شاهرخ میرزا پسر امیرتیمور پادشاه گورکانی که مسجد گوهرشاد مشهد به دستور او ساخته شد
برچسب ها: اسم، اسم با گ، اسم دختر، اسم فارسی، اسم تاریخی و کهن، اسم طبیعت
لغت نامه دهخدا
گوهرشاد. [ گ َ / گُو هََ ] ( اِخ ) از خطاطان مشهور ایران و دختر خطاط معروف ، میرعماد بوده است. او در نزد پدر این هنر را آموخت و اولاد وی نیز از خطاطان معروفند. ( از قاموس الاعلام ترکی ).
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] گوهرشاد (ابهام زدایی). گوهرشاد ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا اشاره به مکان های ذیل باشد: • مسجد گوهرشاد، مسجد جامع گوهرشاد مشهد، یکی از مسجدهای مشهور ایران و جهان اسلام و یادگاری ارزشمند و ماندگار از هنر و معماری تیموریان• قیام مسجد گوهرشاد، قیام مسجد گوهرشاد، قیامی در سال ۱۳۱۴ شمسی در اعتراض به قانون تغییر لباس توسط حکومت پهلوی توسط مردم مشهد
...
...
wikifeqh: گوهر_شاد
دانشنامه آزاد فارسی
گوهرشاد (قزوین ۱۰۳۸ق)
خوشنویس ایرانی. دختر میرعماد حسنی قزوینی، بزرگ ترین نستعلیق نویس بود و پس از قتل پدرش تا ۱۰۳۲ق در اصفهان به سر می برد؛ سپس به قزوین رفت و همان جا درگذشت. از آثار او یک نسخه گلستان سعدی به قلم کتابت خوش در کتابخانۀ موزۀ گلستان محفوظ است که تاریخ ۱۰۲۵ق را دارد.
خوشنویس ایرانی. دختر میرعماد حسنی قزوینی، بزرگ ترین نستعلیق نویس بود و پس از قتل پدرش تا ۱۰۳۲ق در اصفهان به سر می برد؛ سپس به قزوین رفت و همان جا درگذشت. از آثار او یک نسخه گلستان سعدی به قلم کتابت خوش در کتابخانۀ موزۀ گلستان محفوظ است که تاریخ ۱۰۲۵ق را دارد.
wikijoo: گوهرشاد
پیشنهاد کاربران
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
📍سرنوشت گوهرشاد خاتون ( مهد علیا گوهرشاد بیگم )
قتل گوهرشاد خاتون، لرزه ای بر فرهنگ و تمدن فلات ایران
... [مشاهده متن کامل]
سخن گفتن از بانو مهدعلیا گوهرشاد خاتون ( ۷۸۱ - ۸۶۱ هجری قمری ) و قتل او که از تلخ ترین قتل های مشرق زمین است، بسی سخت و دشوار است. او دختر نیک خو، باهوش، فرهنگ دوست و هنرپروری از اهالی سغد و سمرقند بود که تیمورلنگ او را به همسری پسر خود شاهرخ در آورد. گوهرشاد در زمان حیات خود، عروس یک شاه، زوجه شاه دیگر، و مادر شاه بعدی بود. او تمامی موقعیت ها و فرصت هایی را که ناخواسته در اختیارش قرار گرفته بود، برای ایجاد و گسترش یک رستاخیز بزرگ فرهنگی بکار بست.
او با فراست و دانایی و تدبیری که داشت، توانست خاندان تیموری را که در تجاوزگری به سرزمین ها و ویرانی تمدن ها دستکمی از امثال چنگیزخان مغول نداشت، تبدیل به خاندانی فرهنگ دوست و متمدن کند که دست از جهان گشایی و تجاوز به سرزمین ها بردارند و در اندیشه رونق رفاه عمومی، سازندگی کشور و گسترش دانش و هنر باشند.
گوهرشاد دستکم دوبار با ترفندهای زیرکانه خویش موجب نجات جان انسان هایی از دست تیمور شد. یکبار که از او خواست به شگون تولد نخستین نوه اش از قتل عام مردمی در آناتولی صرفنظر کند؛ و بار دیگر هنگامی که عبدالقادر مراغی ( موسیقیدان برجسته سده نهم ) به خشم تیمورِ خشک مذهب گرفتار آمده و فراری بود. گویا گوهرشاد به او می گوید که شبانه بر پشت سرای تیمور رود و قرآن را به آواز موسیقی بخواند. او چنین می کند و بخشوده می گردد.
گوهرشاد شوی خود شاهرخ را تشویق کرد تا شهر هرات را به پایتختی خویش برگزیند و این شهر را مرکز گسترش و ترویج زبان فارسی و دانش و فرهنگ و ادب و نگارگری و موسیقی و خوشنویسی قرار دهد. شاهرخ با آموزه ها و تشویق های گوهرشاد در جبران ویرانگری های پدر و آبادانی شهرها سعی بسیار کرد و دانشمندان و ادیبان و هنرمندان را گرامی داشت و قدر شناخت.
گوهرشاد پسران خود را نیز چنین تربیت کرد و پرورش داد که اهل دانش و هنر و حامی دانشمندان و هنرمندان باشند. پسر بزرگ او اُلُغ بیک، به ریاضیات و نجوم پرداخت و مدرسه ای علمی همراه با رصدخانه در سمرقند بنیاد نهاد. پسر دیگر او بایسُنقُر، ذوق سرشار هنری و فرهنگی داشت و مجلسش محل اجتماع ادیبان، مورخان، نقاشان و خوشنویسان بود. در حالیکه خود نیز خوشنویس و ثلث نویس برجسته ای بود که خط او بر سردر مسجد گوهرشاد در مشهد که مادرش بنا نهاده بود، برجای مانده است. بایسنقر گروهی از بهترین ادیبان و خوشنویسان و نگارگران عصر خویش را برای تهیه نسخه ای از شاهنامه فردوسی گرد آورد که به شاهنامه بایسنقری مشهور است. پسر کوچک تر گوهرشاد یعنی سلطان ابراهیم نیز از بزرگان هنر و خوشنویسی زمان خود بود و قرآن مشهور و عظیم دروازه قرآن شیراز که اکنون در موزه شیراز نگهدای می شود، به خط اوست.
گوهرشاد خاتون بانی آثار معماری فراوانی شد و کوشید تا با بهره گیری شایسته از موقعیت خود و نیز با تمسک به باورهای مذهبی و علائق عمومی، آن آثار را تبدیل به موزه ها و نمایشگاه هایی ماندگار از آثار هنری و هنرمندان زمان خود کند. در مسجد گوهرشاد مشهد و هرات، مدرسه خرگرد خواف، مدرسه هرات، سفیدگنبد تربت جام، و دیگر مساجد و مدارس و مصلاها و بناهای عام المنفعه ای که او بنیان نهاد، شماری از برجسته ترین صنعتگران و هنرمندان زمان خود دعوت به همکاری شدند تا از آنان �نقشی بماند به یادگار�. صنعتگران و هنرمندانی در رشته های معماری، مقرنس سازی، کاشیکاری، آجرکاری، خوشنویسی، کتیبه نویسی، نقاشی، تذهیب کاری و امثال آنها که همگی زیر نظر برجسته ترین معمار آن دوره یعنی استاد قوام الدین شیرازی فعالیت می کردند.
دربار و پایتخت شاهرخ تیموری در شهر هرات به واسطه دانایی و فراست گوهرشاد، به نگین درخشان فعالیت های فرهنگی و هنری و ادبی و توسعه و رونق اجتماعی تبدیل شد و یکی از مهم ترین رستاخیزهای فرهنگی مشرق زمین در آنجا رقم خورد. رستاخیزی که چنانکه انتظار می رفت، دیری نپایید.
شوهر و یک پسرش می میرند و چندی بعد، الغ بیک، آن پسر دانش پرور و دانشمند نیز در توطئه های درون دربار کشته می شود. گوهرشاد تنها و بدون پشتیبان می ماند. چونان روزهایی که دختری در خانه پدری بود و هنوز کاری را آغاز نکرده بود. توطئه ها و دسیسه ها علیه او بالا می گیرد تا در نهایت او را در روز یکشنبه نهم رمضان سال ۸۶۱ هجری قمری برابر با هجدهم مرداد ۸۳۶ هجری شمسی و در سن هشتاد سالگی در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات به قتل می رسانند و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده می شود. این قتل نقطه پایانی بر یک خیزش بزرگ فرهنگی بود که می توانست موجبات رشد و توسعه ایران زمین را به همراه داشته باشد و مانع از عقب افتادگی های بعدی شود. اما به سرنوشت محتومی گرفتار شد که درخور کفایت آحاد همین جوامع است. گوهرشاد دستمزد و پاداش و قدردانی خود را دریافت کرد. پاداشی که در طول تاریخ بارها و بارها تکرار شده و تاریخ بخوبی می داند کسی که خود را وقف بالندگی و اعتلای این جامعه کند چه سرنوشت و پاداشی در انتظارش است: قتل خود و خانواده اش.
"سرنوشت گوهرشاد خاتون ( مهد علیا گوهرشاد بیگم ) - ویرگول" https://virgool. io/@M_yekehtaz/سرنوشت - گوهرشاد - خاتون - مهد - علیا - گوهرشاد - بیگم - gthcgwuuinsq
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
📍سرنوشت گوهرشاد خاتون ( مهد علیا گوهرشاد بیگم )
قتل گوهرشاد خاتون، لرزه ای بر فرهنگ و تمدن فلات ایران
... [مشاهده متن کامل]
سخن گفتن از بانو مهدعلیا گوهرشاد خاتون ( ۷۸۱ - ۸۶۱ هجری قمری ) و قتل او که از تلخ ترین قتل های مشرق زمین است، بسی سخت و دشوار است. او دختر نیک خو، باهوش، فرهنگ دوست و هنرپروری از اهالی سغد و سمرقند بود که تیمورلنگ او را به همسری پسر خود شاهرخ در آورد. گوهرشاد در زمان حیات خود، عروس یک شاه، زوجه شاه دیگر، و مادر شاه بعدی بود. او تمامی موقعیت ها و فرصت هایی را که ناخواسته در اختیارش قرار گرفته بود، برای ایجاد و گسترش یک رستاخیز بزرگ فرهنگی بکار بست.
او با فراست و دانایی و تدبیری که داشت، توانست خاندان تیموری را که در تجاوزگری به سرزمین ها و ویرانی تمدن ها دستکمی از امثال چنگیزخان مغول نداشت، تبدیل به خاندانی فرهنگ دوست و متمدن کند که دست از جهان گشایی و تجاوز به سرزمین ها بردارند و در اندیشه رونق رفاه عمومی، سازندگی کشور و گسترش دانش و هنر باشند.
گوهرشاد دستکم دوبار با ترفندهای زیرکانه خویش موجب نجات جان انسان هایی از دست تیمور شد. یکبار که از او خواست به شگون تولد نخستین نوه اش از قتل عام مردمی در آناتولی صرفنظر کند؛ و بار دیگر هنگامی که عبدالقادر مراغی ( موسیقیدان برجسته سده نهم ) به خشم تیمورِ خشک مذهب گرفتار آمده و فراری بود. گویا گوهرشاد به او می گوید که شبانه بر پشت سرای تیمور رود و قرآن را به آواز موسیقی بخواند. او چنین می کند و بخشوده می گردد.
گوهرشاد شوی خود شاهرخ را تشویق کرد تا شهر هرات را به پایتختی خویش برگزیند و این شهر را مرکز گسترش و ترویج زبان فارسی و دانش و فرهنگ و ادب و نگارگری و موسیقی و خوشنویسی قرار دهد. شاهرخ با آموزه ها و تشویق های گوهرشاد در جبران ویرانگری های پدر و آبادانی شهرها سعی بسیار کرد و دانشمندان و ادیبان و هنرمندان را گرامی داشت و قدر شناخت.
گوهرشاد پسران خود را نیز چنین تربیت کرد و پرورش داد که اهل دانش و هنر و حامی دانشمندان و هنرمندان باشند. پسر بزرگ او اُلُغ بیک، به ریاضیات و نجوم پرداخت و مدرسه ای علمی همراه با رصدخانه در سمرقند بنیاد نهاد. پسر دیگر او بایسُنقُر، ذوق سرشار هنری و فرهنگی داشت و مجلسش محل اجتماع ادیبان، مورخان، نقاشان و خوشنویسان بود. در حالیکه خود نیز خوشنویس و ثلث نویس برجسته ای بود که خط او بر سردر مسجد گوهرشاد در مشهد که مادرش بنا نهاده بود، برجای مانده است. بایسنقر گروهی از بهترین ادیبان و خوشنویسان و نگارگران عصر خویش را برای تهیه نسخه ای از شاهنامه فردوسی گرد آورد که به شاهنامه بایسنقری مشهور است. پسر کوچک تر گوهرشاد یعنی سلطان ابراهیم نیز از بزرگان هنر و خوشنویسی زمان خود بود و قرآن مشهور و عظیم دروازه قرآن شیراز که اکنون در موزه شیراز نگهدای می شود، به خط اوست.
گوهرشاد خاتون بانی آثار معماری فراوانی شد و کوشید تا با بهره گیری شایسته از موقعیت خود و نیز با تمسک به باورهای مذهبی و علائق عمومی، آن آثار را تبدیل به موزه ها و نمایشگاه هایی ماندگار از آثار هنری و هنرمندان زمان خود کند. در مسجد گوهرشاد مشهد و هرات، مدرسه خرگرد خواف، مدرسه هرات، سفیدگنبد تربت جام، و دیگر مساجد و مدارس و مصلاها و بناهای عام المنفعه ای که او بنیان نهاد، شماری از برجسته ترین صنعتگران و هنرمندان زمان خود دعوت به همکاری شدند تا از آنان �نقشی بماند به یادگار�. صنعتگران و هنرمندانی در رشته های معماری، مقرنس سازی، کاشیکاری، آجرکاری، خوشنویسی، کتیبه نویسی، نقاشی، تذهیب کاری و امثال آنها که همگی زیر نظر برجسته ترین معمار آن دوره یعنی استاد قوام الدین شیرازی فعالیت می کردند.
دربار و پایتخت شاهرخ تیموری در شهر هرات به واسطه دانایی و فراست گوهرشاد، به نگین درخشان فعالیت های فرهنگی و هنری و ادبی و توسعه و رونق اجتماعی تبدیل شد و یکی از مهم ترین رستاخیزهای فرهنگی مشرق زمین در آنجا رقم خورد. رستاخیزی که چنانکه انتظار می رفت، دیری نپایید.
شوهر و یک پسرش می میرند و چندی بعد، الغ بیک، آن پسر دانش پرور و دانشمند نیز در توطئه های درون دربار کشته می شود. گوهرشاد تنها و بدون پشتیبان می ماند. چونان روزهایی که دختری در خانه پدری بود و هنوز کاری را آغاز نکرده بود. توطئه ها و دسیسه ها علیه او بالا می گیرد تا در نهایت او را در روز یکشنبه نهم رمضان سال ۸۶۱ هجری قمری برابر با هجدهم مرداد ۸۳۶ هجری شمسی و در سن هشتاد سالگی در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات به قتل می رسانند و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده می شود. این قتل نقطه پایانی بر یک خیزش بزرگ فرهنگی بود که می توانست موجبات رشد و توسعه ایران زمین را به همراه داشته باشد و مانع از عقب افتادگی های بعدی شود. اما به سرنوشت محتومی گرفتار شد که درخور کفایت آحاد همین جوامع است. گوهرشاد دستمزد و پاداش و قدردانی خود را دریافت کرد. پاداشی که در طول تاریخ بارها و بارها تکرار شده و تاریخ بخوبی می داند کسی که خود را وقف بالندگی و اعتلای این جامعه کند چه سرنوشت و پاداشی در انتظارش است: قتل خود و خانواده اش.
"سرنوشت گوهرشاد خاتون ( مهد علیا گوهرشاد بیگم ) - ویرگول" https://virgool. io/@M_yekehtaz/سرنوشت - گوهرشاد - خاتون - مهد - علیا - گوهرشاد - بیگم - gthcgwuuinsq
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
🕌مسجد گوهرشاد
صفحه
بحث
زبان
پیگیری
نمایش تاریخچه
... [مشاهده متن کامل]
نمایش مبدأ
بیشتر
این مقاله دربارهٔ تاریخچه و بنای مسجد گوهرشاد است.
مسجد جامع گوهرشاد ( تأسیس:۸۱۸ - ۸۲۱ق ) اثر تاریخی به جای مانده از دوره تیموری و از مساجد معروف ایران است. این مسجد هم اکنون جزئی از حرم رضوی محسوب می شود.
مسجد گوهرشاد
اطلاعات اولیه
بنیانگذارگوهرشاد خانم
تأسیس۸۱۸ - ۸۲۱ ق
کاربری مسجد
وقایع مرتبط واقعه گوهرشاد
مشخصات
مساحت۹، ۴۱۰ متر مربع
وضعیت فعال
معماری
معمارقوام الدین بن زین الدین شیرازی
سبک اسلامی
قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی های هنری، مسجد گوهرشاد را یکی از جاذبه های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه مندان کرده است. قیام مردم علیه سیاست های فرهنگی رضاخان در این مسجد و وقایع بعد از آن را نیز می توان از دلایل شهرت این مسجد دانست.
بانی
مقالهٔ اصلی: گوهرشاد
احداث مسجد در سال ۸۱۸ق برابر ۷۹۴ش با همت گوهرشاد، دختر امیر غیاث الدین ترخان، همسر شاهرخ فرزند تیمور گورکانی و در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا، در ضلع جنوبی حرم رضوی آغاز شد و در سال ۸۲۱ ق/۷۹۷ش به اتمام رسید. [۱] هرچند اعتمادالسلطنه سال ۸۲۰ق را ذکر کرده؛[۲] اما در شرح کتیبه ها، تاریخ ۸۲۱ق را آورده است. شاید تاریخ اتمام بنا را ۸۲۰ق و خاتمه تزئنیات مسجد را ۸۲۱ق دانسته است. [۳]
گوهرشاد ( ۷۸۰ - ۸۶۱ق ) یکی از زنان نامدار عصر تیموری و مورد احترام امیر گورکانی بود و در امور مملکتی مورد مشورت قرار می گرفت. وی در هرات به قتل رسید و در مدرسه گوهرشاد هرات در کنار مزار شوهرش شاهرخ میرزا و فرزندش بایسنقر میرزا مدفون گردید. مدرسه و خانقاه هرات نیز از آثار اوست. [۴] نام او در دو محل از بنای مسجد، یکی در بالای درِ ورودی ایوان دارالسیاده و دیگری در کتیبه ایوان مقصوره با خط شاهزاده بایسنقر میرزا با کاشی معرق به عنوان بانی مسجد نگاشته شده است. [۵]
بنا و بنّا
این مسجد، بزرگترین مسجد از نظر وسعت در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است که صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت، کهن ترین صحن بوده و در جنوب حرم امام رضا ( ع ) احداث شده است. ساخت بنای مسجد جامع گوهرشاد توسط معمار معروف عصر تیموریان، قوام الدین بن زین الدین شیرازی و با استفاده از آجر و گچ و به شیوه معماری اسلامی در شرق صورت گرفت. [۶]
نمایی کلی
مسجد گوهرشاد مرکب از یک صحن، چهار ایوان، یک گنبد فیروزه ای، دو گلدسته و هفت شبستان است. این مسجد به جهت قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی های هنری، از مهمترین آثار باستانی مشهد و صنعت معماری ایران محسوب می شود. مسجد گوهرشاد به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه مندان بوده است. [۷]
وسعت کل مسجد گوهرشاد ۹۴۱۰ مترمربع است و از سمت شمال با عرض ۸۷ متر به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از جنوب با عرض ۶۵/۹۸ متر به صحن قدس، از شرق با طول ۳۰/۱۰۹ متر به رواق امام خمینی ( صحن موزه سابق ) و از غرب با طول ۱۰/۱۰۷ متر به بست شیخ بهایی محدود شده است. صحن مسجد تقریبا مربعی است به مساحت ۲۸۵۰ متر به طوری که ۳۰/۵۶ متر طول و ۶۵/۵۱ متر عرض دارد و از نظر وسعت، نهمین صحن از مجموعه ده صحن قدیمی و جدید در اماکن متبرکه رضوی است. [۸]
این مسجد از نظر استحکام بنا و ویژگی های معماری اسلامی همچون کاشی کاری های معرق و غیرمعرق و مرقم و غیرمرقم و مقرنس و گچ کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه های معماری سنتی، بی نظیر و ممتاز دانسته شده است. [۹]
مرمت ها
بخش های مختلف این مسجد، بارها مورد مرمت و تعمیر قرار گرفته است. یکبار در عصر صفویه، پس از حمله ازبکان، آسیبی جدی به مسجد وارد شد که شاه عباس به مرمت آن همت گماشت. در سال ۱۰۸۳ق هم بر اثر زلزله خراسان، بر بخش هایی از بنای مسجد شکست هایی وارد آمده بود نیز اقدامات مرمتی صورت گرفت و خرابی های ناشی از تهاجم افغان ها و شورش ملک محمود سیستانی نیز در عهد افشاریه و قاجاریه برطرف گردید. [۱۰]
گنبد ایوان مقصوره که به واسطه وسعت دهانه در زلزله های شدید و با گذشت زمان آسیب دیده و چندین بار مرمت شده بود، در سال ۱۳۳۹ش به منظور مرمت اساسی تخریب گردید و ساخت آن مجددا توسط معماران ایرانی و زیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت همان ویژگی های گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز شده، در سال ۱۳۴۱ش خاتمه یافت و همزمان سنگ های ازاره داخل ایوان مقصوره تعویض شد و کف ایوان با سنگ های مرمر مفروش گردید و در سال ۱۳۴۵ش دور ساقه گنبد با کاشی معرق کتیبه ای مزین گردید. [۱۱]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مرمت هایی در بخش های گوناگون مسجد جامع گوهرشاد مشهد صورت گرفته است و با مجموعه ای از آب نما و آب خوری در وسط صحن زینت یافته که بر زیبایی و شکوه مسجد بیش از پیش افزوده است.
کاشی کاری ها
از حیث بنا و کاشی کاری، این مسجد در رتبه ای ممتاز است و تمام در و دیوارهای آن مزین به اسماء جلاله، آیات قرآنی، احادیث شریفه، اشعار و مدح و ثنای ائمه اطهار ( ع ) می باشد که با خط های ثلث، نسخ، نستعلیق، کوفی و بنایی خطاطان بزرگ همچون بایسنقر و امامی اصفهانی ترقیم یافته است. [۱۲]
ایوان ها
ایوان مقصوره
مسجد گوهرشاد، چهار ایوان با سردرهای بلندی دارد که بصورت قرینه در وسط چهار ضلع مجموعه مسجد قرار گرفته و بزرگترین آن، در ضلع جنوبی ( قبله ) صحن قرار گرفته و به نام ایوان مقصوره معروف است. این ایوان، دارای ۳۵ متر طول با عرض های مختلف ۱۳ تا ۱۵ متر و ارتفاع سردر ایوان ۲۷ متر و تا گنبد ۴۰ متر و قطر پایه ها در دو طرف ۶ متر و ارتفاع مناره ها ۴۱ متر و ارتفاع تا عرقچین ۲۹ متر و محیط گنبد از بیرون ۸۵/۶۱ متر می باشد.
در انتهای این ایوان، محراب زیبایی قرار دارد که از بخش های مهم مجموعه گوهرشاد به شمار می رود. حاشیه اطراف محراب با کتیبه مرمت شده با کاشی های معرق مرقم به آیة الکرسی تا �إِلَی النُّورِ ۖ� مزین است. پایه های داخلی ایوان با سنگ های مرمر سفید زینت یافته است و در منتهی الیه سمت راست محراب، منبر صاحب الزمان ( صاحب شاه ) [۱۳] قرار دارد که منبری مرتفع و قدیمی است و در سال ۱۲۴۳ق ( عصر فتحعلی شاه قاجار ) توسط استاد محمد خراسانی و به شیوه منبت کاری از چوب گلابی و گردو و بدون میخ فلزی ساخته شده و در سال ۱۳۲۰ش مرمت گردیده است. [۱۴]
این منبر شبیه منبرهای موجود در مسجد بیت المقدس و مسجد خلیل الرحمان در رواق حضرت ابراهیم ( ع ) در اردن ساخته شده است. اکنون در حفاظی با میله های آهنی که قسمت های پایین آن با شیشه های قطور مزین شده نگهداری می شود. [۱۵]
ایوان ساده
ایوان شمالی در قرینه با ایوان مقصوره و رو به قبله است. این ایوان به رواق دارالسیاده متصل است. [۱۶] در پیشانی ایوان، کتیبه ای معرق با متنی مرقم به خطی زیبا از مرمت عهد شاه عباس صفوی سخن می گوید. همچنین کتیبه هایی در پیشانی کفشداری ۱۱ و ۱۲ و پیشانی ایوان وجود دارد که مرقم به سوره قرآنی با خط زیبای محمدرضا امامی اصفهانی است و جلوه های زیبا و اصیل هنر اسلامی در قرن دهم را به نمایش می گذارد. علاوه بر آن، کلیه قسمت های داخلی ایوان شمالی اعم از دیوارها و سقف با کاشی های معرق و غیرمعرق و مرقم و غیرمرقم با رنگ های زیبا تزئین گردیده است. ایوان شمالی در ۱۳۶۶ش مرمت شده است. [۱۷]
این ایوان محل عبادت و ویژه ورود آقایان است و در تمام ساعات شبانه روز محل رفت و آمد زائران و مجاورانی است که از طریق رواق های دارالسیاده و دارالحفاظ قصد تشرف به حرم را دارند.
ایوان شرقی
سومین ایوان، ایوان شرقی مسجد است که در گذشته به ایوان حاجی حسن مشهور بوده است. این ایوان متصل به رواق امام خمینی است. در داخل ایوان و در ضلع شمال و جنوب به قرینه سه طاق در قسمت فوقانی وجود دارد و در کتیبه پیشانی ایوان و در دو طرف پایه ایوان و پیشانی محراب و در سقف ضربی در سنگ مرمر به خط کوفی معقلی در کاشی نوشته هایی به چشم می خورد. از این ایوان در گذشته دری به صحن موزه سابق ( رواق امام خمینی ) باز بوده است که اکنون به دلیل حفظ قداست محراب و ایوان، مسدود می باشد. در راهروی پلکانی آسایشگاه نگهبانان در طبقه فوقانی و دفتر نگهبانی صحن گوهرشاد در سمت جنوبی داخل ایوان و به قرینه در راهروی متصل به شبستان گرم و اتاق اورژانس ( درمان و بهداشت ) در ضلع جنوبی داخل ایوان قرار دارد. [نیازمند منبع]
ایوان غربی
چهارمین ایوان[۱۸] ایوان غربی است، که در گذشته متصل به بدنه بازار بزرگ بوده است و اکنون با دری بزرگ که در وسط ایوان واقع شده و موسوم به درب سنگی است، مسجد با بست شیخ بهاءالدین عاملی مرتبط می گردد. در گذشته نام این ایوان، ایوان آب بوده است و کانال عبور آب به داخل مسجد در زیر ایوان بوده است. [۱۹]
در داخل این ایوان نیز رو و پشت به قبله ( شبیه ایوان شرقی ) سه طاق بنا شده و در پیشانی ایوان و در ضربی سقف و در وسط پایه های ایوان به خط بنایی سوره هایی از قرآن کریم مرقوم است. [۲۰]
صحن
نمای دیوارهای داخلی صحن مسجد به ارتفاع ۲۰/۱ متر با سنگ های تیره اصفهان مزین است و از روی ازاره، تا لبه بام و سردرها و پیکره تمام پایه ها و غرفه های تحتانی و فوقانی و گلدسته ها و گنبد و سطح ظاهری نمای مسجد با کاشی های معرق و غیرمعرق عالی و ممتاز زینت یافته است که یکی از زیباترین نمونه های باقی مانده از هنر کمال یافته عصر تیموریان می باشد. [۲۱]
کف صحن مسجد با سنگ خلج شش گوشه مفروش شده و در وسط صحن مسجد، حوضی هندی شکل و هشت گوش در سال های اخیر ساخته شده که دارای هلال های وترگونه می باشد و با چهار آبخوری سنگی که با حفاظ مشبک سنگی و چراغ های سبز به شیوه معماری سنتی زینت یافته که به انضمام حوض مرتفع کوچک در میان آب نما و فواره ها و شیرهای آب، شکوه و زیبایی و طراوت خاصی به فضای مسجد بخشیده است.
شبستان ها
همه شبستان های مسجد، به صورت قرینه در اطراف ایوان ها ساخته شده است. این شبستان ها با پایه های قطور و سقف ضربی و به سبک معماری سنتی مساجد ایران کلاف شده اند و بارها مورد مرمت قرار گرفته اند، اما اکنون همان سبک و سیاق قدیمی را در خود محفوظ دارند. این شبستان های هفت گانه در دوران های مختلف با نام های گوناگون نامیده شده اند که برای اختصار به مهمترین آن ها اشاره می شود:
شبستان گرم، [۲۲] واقع در ضلع شرقی مسجد بین ایوان شرقی و ضلع شمالی مسجد که حاشیه شمالی این شبستان مسیر ارتباطی میان مسجد و رواق متصل به صحن آزادی است. این شبستان محل عبادت آقایان است.
شبستان سبزواری، شبستان کوچکی است در جنوب ایوان شرقی و از شرق به رواق امام خمینی و از شمال با حد فاصل یک راهرو به ایوان شرقی و از غرب به صحن مسجد محدود می شود. [۲۳]
شبستان تبریزی، واقع در ضلع جنوبی، بین ایوان مقصوره و رواق امام خمینی. یکی از نام های این شبستان در گذشته به جهت وسعت، شبستان بزرگ بوده است.
شبستان نهاوندی، شبستانی است بزرگ که در ضلع جنوبی مسجد و بین ایوان مقصوره و بست شیخ بهاءالدین عاملی و صحن قدس واقع شده و به سبب اقامه نماز جماعت توسط علی اکبر نهاوندی، محدث مشهور به این نام معروف گردیده است. [۲۴]
شبستان میلانی، واقع در ضلع غربی مسجد، بین ایوان غربی و راهرو متصل به بست شیخ بهاءالدین.
شبستان نجف آبادی، که قبلا به شبستان امام جمعه معروف بوده، در ضلع غربی مسجد، بین ایوان غربی و راهرو متصل به کفشداری ۱۳ و ۱۴ واقع شده است.
شبستان علوی یا آفتاب، واقع در ضلع شمالی بین راهروی قسمت شمالی و رواق دارالسیاده و مدرسه پریزاد.
به جز شبستان گرم که محل عبادت آقایان می باشد، دیگر شبستان ها بنا به ضرورت، محل برگزاری جلسات قرآن، آموزش، سخنرانی و وعظ و تدریس علوم قرآنی و دینی و مراسم جشن و عزاداری و اعتکاف و نماز جماعت و مراسم دعای کمیل، دعای ندبه و دعای توسل است و ایوان مقصوره و ایوان متصل به دارالسیاده و صحن مسجد به طور دائم در تمام شبانه روز، محل اجرای نماز جماعت و سخنرانی و مراسم می باشد.
مجموعه مسجد گوهرشاد هم اکنون با هشت ورودی کوچک و بزرگ به دیگر بخش های حرم رضوی متصل می باشد که سه در ورودی در ضلع غربی مسجد را به بست شیخ بهاءالدین و سه ورودی در ضلع شمالی مسجد را به حرم و دو ورودی در ضلع جنوبی مسجد را به صحن قدس مرتبط می سازد. مسجد گوهرشاد به عنوان وسیع ترین و کهن ترین مسجد در اماکن متبرکه رضوی از دیرباز محل برگزاری دائمی نماز جماعت است و به دلیل دایربودن در تمام شبانه روز یکی از مسجدهای کم نظیر جهان اسلام به شمار می رود. [۲۵]
مسجد پیرزن
مسجد پیر زن در میانه حیاط مسجد گوهرشاد
تا دهه بیست قرن چهاردهم هجری شمسی، در میانه صحن اصلی مسجد گوهرشاد، محوطه ای، قرار داشت که با ستون هایی، از محوطه جدا می شد و به �مسجد پیرزن� معروف بود. [۲۶] این مسجد بدون سقف بود. [۲۷] در این مکان، برای نمازگزاران، حصیر پهن می کردند و در اطراف آن، چند حوض وجود داشت. [۲۸]
تاریخچه مسجد پیرزن، منبع مکتوب چندانی ندارد و آن را جزء تاریخ شفاهی دانسته اند. [۲۹] براساس این داستان، گوهرشاد، تمام خانه ها و زمین های اطراف را برای ساختن مسجد خرید. تنها یک پیرزن، که منزل او وسط مسجد بود، حاضر به فروختن نشد. گوهرشاد از خرید آن منصرف گردید؛ زیرا نمی خواست در ساخته شدن مسجد، ظلم کند. پس از ساخته شدن مسجد، پیرزن که شکوه گوهرشاد را می بیند، خانه خود را به عنوان محل عبادت وقف می کند. این عبادتگاه به مسجد پیرزن معروف می شود. [۳۰]
محققان آورده اند که شبیه این داستان پیرزن، در ایوان مداین، شنب غازان و مسجد شاه اصفهان نیز به شکلی وجود دارد. اینان معتقدند این نوع داستان ها حقیقت ندارد، اما برای آموختن آموز ه های اخلاقی شکل گرفته اند تا یادآوری کند، در راستای ساخت بنا های باعظمت، نباید ظلمی صورت بگیرد، حتی به ضعیف ترین موجود بشری که پیرزن باشد. [۳۱]
این مکان، در حدود سال ۱۳۲۶ خورشیدی، تخریب و به وضوخانه تبدیل شد. [۳۲] برخی پیشنهاد داده اند که مکان امروزی این مسجد، به �وضوخانه پیرزن� تغییر نام یابد تا این نوع داستان ها، به جهت آموزه های اخلاقی که با خود دارند، زنده بماند. [۳۳]
شاخص ظهر
در داخل محوطه ای که مسجد پیرزن نامیده می شد، ستون سنگی به ارتفاع بیش از ۲ متر قرار داشت که مثلث شاخص نصف النهار و ظهر و شب بر آن نصب شده و مورد توجه زائران بود. [۳۴]
موقوفات
مسجد جامع گوهرشاد مشهد از محل موقوفات، دارای درآمد است که صرف تعمیرات و هزینه های جاری مسجد می گردد. علاوه بر موقوفات خاص که توسط گوهرشادبیگم و در هنگام تأسیس ( به سال ۸۳۹ ق ) مسجد وقف گردیده، چندین فقره املاک مزروعی و باغات و اراضی و مستغلات شهری نیز بعدا توسط افراد نیکوکار وقف شده است که عبارت اند از: که شامل چندین پارچه روستا، زمین، باغ مثمر و مشجر، قنات، دکان، منزل و. . . در روستاها و شهرهای مختلف است. این موقوفات شامل روشنایی، ترمیم و مرمت مسجد، تلاوت قرآن، روضه خوانی، فرش و. . . برای مجموعه مسجد بوده است. [۳۵]
واقعه مسجد گوهرشاد
مقالهٔ اصلی: واقعه مسجد گوهرشاد
با سفر رضاخان به ترکیه، تلاش وی برای درهم کوبیدن مبانی مذهب و تغییر روش های شرقی و سنتی مردم ایران شدت گرفت. دولت دستور تغییر لباس و استفاده از کلاه شاپو را صادر کرد که علما و مراجع را به شدت متأثر کرد. حاج آقا حسین قمی و سید یونس اردبیلی، طی جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که تغییر لباس به برداشتن حجاب منتهی خواهد شد. آیة اللّه قمی تصمیم گرفت به تهران رفته و با رضاخان وارد مذاکره شود. با ورود وی به شهرری، پلیس محل سکونت وی را محاصره کرد. با انتشار خبر دستگیری آیت اللّه قمی، احساسات مردم در مشهد جریحه دار شده و اجتماعی عظیم با حضور بزرگان مشهد در مسجد گوهر شاد شکل گرفت. در آن جا خطبا و از جمله محمدتقی بهلول[یادداشت ۱] به منبر رفتند و مردم را به مقاومت دعوت نمودند. پس از چند روز، سرانجام صبح جمعه ۲۰ تیر ( ۱۰ ربیع الثانی ۱۳۵۴ق ) سال ۱۳۱۴ نیروهای نظامی، اطراف مسجد را محاصره نمودند و در ۲۱ تیر ( ۱۱ ربیع الثانی ۱۳۵۴ق ) مردم را در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشیدند. [۳۶]
نگارخانه
جستارهای وابسته
کتابخانه مسجد گوهرشاد
📑پانویس
بنگرید به: حافظ ابرو، ج ۲، ص۶۹۳؛ منتخب التواریخ، ص۵۴۳؛ شمس الشموس، ص۲۶۴؛ تاریخ آستان قدس، ص۱۶۲؛ بعضی نیز ۸۰۷ق را نقل کرده اند: صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۰۹؛ و برخی ۸۱۲ق نقل کرده اند: فاضل، میراث جاویدان، ص۱۸۷.
اعتمادالسلطنه، ج ۲، ص۴۲۷.
اعتمادالسلطنه، ج ۲، ص۴۳۵ - ۴۳۴.
بنگرید به: شانه چی، نامه آستان قدس، ش ۳، دوره ۸، ص۹۲ - ۹۱؛ صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۰۹.
تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، ص۲۰.
بنگرید به: صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۱۰؛ مدیر شانه چی، �جامع گوهرشاد�، نامه آستان قدس، سال ۸، ۱۳۴۸، ش ۳، ص۱۰۵.
قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۴۹.
صحن های اماکن متبرکه به ترتیب قدمت عبارت اند از: ۱. صحن مسجد گوهرشاد؛ ۲. صحن انقلاب ( عتیق ) ؛ ۳. صحن آزادی ( نو ) ؛ ۴. صحن جمهوری اسلامی؛ ۵. صحن قدس؛ ۶. صحن جامع رضوی؛ ۷. صحن جانبی غدیر؛ ۸. صحن جانبی کوثر؛ ۹. صحن جانبی هدایت؛ ۱۰. صحن رضوان که در آینده احداث خواهد شد.
محمدرضا قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۵۰ - ۲۴۹؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، ص۲۰.
منویل امبرسز، تاریخ زمین لرزه های ایران، ص۱۸۶.
روزنامه خراسان، چهارشنبه ۱۲/۵/۱۳۳۹.
قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۵۰؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد، ص۲۰.
مطلع الشمس، ج ۳، ص۲۳۸.
ساخت منبرهای بزرگ از چوب، سنگ و فلز مرسوم بوده و نمونه هایی از این نوع منبرهای مرتفع هم اکنون در مسجد ایاصوفی استانبول ( سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی، ص۱۰۶ ) و مسجد جامع قیروان و موزه ایران باستان وجود دارد. ( هنر اسلامی زبان و بیان، ص۱۰۴ - ۱۰۳ ) .
شمس الشموس، ص۱۸۷ - ۲۸۶؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد، ص۲۰.
ظاهرا وجه تسمیه آن به ایوان ساده ( معماری تیموریان در ایران، ص۴۵۹ ) از آن روست که در مقایسه با ایوان مقصوره از تجهیزات و تزئینات کمتری برخوردار است.
عطاردی، تاریخ آستان قدس، ج ۲، ص۷۲۷.
مسجد گوهرشاد از نوع مساجد چهار ایوانی در سبک تیموری است. ( بنگرید به: مسجد در معماری ایران، ص۱۳۶؛ هنر ایلخانی و تیموری، ص۴۰؛ معماری جهان اسلام، ص۲۵۵ ) برای آشنایی بیشتر با معماری مسجد به منابع یاد شده مراجعه شود.
بنگرید به: مطلع الشمس، ج ۲، ص۴۳۰.
معماری جهان اسلام، ص۲۵۵.
معماری جهان اسلام، ص۲۵۵.
ساخت شبستان های زمستانی در مساجد جامع دوره تیموری رواج داشته و بعید نیست که وجه تسمیه این شبستان به جهت موقعیت مکانی آن باشد.
این شبستان مدتی محل اقامه نماز توسط سید حسین فقیه سبزواری بوده و به شبستان حاج آقا حسین نیز معروف بوده است.
شمس الشموس، ص۲۷۴.
عین السلطنه در روزگار پادشاهی مظفرالدین شاه می نویسد: اقلاً در بیست موضع آن نماز جماعت برگزار می شود. بنگرید به: عین السلطنه، روزنامه خاطرات، ج۲، ص۱۷۴۴.
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�روایت هایی از مسجد �پیرزن� مشهد�، سایت جهان آرا.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�.
مؤلف شمس الشموس ساخت شاخص مزبور را به شیخ بهاءالدین عاملی نسبت داده است. بنگرید به: شمس الشموس، ص۲۹۰.
بنگرید به: مطلع الشمس، ج ۲، ص۴۴۳؛ مؤتمن، تاریخ آستان قدس، ص۱۶۶؛ عبدالرضا امیرشیبانی، سیمای وقف در خراسان، ص۹ - ۱؛ مشهد طوس، ص۴۶۳. ۴۱. محمود یزدی مطلق ( فاضل ) ، �مسجد گوهرشاد مشهد و موقوفات آن�، میراث جاویدان، سال نهم، پاییز و زمستان ۸۰، ص۱۹۰ - ۱۸۸.
مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج۱، ص۲۴۴ - ۲۴۷.
یادداشت
۱۲۸۴ - ۱۲۸۹ش. متولد در روستای بیلند شهرستان گناباد. مدفون در گناباد. سخنران در اجتماع مردم در مسجد گوهر شاد در واقعه کشف حجاب توسط رضاشاه
منابع
�گنبد ۵۶۰ ساله جامع گوهرشاد را خراب کردند�، روزنامه خراسان، ۱۲/۵/۱۳۳۹، ش ۳۲۰۷، س ۱۲.
ارنست گروبه، جیمیز دیکی و. . . ، معماری جهان اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی، ۱۳۸۰ش.
امبر توشراتو، ارنست گروبه، هنر ایلخانی و تیموری، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی، ۱۳۷۶ش.
امیر شیبانی، عبدالرضا، سیمای وقف در خراسان، مشهد، ناشر سگال، ۱۳۸۰ش.
آ. پوپ، معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، ارومیه، انتشارات انزلی، ۱۳۶۶ش.
آندره گدار. ویدا گدار، ماکسیم یرو و دیگران، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.
تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، انتشارات کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، ۱۳۶۳ش.
تلتوس بورکهارت، هنر اسلامی ( زبان و بیان ) ، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، سروش، ۱۳۶۵ش.
حاج ملا هاشم خراسانی، منتخب التواریخ، تهران، کتابفروشی محمدحسن علمی، بی تا.
حافظ ابرو، زبدة التواریخ، مقدمه و تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران، چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۲ش.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �، تاریخ بازدید:۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
دکتر لیزا گلمبک دکتر دونالد ویلبر، معماری تیموریان در ایران و توران، ترجمه کرامت الله افسر محمدیوسف کیانی، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۴ش.
زمرشیدی، حسین، مسجد در معماری ایران، تهران، انتشارات کیهان، ۱۳۷۴ش.
سفرنامه میزرا محمدحسین فراهانی.
صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان� یغما، ش ۷.
عطاردی، عزیزالله، تاریخ آستان قدس، تهران، انتشارات عطارد، ۱۳۷۱ش.
عین السلطنه، روزنامه خاطرات ( قهرمان میرزا ) ، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۶ش.
فیض، عباس، بدر فروزان، قم، انتشارات بنگاه، ۱۳۲۴ق.
قصابیان، محمدرضا، تاریخ مشهد، مشهد، انتشارات انصار، ۱۳۷۷ش.
محمد احتشام کاویانیان، شمس الشموس، ۱۳۵۴، بی جا.
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، با مقدمه و فهارس و اهتمام تیمور برهان لیمودهی، انتشارات فرهنگسرا، ۱۳۶۲ش.
مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته بجامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۵ش.
مدیر شانه چی، کاظم، �گوهرشاد�، نامه آستان قدس، دوره ۹، ش ۳، مهرماه ۱۳۴۸.
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
ملویل امبرسز، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، تهران، انتشارات آگاه، ۱۳۷۰ش.
مؤتمن، علی، تاریخ آستان قدس، بی جا، ۲۵۳۵ش.
یزدی مطلق ( فاضل ) ، محمود، �مسجد گوهرشاد مشهد و موقوفات آن�، میراث جاویدان، سال نهم، پاییز و زمستان ۱۳۸۰، ویژه خراسان.
پیوند به بیرون
رده ها:
مساجد مشهد
حرم امام رضا
بناهای تاریخی مشهد
بناهای دوره تیموری در ایران
"مسجد گوهرشاد - ویکی شیعه" https://fa. wikishia. net/view/مسجد_گوهرشاد
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
🕌مسجد گوهرشاد
صفحه
بحث
زبان
پیگیری
نمایش تاریخچه
... [مشاهده متن کامل]
نمایش مبدأ
بیشتر
این مقاله دربارهٔ تاریخچه و بنای مسجد گوهرشاد است.
مسجد جامع گوهرشاد ( تأسیس:۸۱۸ - ۸۲۱ق ) اثر تاریخی به جای مانده از دوره تیموری و از مساجد معروف ایران است. این مسجد هم اکنون جزئی از حرم رضوی محسوب می شود.
مسجد گوهرشاد
اطلاعات اولیه
بنیانگذارگوهرشاد خانم
تأسیس۸۱۸ - ۸۲۱ ق
کاربری مسجد
وقایع مرتبط واقعه گوهرشاد
مشخصات
مساحت۹، ۴۱۰ متر مربع
وضعیت فعال
معماری
معمارقوام الدین بن زین الدین شیرازی
سبک اسلامی
قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی های هنری، مسجد گوهرشاد را یکی از جاذبه های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه مندان کرده است. قیام مردم علیه سیاست های فرهنگی رضاخان در این مسجد و وقایع بعد از آن را نیز می توان از دلایل شهرت این مسجد دانست.
بانی
مقالهٔ اصلی: گوهرشاد
احداث مسجد در سال ۸۱۸ق برابر ۷۹۴ش با همت گوهرشاد، دختر امیر غیاث الدین ترخان، همسر شاهرخ فرزند تیمور گورکانی و در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا، در ضلع جنوبی حرم رضوی آغاز شد و در سال ۸۲۱ ق/۷۹۷ش به اتمام رسید. [۱] هرچند اعتمادالسلطنه سال ۸۲۰ق را ذکر کرده؛[۲] اما در شرح کتیبه ها، تاریخ ۸۲۱ق را آورده است. شاید تاریخ اتمام بنا را ۸۲۰ق و خاتمه تزئنیات مسجد را ۸۲۱ق دانسته است. [۳]
گوهرشاد ( ۷۸۰ - ۸۶۱ق ) یکی از زنان نامدار عصر تیموری و مورد احترام امیر گورکانی بود و در امور مملکتی مورد مشورت قرار می گرفت. وی در هرات به قتل رسید و در مدرسه گوهرشاد هرات در کنار مزار شوهرش شاهرخ میرزا و فرزندش بایسنقر میرزا مدفون گردید. مدرسه و خانقاه هرات نیز از آثار اوست. [۴] نام او در دو محل از بنای مسجد، یکی در بالای درِ ورودی ایوان دارالسیاده و دیگری در کتیبه ایوان مقصوره با خط شاهزاده بایسنقر میرزا با کاشی معرق به عنوان بانی مسجد نگاشته شده است. [۵]
بنا و بنّا
این مسجد، بزرگترین مسجد از نظر وسعت در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است که صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت، کهن ترین صحن بوده و در جنوب حرم امام رضا ( ع ) احداث شده است. ساخت بنای مسجد جامع گوهرشاد توسط معمار معروف عصر تیموریان، قوام الدین بن زین الدین شیرازی و با استفاده از آجر و گچ و به شیوه معماری اسلامی در شرق صورت گرفت. [۶]
نمایی کلی
مسجد گوهرشاد مرکب از یک صحن، چهار ایوان، یک گنبد فیروزه ای، دو گلدسته و هفت شبستان است. این مسجد به جهت قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی های هنری، از مهمترین آثار باستانی مشهد و صنعت معماری ایران محسوب می شود. مسجد گوهرشاد به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه مندان بوده است. [۷]
وسعت کل مسجد گوهرشاد ۹۴۱۰ مترمربع است و از سمت شمال با عرض ۸۷ متر به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از جنوب با عرض ۶۵/۹۸ متر به صحن قدس، از شرق با طول ۳۰/۱۰۹ متر به رواق امام خمینی ( صحن موزه سابق ) و از غرب با طول ۱۰/۱۰۷ متر به بست شیخ بهایی محدود شده است. صحن مسجد تقریبا مربعی است به مساحت ۲۸۵۰ متر به طوری که ۳۰/۵۶ متر طول و ۶۵/۵۱ متر عرض دارد و از نظر وسعت، نهمین صحن از مجموعه ده صحن قدیمی و جدید در اماکن متبرکه رضوی است. [۸]
این مسجد از نظر استحکام بنا و ویژگی های معماری اسلامی همچون کاشی کاری های معرق و غیرمعرق و مرقم و غیرمرقم و مقرنس و گچ کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه های معماری سنتی، بی نظیر و ممتاز دانسته شده است. [۹]
مرمت ها
بخش های مختلف این مسجد، بارها مورد مرمت و تعمیر قرار گرفته است. یکبار در عصر صفویه، پس از حمله ازبکان، آسیبی جدی به مسجد وارد شد که شاه عباس به مرمت آن همت گماشت. در سال ۱۰۸۳ق هم بر اثر زلزله خراسان، بر بخش هایی از بنای مسجد شکست هایی وارد آمده بود نیز اقدامات مرمتی صورت گرفت و خرابی های ناشی از تهاجم افغان ها و شورش ملک محمود سیستانی نیز در عهد افشاریه و قاجاریه برطرف گردید. [۱۰]
گنبد ایوان مقصوره که به واسطه وسعت دهانه در زلزله های شدید و با گذشت زمان آسیب دیده و چندین بار مرمت شده بود، در سال ۱۳۳۹ش به منظور مرمت اساسی تخریب گردید و ساخت آن مجددا توسط معماران ایرانی و زیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت همان ویژگی های گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز شده، در سال ۱۳۴۱ش خاتمه یافت و همزمان سنگ های ازاره داخل ایوان مقصوره تعویض شد و کف ایوان با سنگ های مرمر مفروش گردید و در سال ۱۳۴۵ش دور ساقه گنبد با کاشی معرق کتیبه ای مزین گردید. [۱۱]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مرمت هایی در بخش های گوناگون مسجد جامع گوهرشاد مشهد صورت گرفته است و با مجموعه ای از آب نما و آب خوری در وسط صحن زینت یافته که بر زیبایی و شکوه مسجد بیش از پیش افزوده است.
کاشی کاری ها
از حیث بنا و کاشی کاری، این مسجد در رتبه ای ممتاز است و تمام در و دیوارهای آن مزین به اسماء جلاله، آیات قرآنی، احادیث شریفه، اشعار و مدح و ثنای ائمه اطهار ( ع ) می باشد که با خط های ثلث، نسخ، نستعلیق، کوفی و بنایی خطاطان بزرگ همچون بایسنقر و امامی اصفهانی ترقیم یافته است. [۱۲]
ایوان ها
ایوان مقصوره
مسجد گوهرشاد، چهار ایوان با سردرهای بلندی دارد که بصورت قرینه در وسط چهار ضلع مجموعه مسجد قرار گرفته و بزرگترین آن، در ضلع جنوبی ( قبله ) صحن قرار گرفته و به نام ایوان مقصوره معروف است. این ایوان، دارای ۳۵ متر طول با عرض های مختلف ۱۳ تا ۱۵ متر و ارتفاع سردر ایوان ۲۷ متر و تا گنبد ۴۰ متر و قطر پایه ها در دو طرف ۶ متر و ارتفاع مناره ها ۴۱ متر و ارتفاع تا عرقچین ۲۹ متر و محیط گنبد از بیرون ۸۵/۶۱ متر می باشد.
در انتهای این ایوان، محراب زیبایی قرار دارد که از بخش های مهم مجموعه گوهرشاد به شمار می رود. حاشیه اطراف محراب با کتیبه مرمت شده با کاشی های معرق مرقم به آیة الکرسی تا �إِلَی النُّورِ ۖ� مزین است. پایه های داخلی ایوان با سنگ های مرمر سفید زینت یافته است و در منتهی الیه سمت راست محراب، منبر صاحب الزمان ( صاحب شاه ) [۱۳] قرار دارد که منبری مرتفع و قدیمی است و در سال ۱۲۴۳ق ( عصر فتحعلی شاه قاجار ) توسط استاد محمد خراسانی و به شیوه منبت کاری از چوب گلابی و گردو و بدون میخ فلزی ساخته شده و در سال ۱۳۲۰ش مرمت گردیده است. [۱۴]
این منبر شبیه منبرهای موجود در مسجد بیت المقدس و مسجد خلیل الرحمان در رواق حضرت ابراهیم ( ع ) در اردن ساخته شده است. اکنون در حفاظی با میله های آهنی که قسمت های پایین آن با شیشه های قطور مزین شده نگهداری می شود. [۱۵]
ایوان ساده
ایوان شمالی در قرینه با ایوان مقصوره و رو به قبله است. این ایوان به رواق دارالسیاده متصل است. [۱۶] در پیشانی ایوان، کتیبه ای معرق با متنی مرقم به خطی زیبا از مرمت عهد شاه عباس صفوی سخن می گوید. همچنین کتیبه هایی در پیشانی کفشداری ۱۱ و ۱۲ و پیشانی ایوان وجود دارد که مرقم به سوره قرآنی با خط زیبای محمدرضا امامی اصفهانی است و جلوه های زیبا و اصیل هنر اسلامی در قرن دهم را به نمایش می گذارد. علاوه بر آن، کلیه قسمت های داخلی ایوان شمالی اعم از دیوارها و سقف با کاشی های معرق و غیرمعرق و مرقم و غیرمرقم با رنگ های زیبا تزئین گردیده است. ایوان شمالی در ۱۳۶۶ش مرمت شده است. [۱۷]
این ایوان محل عبادت و ویژه ورود آقایان است و در تمام ساعات شبانه روز محل رفت و آمد زائران و مجاورانی است که از طریق رواق های دارالسیاده و دارالحفاظ قصد تشرف به حرم را دارند.
ایوان شرقی
سومین ایوان، ایوان شرقی مسجد است که در گذشته به ایوان حاجی حسن مشهور بوده است. این ایوان متصل به رواق امام خمینی است. در داخل ایوان و در ضلع شمال و جنوب به قرینه سه طاق در قسمت فوقانی وجود دارد و در کتیبه پیشانی ایوان و در دو طرف پایه ایوان و پیشانی محراب و در سقف ضربی در سنگ مرمر به خط کوفی معقلی در کاشی نوشته هایی به چشم می خورد. از این ایوان در گذشته دری به صحن موزه سابق ( رواق امام خمینی ) باز بوده است که اکنون به دلیل حفظ قداست محراب و ایوان، مسدود می باشد. در راهروی پلکانی آسایشگاه نگهبانان در طبقه فوقانی و دفتر نگهبانی صحن گوهرشاد در سمت جنوبی داخل ایوان و به قرینه در راهروی متصل به شبستان گرم و اتاق اورژانس ( درمان و بهداشت ) در ضلع جنوبی داخل ایوان قرار دارد. [نیازمند منبع]
ایوان غربی
چهارمین ایوان[۱۸] ایوان غربی است، که در گذشته متصل به بدنه بازار بزرگ بوده است و اکنون با دری بزرگ که در وسط ایوان واقع شده و موسوم به درب سنگی است، مسجد با بست شیخ بهاءالدین عاملی مرتبط می گردد. در گذشته نام این ایوان، ایوان آب بوده است و کانال عبور آب به داخل مسجد در زیر ایوان بوده است. [۱۹]
در داخل این ایوان نیز رو و پشت به قبله ( شبیه ایوان شرقی ) سه طاق بنا شده و در پیشانی ایوان و در ضربی سقف و در وسط پایه های ایوان به خط بنایی سوره هایی از قرآن کریم مرقوم است. [۲۰]
صحن
نمای دیوارهای داخلی صحن مسجد به ارتفاع ۲۰/۱ متر با سنگ های تیره اصفهان مزین است و از روی ازاره، تا لبه بام و سردرها و پیکره تمام پایه ها و غرفه های تحتانی و فوقانی و گلدسته ها و گنبد و سطح ظاهری نمای مسجد با کاشی های معرق و غیرمعرق عالی و ممتاز زینت یافته است که یکی از زیباترین نمونه های باقی مانده از هنر کمال یافته عصر تیموریان می باشد. [۲۱]
کف صحن مسجد با سنگ خلج شش گوشه مفروش شده و در وسط صحن مسجد، حوضی هندی شکل و هشت گوش در سال های اخیر ساخته شده که دارای هلال های وترگونه می باشد و با چهار آبخوری سنگی که با حفاظ مشبک سنگی و چراغ های سبز به شیوه معماری سنتی زینت یافته که به انضمام حوض مرتفع کوچک در میان آب نما و فواره ها و شیرهای آب، شکوه و زیبایی و طراوت خاصی به فضای مسجد بخشیده است.
شبستان ها
همه شبستان های مسجد، به صورت قرینه در اطراف ایوان ها ساخته شده است. این شبستان ها با پایه های قطور و سقف ضربی و به سبک معماری سنتی مساجد ایران کلاف شده اند و بارها مورد مرمت قرار گرفته اند، اما اکنون همان سبک و سیاق قدیمی را در خود محفوظ دارند. این شبستان های هفت گانه در دوران های مختلف با نام های گوناگون نامیده شده اند که برای اختصار به مهمترین آن ها اشاره می شود:
شبستان گرم، [۲۲] واقع در ضلع شرقی مسجد بین ایوان شرقی و ضلع شمالی مسجد که حاشیه شمالی این شبستان مسیر ارتباطی میان مسجد و رواق متصل به صحن آزادی است. این شبستان محل عبادت آقایان است.
شبستان سبزواری، شبستان کوچکی است در جنوب ایوان شرقی و از شرق به رواق امام خمینی و از شمال با حد فاصل یک راهرو به ایوان شرقی و از غرب به صحن مسجد محدود می شود. [۲۳]
شبستان تبریزی، واقع در ضلع جنوبی، بین ایوان مقصوره و رواق امام خمینی. یکی از نام های این شبستان در گذشته به جهت وسعت، شبستان بزرگ بوده است.
شبستان نهاوندی، شبستانی است بزرگ که در ضلع جنوبی مسجد و بین ایوان مقصوره و بست شیخ بهاءالدین عاملی و صحن قدس واقع شده و به سبب اقامه نماز جماعت توسط علی اکبر نهاوندی، محدث مشهور به این نام معروف گردیده است. [۲۴]
شبستان میلانی، واقع در ضلع غربی مسجد، بین ایوان غربی و راهرو متصل به بست شیخ بهاءالدین.
شبستان نجف آبادی، که قبلا به شبستان امام جمعه معروف بوده، در ضلع غربی مسجد، بین ایوان غربی و راهرو متصل به کفشداری ۱۳ و ۱۴ واقع شده است.
شبستان علوی یا آفتاب، واقع در ضلع شمالی بین راهروی قسمت شمالی و رواق دارالسیاده و مدرسه پریزاد.
به جز شبستان گرم که محل عبادت آقایان می باشد، دیگر شبستان ها بنا به ضرورت، محل برگزاری جلسات قرآن، آموزش، سخنرانی و وعظ و تدریس علوم قرآنی و دینی و مراسم جشن و عزاداری و اعتکاف و نماز جماعت و مراسم دعای کمیل، دعای ندبه و دعای توسل است و ایوان مقصوره و ایوان متصل به دارالسیاده و صحن مسجد به طور دائم در تمام شبانه روز، محل اجرای نماز جماعت و سخنرانی و مراسم می باشد.
مجموعه مسجد گوهرشاد هم اکنون با هشت ورودی کوچک و بزرگ به دیگر بخش های حرم رضوی متصل می باشد که سه در ورودی در ضلع غربی مسجد را به بست شیخ بهاءالدین و سه ورودی در ضلع شمالی مسجد را به حرم و دو ورودی در ضلع جنوبی مسجد را به صحن قدس مرتبط می سازد. مسجد گوهرشاد به عنوان وسیع ترین و کهن ترین مسجد در اماکن متبرکه رضوی از دیرباز محل برگزاری دائمی نماز جماعت است و به دلیل دایربودن در تمام شبانه روز یکی از مسجدهای کم نظیر جهان اسلام به شمار می رود. [۲۵]
مسجد پیرزن
مسجد پیر زن در میانه حیاط مسجد گوهرشاد
تا دهه بیست قرن چهاردهم هجری شمسی، در میانه صحن اصلی مسجد گوهرشاد، محوطه ای، قرار داشت که با ستون هایی، از محوطه جدا می شد و به �مسجد پیرزن� معروف بود. [۲۶] این مسجد بدون سقف بود. [۲۷] در این مکان، برای نمازگزاران، حصیر پهن می کردند و در اطراف آن، چند حوض وجود داشت. [۲۸]
تاریخچه مسجد پیرزن، منبع مکتوب چندانی ندارد و آن را جزء تاریخ شفاهی دانسته اند. [۲۹] براساس این داستان، گوهرشاد، تمام خانه ها و زمین های اطراف را برای ساختن مسجد خرید. تنها یک پیرزن، که منزل او وسط مسجد بود، حاضر به فروختن نشد. گوهرشاد از خرید آن منصرف گردید؛ زیرا نمی خواست در ساخته شدن مسجد، ظلم کند. پس از ساخته شدن مسجد، پیرزن که شکوه گوهرشاد را می بیند، خانه خود را به عنوان محل عبادت وقف می کند. این عبادتگاه به مسجد پیرزن معروف می شود. [۳۰]
محققان آورده اند که شبیه این داستان پیرزن، در ایوان مداین، شنب غازان و مسجد شاه اصفهان نیز به شکلی وجود دارد. اینان معتقدند این نوع داستان ها حقیقت ندارد، اما برای آموختن آموز ه های اخلاقی شکل گرفته اند تا یادآوری کند، در راستای ساخت بنا های باعظمت، نباید ظلمی صورت بگیرد، حتی به ضعیف ترین موجود بشری که پیرزن باشد. [۳۱]
این مکان، در حدود سال ۱۳۲۶ خورشیدی، تخریب و به وضوخانه تبدیل شد. [۳۲] برخی پیشنهاد داده اند که مکان امروزی این مسجد، به �وضوخانه پیرزن� تغییر نام یابد تا این نوع داستان ها، به جهت آموزه های اخلاقی که با خود دارند، زنده بماند. [۳۳]
شاخص ظهر
در داخل محوطه ای که مسجد پیرزن نامیده می شد، ستون سنگی به ارتفاع بیش از ۲ متر قرار داشت که مثلث شاخص نصف النهار و ظهر و شب بر آن نصب شده و مورد توجه زائران بود. [۳۴]
موقوفات
مسجد جامع گوهرشاد مشهد از محل موقوفات، دارای درآمد است که صرف تعمیرات و هزینه های جاری مسجد می گردد. علاوه بر موقوفات خاص که توسط گوهرشادبیگم و در هنگام تأسیس ( به سال ۸۳۹ ق ) مسجد وقف گردیده، چندین فقره املاک مزروعی و باغات و اراضی و مستغلات شهری نیز بعدا توسط افراد نیکوکار وقف شده است که عبارت اند از: که شامل چندین پارچه روستا، زمین، باغ مثمر و مشجر، قنات، دکان، منزل و. . . در روستاها و شهرهای مختلف است. این موقوفات شامل روشنایی، ترمیم و مرمت مسجد، تلاوت قرآن، روضه خوانی، فرش و. . . برای مجموعه مسجد بوده است. [۳۵]
واقعه مسجد گوهرشاد
مقالهٔ اصلی: واقعه مسجد گوهرشاد
با سفر رضاخان به ترکیه، تلاش وی برای درهم کوبیدن مبانی مذهب و تغییر روش های شرقی و سنتی مردم ایران شدت گرفت. دولت دستور تغییر لباس و استفاده از کلاه شاپو را صادر کرد که علما و مراجع را به شدت متأثر کرد. حاج آقا حسین قمی و سید یونس اردبیلی، طی جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که تغییر لباس به برداشتن حجاب منتهی خواهد شد. آیة اللّه قمی تصمیم گرفت به تهران رفته و با رضاخان وارد مذاکره شود. با ورود وی به شهرری، پلیس محل سکونت وی را محاصره کرد. با انتشار خبر دستگیری آیت اللّه قمی، احساسات مردم در مشهد جریحه دار شده و اجتماعی عظیم با حضور بزرگان مشهد در مسجد گوهر شاد شکل گرفت. در آن جا خطبا و از جمله محمدتقی بهلول[یادداشت ۱] به منبر رفتند و مردم را به مقاومت دعوت نمودند. پس از چند روز، سرانجام صبح جمعه ۲۰ تیر ( ۱۰ ربیع الثانی ۱۳۵۴ق ) سال ۱۳۱۴ نیروهای نظامی، اطراف مسجد را محاصره نمودند و در ۲۱ تیر ( ۱۱ ربیع الثانی ۱۳۵۴ق ) مردم را در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشیدند. [۳۶]
نگارخانه
جستارهای وابسته
کتابخانه مسجد گوهرشاد
📑پانویس
بنگرید به: حافظ ابرو، ج ۲، ص۶۹۳؛ منتخب التواریخ، ص۵۴۳؛ شمس الشموس، ص۲۶۴؛ تاریخ آستان قدس، ص۱۶۲؛ بعضی نیز ۸۰۷ق را نقل کرده اند: صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۰۹؛ و برخی ۸۱۲ق نقل کرده اند: فاضل، میراث جاویدان، ص۱۸۷.
اعتمادالسلطنه، ج ۲، ص۴۲۷.
اعتمادالسلطنه، ج ۲، ص۴۳۵ - ۴۳۴.
بنگرید به: شانه چی، نامه آستان قدس، ش ۳، دوره ۸، ص۹۲ - ۹۱؛ صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۰۹.
تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، ص۲۰.
بنگرید به: صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان�، یغما، ش ۷، ص۵۱۰؛ مدیر شانه چی، �جامع گوهرشاد�، نامه آستان قدس، سال ۸، ۱۳۴۸، ش ۳، ص۱۰۵.
قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۴۹.
صحن های اماکن متبرکه به ترتیب قدمت عبارت اند از: ۱. صحن مسجد گوهرشاد؛ ۲. صحن انقلاب ( عتیق ) ؛ ۳. صحن آزادی ( نو ) ؛ ۴. صحن جمهوری اسلامی؛ ۵. صحن قدس؛ ۶. صحن جامع رضوی؛ ۷. صحن جانبی غدیر؛ ۸. صحن جانبی کوثر؛ ۹. صحن جانبی هدایت؛ ۱۰. صحن رضوان که در آینده احداث خواهد شد.
محمدرضا قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۵۰ - ۲۴۹؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، ص۲۰.
منویل امبرسز، تاریخ زمین لرزه های ایران، ص۱۸۶.
روزنامه خراسان، چهارشنبه ۱۲/۵/۱۳۳۹.
قصابیان، تاریخ مشهد، ص۲۵۰؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد، ص۲۰.
مطلع الشمس، ج ۳، ص۲۳۸.
ساخت منبرهای بزرگ از چوب، سنگ و فلز مرسوم بوده و نمونه هایی از این نوع منبرهای مرتفع هم اکنون در مسجد ایاصوفی استانبول ( سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی، ص۱۰۶ ) و مسجد جامع قیروان و موزه ایران باستان وجود دارد. ( هنر اسلامی زبان و بیان، ص۱۰۴ - ۱۰۳ ) .
شمس الشموس، ص۱۸۷ - ۲۸۶؛ تاریخچه مسجد گوهرشاد، ص۲۰.
ظاهرا وجه تسمیه آن به ایوان ساده ( معماری تیموریان در ایران، ص۴۵۹ ) از آن روست که در مقایسه با ایوان مقصوره از تجهیزات و تزئینات کمتری برخوردار است.
عطاردی، تاریخ آستان قدس، ج ۲، ص۷۲۷.
مسجد گوهرشاد از نوع مساجد چهار ایوانی در سبک تیموری است. ( بنگرید به: مسجد در معماری ایران، ص۱۳۶؛ هنر ایلخانی و تیموری، ص۴۰؛ معماری جهان اسلام، ص۲۵۵ ) برای آشنایی بیشتر با معماری مسجد به منابع یاد شده مراجعه شود.
بنگرید به: مطلع الشمس، ج ۲، ص۴۳۰.
معماری جهان اسلام، ص۲۵۵.
معماری جهان اسلام، ص۲۵۵.
ساخت شبستان های زمستانی در مساجد جامع دوره تیموری رواج داشته و بعید نیست که وجه تسمیه این شبستان به جهت موقعیت مکانی آن باشد.
این شبستان مدتی محل اقامه نماز توسط سید حسین فقیه سبزواری بوده و به شبستان حاج آقا حسین نیز معروف بوده است.
شمس الشموس، ص۲۷۴.
عین السلطنه در روزگار پادشاهی مظفرالدین شاه می نویسد: اقلاً در بیست موضع آن نماز جماعت برگزار می شود. بنگرید به: عین السلطنه، روزنامه خاطرات، ج۲، ص۱۷۴۴.
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�روایت هایی از مسجد �پیرزن� مشهد�، سایت جهان آرا.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�.
مؤلف شمس الشموس ساخت شاخص مزبور را به شیخ بهاءالدین عاملی نسبت داده است. بنگرید به: شمس الشموس، ص۲۹۰.
بنگرید به: مطلع الشمس، ج ۲، ص۴۴۳؛ مؤتمن، تاریخ آستان قدس، ص۱۶۶؛ عبدالرضا امیرشیبانی، سیمای وقف در خراسان، ص۹ - ۱؛ مشهد طوس، ص۴۶۳. ۴۱. محمود یزدی مطلق ( فاضل ) ، �مسجد گوهرشاد مشهد و موقوفات آن�، میراث جاویدان، سال نهم، پاییز و زمستان ۸۰، ص۱۹۰ - ۱۸۸.
مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج۱، ص۲۴۴ - ۲۴۷.
یادداشت
۱۲۸۴ - ۱۲۸۹ش. متولد در روستای بیلند شهرستان گناباد. مدفون در گناباد. سخنران در اجتماع مردم در مسجد گوهر شاد در واقعه کشف حجاب توسط رضاشاه
منابع
�گنبد ۵۶۰ ساله جامع گوهرشاد را خراب کردند�، روزنامه خراسان، ۱۲/۵/۱۳۳۹، ش ۳۲۰۷، س ۱۲.
ارنست گروبه، جیمیز دیکی و. . . ، معماری جهان اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی، ۱۳۸۰ش.
امبر توشراتو، ارنست گروبه، هنر ایلخانی و تیموری، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی، ۱۳۷۶ش.
امیر شیبانی، عبدالرضا، سیمای وقف در خراسان، مشهد، ناشر سگال، ۱۳۸۰ش.
آ. پوپ، معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، ارومیه، انتشارات انزلی، ۱۳۶۶ش.
آندره گدار. ویدا گدار، ماکسیم یرو و دیگران، آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱ش.
تاریخچه مسجد گوهرشاد و کتابخانه، انتشارات کتابخانه جامع گوهرشاد، مشهد، ۱۳۶۳ش.
تلتوس بورکهارت، هنر اسلامی ( زبان و بیان ) ، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، سروش، ۱۳۶۵ش.
حاج ملا هاشم خراسانی، منتخب التواریخ، تهران، کتابفروشی محمدحسن علمی، بی تا.
حافظ ابرو، زبدة التواریخ، مقدمه و تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران، چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۲ش.
�درباره مسجد پیرزن چه می دانید؟، خبرگزاری فارس. �، تاریخ بازدید:۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
دکتر لیزا گلمبک دکتر دونالد ویلبر، معماری تیموریان در ایران و توران، ترجمه کرامت الله افسر محمدیوسف کیانی، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۴ش.
زمرشیدی، حسین، مسجد در معماری ایران، تهران، انتشارات کیهان، ۱۳۷۴ش.
سفرنامه میزرا محمدحسین فراهانی.
صمدی، �هشتمین بنای زیبای جهان� یغما، ش ۷.
عطاردی، عزیزالله، تاریخ آستان قدس، تهران، انتشارات عطارد، ۱۳۷۱ش.
عین السلطنه، روزنامه خاطرات ( قهرمان میرزا ) ، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۶ش.
فیض، عباس، بدر فروزان، قم، انتشارات بنگاه، ۱۳۲۴ق.
قصابیان، محمدرضا، تاریخ مشهد، مشهد، انتشارات انصار، ۱۳۷۷ش.
محمد احتشام کاویانیان، شمس الشموس، ۱۳۵۴، بی جا.
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، با مقدمه و فهارس و اهتمام تیمور برهان لیمودهی، انتشارات فرهنگسرا، ۱۳۶۲ش.
مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته بجامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۵ش.
مدیر شانه چی، کاظم، �گوهرشاد�، نامه آستان قدس، دوره ۹، ش ۳، مهرماه ۱۳۴۸.
�ماجرای جالب مسجد پیرزن و مسجد گوهرشاد�، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
ملویل امبرسز، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، تهران، انتشارات آگاه، ۱۳۷۰ش.
مؤتمن، علی، تاریخ آستان قدس، بی جا، ۲۵۳۵ش.
یزدی مطلق ( فاضل ) ، محمود، �مسجد گوهرشاد مشهد و موقوفات آن�، میراث جاویدان، سال نهم، پاییز و زمستان ۱۳۸۰، ویژه خراسان.
پیوند به بیرون
رده ها:
مساجد مشهد
حرم امام رضا
بناهای تاریخی مشهد
بناهای دوره تیموری در ایران
"مسجد گوهرشاد - ویکی شیعه" https://fa. wikishia. net/view/مسجد_گوهرشاد
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
⚪گوهرشاد خاتون، دخترکوچک بابابیگ افشار از روسای ایل افشار خراسان و حاکم ابیورد بود.
... [مشاهده متن کامل]
https://eitaa. com/edmolavand/21229
گوهرشاد خاتون پس از مرگ خواهرش به عقد نادرشاه افشار درآمد. نصرالله میرزا افشار و امامقلی میرزا دو پسر نادر شاه از او می باشند او هم چنین مادر خوانده رضاقلی میرزا فرزند بزرگ نادرشاه از خواهرش بود. [۱].
📑منابع
ویرایش
بازخوانی تاریخی عملکرد بانوان در امور سیاسی و کشورداری ایران
"گوهرشاد خاتون - ویکی پدیا، دانشنامهٔ آزاد" https://fa. m. wikipedia. org/wiki/گوهرشاد_خاتون
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
⚪گوهرشاد خاتون، دخترکوچک بابابیگ افشار از روسای ایل افشار خراسان و حاکم ابیورد بود.
... [مشاهده متن کامل]
گوهرشاد خاتون پس از مرگ خواهرش به عقد نادرشاه افشار درآمد. نصرالله میرزا افشار و امامقلی میرزا دو پسر نادر شاه از او می باشند او هم چنین مادر خوانده رضاقلی میرزا فرزند بزرگ نادرشاه از خواهرش بود. [۱].
📑منابع
ویرایش
بازخوانی تاریخی عملکرد بانوان در امور سیاسی و کشورداری ایران
"گوهرشاد خاتون - ویکی پدیا، دانشنامهٔ آزاد" https://fa. m. wikipedia. org/wiki/گوهرشاد_خاتون
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
. ✍️گوهرشاد بیگم ( ۷۸۰ - ۹ رمضان ۸۶۱ ه. ق ) معروف به گوهرشاد آغا و مهدعلیا، از زنان اشرافی مغولی خاستگاه ایلخانی و سیاستمداران دوره تیموریان است. او زنی بسیار قدرتمند، نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور و خردمند بود.
... [مشاهده متن کامل]
https://eitaa. com/edmolavand/21228
🔴گوهرشاد آغا بیگم
آرامگاه گوهرشادبیگم، هرات، افغانستان
زاده۱۳۷۶
سمرقند
درگذشته۱۴۵۷ ( ۸۱ سال )
هرات
آرامگاه
📍آرامگاه گوهرشاد، هرات، افغانستان
📍همسر: شاهرخ تیموری
🌿فرزندان:
الغ بیگ، ابراهیم میرزا، بایسنقر میرزا، محمد جوکی، مریم سلطان و سعادت سلطان
📍نام کامل
مهدعلیا گوهرشادبیگم آغا
📍خاندان تیموریان
📍پدر: غیاث الدین ترخان
📍 مادر: خانزاده بیگم
گوهرشادبیگم همسر سلطان شاهرخ تیموری بود که پس از پدرش امیر تیمور، به مدت ۴۳ سال بر مناطق وسیعی از ایران حکمرانی کرد و توسط او در سال ۱۴۰۵ م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.
🌿خانواده
ویرایش
پدر گوهرشاد آغا، �غیاث الدین تَرخان� بود که از بزرگان خاندان تیموری به شمار می آمد و در جنگ های بزرگی شرکت داشت و لقب �تَرخان� به او داده شده بود. ترخان یا آغاجی یا آغجی، عنوان منصب خاصی در دستگاه امرای ماوراءالنهر و خراسان بوده است که دارندهٔ این منصب، واسطه میان سلطان و مردم بوده، و به خاطر حشمت و نفوذی که داشته، بدون التزام به رعایت نوبت و رخصت، نزد سلطان بار می یافته است. در دوره ایلخانی، اغلب برای متصدی عنوان �آغاجی� از لقب �ترخان� استفاده می کرده اند.
مادر او �بانو خان زاده بیگم� بود که در ماه رجب سال ۸۱۴ ه. ق در مشهد درگذشت و در جوار حرم امام رضا مدفون است. [۱]
📜زندگی و فعالیت ها
ویرایش
مسجد گوهرشاد هم جوار با گنبد حرم رضوی
#تاریخ
#مشهد | #مسجد | #گوهرشاد
✅مسجد گوهرشاد حرم مطهر رضوی
🔹مسجد گوهرشاد حرم امام رضا ( علیه السلام ) به دستور گوهرشادبیگم، همسر شاهرخ ساخته شد که از شاهکارهای معماری ایران در دوره تیموری به شمار می رود. بنای مسجد دربرگیرندهٔ ۴ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد و محراب مسجد در میان این ایوان جای دارد که یک پارچه از سنگ مرمر ساخته شده است و ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، ایوان اعتکاف و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاء الدین نامگذاری شده است.
🔹گنبد مسجد به بلندی ۴۱ متر بر بالای ایوان مقصوره جای دارد و سطح خارجی آن با آجر لعاب دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است. در دو طرف این گنبد، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده که از روی زمین شروع و پیوسته به ایوان مقصوره بالا می روند و به شکل گلدسته در می آیند.
#میراث_رضوی #مسجد_گوهرشاد
🌍 https://astan. ir/JCA0wh
@digimuseum_aqr
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
گوهرشاد خاتون و امام رضا ( ع ) : داستانی از عشق و ارادت، فراتر از نسب
مقدمه
سلام به همراهان عزیز موج زمزم! امروز می خواهیم با هم به دل تاریخ سفر کنیم و داستانی جذاب از عشق و ارادت رو بشنویم. داستانی که توی مشهد و کنار حرم امام رضا ( ع ) اتفاق افتاده. حتماً اسم گوهرشاد خاتون به گوشتون خورده و مسجد باشکوه گوهرشاد رو هم توی حرم دیدید. مسجدی که مثل نگینی در جوار حرم امام هشتم ( ع ) می درخشه و همیشه این سوال رو توی ذهن خیلی ها ایجاد کرده: گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشته؟ آیا از خاندان امام بوده؟ همسر ایشون بوده؟ یا داستان دیگه ای پشت این ماجراست؟ توی این مقاله قراره با هم به جواب این سوال برسیم و ببینیم که گوهرشاد خاتون، بدون هیچ نسبت خونی، چطور اسم خودش رو برای همیشه توی تاریخ و کنار امام رضا ( ع ) موندگار کرد. پس با ما همراه باشید!
گوهرشاد خاتون که بود؟ نگاهی به زندگی این بانوی نیکوکار
برای اینکه بهتر بفهمیم گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشته، اول باید با این بانوی بزرگوار بیشتر آشنا بشیم. گوهرشاد بیگم، دختر امیر غیاث الدین ترخان، یکی از امیران بزرگ دربار تیموری بود. جالبه بدونید که گوهرشاد خاتون توی قرن نهم هجری قمری زندگی می کرده، یعنی حدود 600 سال بعد از شهادت امام رضا ( ع ) . ایشون همسر شاهرخ میرزا، پسر تیمور لنگ بودند و مادر الغ بیگ، حاکم سمرقند و دانشمند معروف ایرانی.
گوهرشاد خاتون فقط همسر یک پادشاه قدرتمند نبود، بلکه خودش هم زنی با تدبیر، نیکوکار و عاشق علم و هنر بود. ایشون توی طول زندگی خودشون کارهای خیر زیادی انجام دادند که ساخت مسجد گوهرشاد، فقط یکی از اون هاست.
حقیقت ماجرا: گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خانوادگی مستقیمی با امام رضا ( ع ) نداشت!
حالا که با گوهرشاد خاتون بیشتر آشنا شدیم، می تونیم با خیال راحت بگیم که ایشون هیچ نسبت خانوادگی مستقیمی با امام رضا ( ع ) نداشتند! نه همسر امام بودند، نه دختر ایشون و نه از نوادگان امام رضا ( ع ) . گوهرشاد خاتون از یک خاندان دیگه بودند و همونطور که گفتیم، قرن ها بعد از شهادت امام هشتم ( ع ) زندگی می کردند.
چرا دونستن این موضوع مهمه؟
شاید بپرسید که دونستن این موضوع چه اهمیتی داره؟ در جواب باید بگیم که فهمیدن نسبت درست گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) به چند دلیل مهمه:
جلوگیری از شایعات: متاسفانه گاهی اطلاعات غلطی درباره شخصیت های تاریخی پخش می شه. دونستن اینکه گوهرشاد خاتون از خاندان امام رضا ( ع ) نبوده، جلوی این شایعات رو می گیره.
شناخت بهتر گوهرشاد خاتون: با دونستن جایگاه گوهرشاد خاتون توی تاریخ و اینکه ایشون از خاندان تیموری بودند، می تونیم کارها و شخصیت ایشون رو بهتر بشناسیم و توی زمان خودش تحلیل کنیم.
درک عمیق تر ارادت گوهرشاد خاتون: وقتی می دونیم گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خونی با امام رضا ( ع ) نداشته، ارزش کار ایشون توی ساخت مسجد گوهرشاد چند برابر می شه. این کار نشون دهنده ارادت خالصانه و عمیق ایشون به امام هشتم ( ع ) هست که بدون هیچ وابستگی خانوادگی، دست به چنین کار بزرگی زدند.
شناخت بهتر مسجد گوهرشاد: درک ارتباط گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) به ما کمک می کنه تا این اثر تاریخی و هنری رو بهتر بشناسیم و ارزش اون رو بیشتر درک کنیم.
زیارت حرم امام رضا با موج زمزم
مسجد گوهرشاد: تجلی عشق و ارادت در قالب هنر و معماری
با اینکه گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خانوادگی با امام رضا ( ع ) نداشتند، عشق و ارادت ویژه ای به ایشون داشتند. اوج این عشق و ارادت رو می تونیم توی ساخت مسجد گوهرشاد ببینیم. این مسجد که در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا ( ع ) قرار داره، یکی از قشنگ ترین و باشکوه ترین مساجد ایرانه.
مرورگر شما از پخش این ویدئو پشتیبانی نمی کند.
روایت های مختلفی درباره انگیزه گوهرشاد خاتون برای ساخت این مسجد وجود داره. بعضی ها می گن که ایشون توی خواب، امام رضا ( ع ) رو دیدند و امام ازشون خواستند که مسجدی کنار حرمشون بسازند. بعضی دیگه هم می گن که گوهرشاد خاتون به خاطر عشق و ارادت قلبی و اعتقاد عمیق به امام رضا ( ع ) ، تصمیم گرفتند این مسجد رو بسازند.
حالا انگیزه اصلی هر چی که بوده، چیزی که مشخصه اینه که گوهرشاد خاتون با عشق و علاقه فراوان، دستور ساخت این مسجد رو دادند و بهترین معمارها و هنرمندهای زمان خودشون رو برای این کار انتخاب کردند. ساخت مسجد گوهرشاد توی سال 821 هجری قمری تموم شد و این مسجد به یکی از شاهکارهای معماری ایرانی - اسلامی تبدیل شد.
اطلاعات بیشتر در ویکی پدیا درباره مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد: فراتر از یک مسجد، نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی
مسجد گوهرشاد فقط یک جای مذهبی نیست، بلکه نمادی از فرهنگ، هنر و معماری دوره تیموری هم هست. این مسجد با کاشی کاری های قشنگ، کتیبه های زیبا، مناره های بلند و ایوان های باشکوه، چشم هر کسی رو خیره می کنه.
معماری مسجد گوهرشاد، ترکیبی از سبک های مختلف معماری اسلامیه. گنبد بزرگ مسجد، آدم رو یاد گنبدهای مسجدهای دوره سلجوقی می اندازه، در حالی که ایوان های چهارگانه اون، از معماری مسجدهای دوره ایلخانی الهام گرفته شده.
کاشی کاری های معرق مسجد گوهرشاد، از جمله قشنگ ترین نمونه های کاشی کاری توی ایرانه. این کاشی ها با رنگ های آبی، فیروزه ای، زرد و سبز، طرح های اسلیمی و هندسی رو نشون می دن و جلوه بی نظیری به مسجد می دن.
کتیبه های مسجد گوهرشاد هم از نظر تاریخی و هنری خیلی با ارزش هستند. این کتیبه ها که به خط ثلث نوشته شدند، شامل آیه های قرآن، حدیث ها و شعرهای فارسی هستند. معروف ترین کتیبه مسجد، کتیبه بایسنقر میرزا، پسر گوهرشاد خاتون هست که توی ایوان مقصوره قرار داره و یکی از شاهکارهای خط ثلث به حساب می آید.
گوهرشاد خاتون: الگویی برای زنان
گوهرشاد خاتون نه تنها به خاطر ساخت مسجد باشکوهش، بلکه به خاطر شخصیت و کارهایی که انجام داده هم توی تاریخ ایران موندگار شده. ایشون زنی با تدبیر، نیکوکار و عاشق علم و هنر بودند. گوهرشاد خاتون توی طول زندگی خودشون، دستور ساخت مدرسه ها، کتابخونه ها و بیمارستان ها رو هم دادند و از دانشمندها و هنرمندها حمایت می کردند.
زندگی گوهرشاد خاتون می تونه الگویی برای همه ما، مخصوصا خانم ها باشه. ایشون نشون دادند که می شه در کنار نقش های خانوادگی، توی جامعه و فرهنگ هم نقش فعال و موثری داشت. گوهرشاد خاتون با اراده و پشتکار خودشون، نه تنها یک مسجد باشکوه برای عبادت ساختند، بلکه اسم خودشون رو به عنوان یک زن نیکوکار و فرهنگ دوست توی تاریخ ایران موندگار کردند.
سوالات متداول درباره گوهرشاد خاتون و امام رضا ( ع )
گوهرشاد خاتون همسر امام رضا ( ع ) بودند؟
خیر، گوهرشاد خاتون همسر امام رضا ( ع ) نبودند. ایشان همسر شاهرخ تیموری بودند و حدود 600 سال بعد از شهادت امام رضا ( ع ) زندگی می کردند.
آیا گوهرشاد خاتون از خاندان امام رضا ( ع ) بودند؟
خیر، گوهرشاد خاتون از خاندان تیموری بودند و هیچ نسبت خونی با امام رضا ( ع ) نداشتند.
چرا گوهرشاد خاتون مسجد گوهرشاد را ساخت؟
انگیزه اصلی گوهرشاد خاتون برای ساخت مسجد گوهرشاد به طور دقیق مشخص نیست، اما به نظر می رسد ارادت و عشق عمیق ایشان به امام رضا ( ع ) مهم ترین دلیل ساخت این مسجد بوده است.
مسجد گوهرشاد در چه سالی ساخته شد؟
مسجد گوهرشاد در سال 821 هجری قمری ساخته شد.
نکته جالب: می دونستید که مسجد گوهرشاد توی دوره قاجار به توپ بسته شد؟ این اتفاق توی جریان مشروطه افتاد و به بخش هایی از مسجد آسیب رسوند.
نتیجه گیری: پیوندی از جنس دل، ماندگارتر از هر نسب
خب دوستان عزیز، توی این مقاله با هم به دل تاریخ سفر کردیم و داستان گوهرشاد خاتون و ارتباط ایشون با امام رضا ( ع ) رو بررسی کردیم. فهمیدیم که نسبت گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) نه یک نسبت خونی یا خانوادگی، بلکه پیوندی از جنس دل و ارادت بوده. گوهرشاد خاتون، زنی از خاندان تیموری، با ساخت مسجد گوهرشاد در جوار حرم امام هشتم ( ع ) ، عشق و ایمان خودش رو به این امام عزیز نشون داد. این مسجد، نه تنها محلی برای عبادت، بلکه شاهکاری از هنر و معماری ایرانی - اسلامی و نمادی از نیکوکاری و فرهنگ دوستی گوهرشاد خاتون هست. اسم گوهرشاد خاتون به خاطر این کار بزرگ، توی تاریخ ایران موندگار شد و داستان پیوند ایشون با امام رضا ( ع ) ، به مثابه حکایت عاشقی دلداده در حریم یار، برای همیشه توی ذهن ها باقی می مونه. این داستان به ما یاد می ده که عشق و ایمان، می تونه فراتر از هر نسب و رابطه ای، انسان ها رو به هم نزدیک کنه و آثار ماندگاری توی تاریخ به جا بذاره. گوهرشاد خاتون، نه به خاطر نسبت خونی، بلکه به خاطر عشق و ارادت قلبی، تا ابد در جوار معنوی امام رضا ( ع ) خواهد درخشید.
"گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشت؟ | موج زمزم" https://mz724. ir/Blog - 74136 - گوهرشاد - خاتون - چه - نسبتی - با - امام - رضا - ( ع ) - داشت؟. html
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
تحت حمایت گوهرشاد، زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به عنصر اصلی در دربار تیموریان ارتقاء یافت. او و همسرش سلطان شاهرخ تیموری، نوعی رنسانس فرهنگی، از طریق صرف حمایت بی دریغ خود از هنر و جذب هنرمندان، معماران، فیلسوفان و شاعران به دربار خود به وجود آوردند. عبدالرحمن جامی یکی از مشهورترین هنرمندانی بود که تحت حمایت ایشان قرار گرفت. گوهرشاد به تاریخ و ادبیات علاقه مند بود و مهری هروی، از زنان شاعر نامدار قرن نهم، مصاحب و ندیمه او بود. بسیاری از نمونه های بدیع معماری دوره تیموری در هرات هنوز باقی است و امروزه آثار معماری، مینیاتور، کتب خطی، آثار خوشنویسی و دیگر هنرهای صناعی به جا مانده از آن دوران، از ممتازترین آثار هنری در جهان محسوب می شوند.
از آثار و بناهای خیریه ای که توسط گوهرشاد خاتون بنا شد، مسجد جامع، مدرسه و خانقاه شهر هرات افغانستان و مسجد جامع مشهد در ایران بیش از همه اهمیت دارند که در هر دو شهر به نام �مسجد گوهرشاد� موسوم و مشهور می باشند و از شاهکارهای هنر معماری و کاشی کاری قرن نهم هجری به شمار می روند. همچنین او آثار ارزنده ای در حرم امام رضا و اطراف آن پدیدآورد، از جمله دو رواق �دارالحفاظ� و �دارالسیاده� را بنا کرد. معمار این دو رواق و دو مسجد در هرات و مشهد، قوام الدین شیرازی بود.
در سال ۸۵۰ ه. ق/۱۴۴۷ م شاهرخ میرزا با وجود بیماری، به تشویق گوهرشاد برای سرکوبی نوه اش سلطان محمد بایسنقر به اصفهان لشکرکشی کرد و در همان جا درگذشت. شاهرخ جمعی از سادات، بزرگان و علمای آن شهر را به اتهام همکاری با سلطان محمد دستگیر و تبعید نمود و به تحریک گوهرشاد خاتون، �شاه علاءالدین محمد� که از سادات و بزرگان و نقبای اصفهان بود به دار آویخته شد.
پس از مرگ شاهرخ، گوهرشاد با کشمکش ها و نزاع های فراوان، نوه مورد علاقه خود را به تاج و تخت نشاند و برای ده سال عملاً فرمانروای امپراتوری بزرگی بود که از دجله تا مرزهای چین امتداد داشت.
پسران او الغ بیگ در سمرقند، سلطان ابراهیم میرزا در شیراز و بایسنقر میرزا در هرات نه تنها حاکمانی گشاده دست در حمایت از هنرها و علوم بودند بلکه خود هنرمندانی قابل و دانشمندانی کم نظیر به شمار می روند.
⬛مرگ
ویرایش
گوهرشاد پس از سن ۸۰ سالگی در نهم رمضان سال ۸۶۱ ه. ق/۱۹ ژوئیه ۱۴۵۷ م در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید، به دسیسهٔ جمعی از امرا و مشاوران سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات کشته شد و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده شد که آرامگاه او هنوز باقی است.
جستارهای وابسته
در ویکی انبار پرونده هایی دربارهٔ گوهرشاد بیگم موجود است.
مشارکت کنندگان ویکی پدیا. �گوهرشادبیگم�. در دانشنامهٔ ویکی پدیای انگلیسی، بازبینی شده در ۱۸ آذر ۲۰۱۰.
مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی از آغاز تا مشروطه، محمدحسن رجبی. تهران: سروش، ۱۳۷۴.
�زندگینامه: گوهرشاد آغا ( ۷۵۷–۸۳۵ ) �. همشهری آن لاین. دریافت شده در ۱۹ آذر ۲۰۱۰.
مشاهیر مدفون در حرم رضوی. ج. جلد چهارم جلد. به کوشش غلامرضا جلالی. شابک : 9789649712390. ص. ۱۱۸.
صفحه های مرتبط
شاهرخسومین امیر امپراتوری تیموری ( ۱۴۰۹–۱۴۴۷ )
هنر تیموریان
https://eitaa. com/edmolavand/21228
"گوهرشاد بیگم - ویکی پدیا، دانشنامهٔ آزاد" https://fa. m. wikipedia. org/wiki/گوهرشاد_بیگم
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
. ✍️گوهرشاد بیگم ( ۷۸۰ - ۹ رمضان ۸۶۱ ه. ق ) معروف به گوهرشاد آغا و مهدعلیا، از زنان اشرافی مغولی خاستگاه ایلخانی و سیاستمداران دوره تیموریان است. او زنی بسیار قدرتمند، نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور و خردمند بود.
... [مشاهده متن کامل]
🔴گوهرشاد آغا بیگم
آرامگاه گوهرشادبیگم، هرات، افغانستان
زاده۱۳۷۶
سمرقند
درگذشته۱۴۵۷ ( ۸۱ سال )
هرات
آرامگاه
📍آرامگاه گوهرشاد، هرات، افغانستان
📍همسر: شاهرخ تیموری
🌿فرزندان:
الغ بیگ، ابراهیم میرزا، بایسنقر میرزا، محمد جوکی، مریم سلطان و سعادت سلطان
📍نام کامل
مهدعلیا گوهرشادبیگم آغا
📍خاندان تیموریان
📍پدر: غیاث الدین ترخان
📍 مادر: خانزاده بیگم
گوهرشادبیگم همسر سلطان شاهرخ تیموری بود که پس از پدرش امیر تیمور، به مدت ۴۳ سال بر مناطق وسیعی از ایران حکمرانی کرد و توسط او در سال ۱۴۰۵ م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.
🌿خانواده
ویرایش
پدر گوهرشاد آغا، �غیاث الدین تَرخان� بود که از بزرگان خاندان تیموری به شمار می آمد و در جنگ های بزرگی شرکت داشت و لقب �تَرخان� به او داده شده بود. ترخان یا آغاجی یا آغجی، عنوان منصب خاصی در دستگاه امرای ماوراءالنهر و خراسان بوده است که دارندهٔ این منصب، واسطه میان سلطان و مردم بوده، و به خاطر حشمت و نفوذی که داشته، بدون التزام به رعایت نوبت و رخصت، نزد سلطان بار می یافته است. در دوره ایلخانی، اغلب برای متصدی عنوان �آغاجی� از لقب �ترخان� استفاده می کرده اند.
مادر او �بانو خان زاده بیگم� بود که در ماه رجب سال ۸۱۴ ه. ق در مشهد درگذشت و در جوار حرم امام رضا مدفون است. [۱]
📜زندگی و فعالیت ها
ویرایش
مسجد گوهرشاد هم جوار با گنبد حرم رضوی
#تاریخ
#مشهد | #مسجد | #گوهرشاد
✅مسجد گوهرشاد حرم مطهر رضوی
🔹مسجد گوهرشاد حرم امام رضا ( علیه السلام ) به دستور گوهرشادبیگم، همسر شاهرخ ساخته شد که از شاهکارهای معماری ایران در دوره تیموری به شمار می رود. بنای مسجد دربرگیرندهٔ ۴ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد و محراب مسجد در میان این ایوان جای دارد که یک پارچه از سنگ مرمر ساخته شده است و ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، ایوان اعتکاف و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاء الدین نامگذاری شده است.
🔹گنبد مسجد به بلندی ۴۱ متر بر بالای ایوان مقصوره جای دارد و سطح خارجی آن با آجر لعاب دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است. در دو طرف این گنبد، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده که از روی زمین شروع و پیوسته به ایوان مقصوره بالا می روند و به شکل گلدسته در می آیند.
#میراث_رضوی #مسجد_گوهرشاد
@digimuseum_aqr
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
گوهرشاد خاتون و امام رضا ( ع ) : داستانی از عشق و ارادت، فراتر از نسب
مقدمه
سلام به همراهان عزیز موج زمزم! امروز می خواهیم با هم به دل تاریخ سفر کنیم و داستانی جذاب از عشق و ارادت رو بشنویم. داستانی که توی مشهد و کنار حرم امام رضا ( ع ) اتفاق افتاده. حتماً اسم گوهرشاد خاتون به گوشتون خورده و مسجد باشکوه گوهرشاد رو هم توی حرم دیدید. مسجدی که مثل نگینی در جوار حرم امام هشتم ( ع ) می درخشه و همیشه این سوال رو توی ذهن خیلی ها ایجاد کرده: گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشته؟ آیا از خاندان امام بوده؟ همسر ایشون بوده؟ یا داستان دیگه ای پشت این ماجراست؟ توی این مقاله قراره با هم به جواب این سوال برسیم و ببینیم که گوهرشاد خاتون، بدون هیچ نسبت خونی، چطور اسم خودش رو برای همیشه توی تاریخ و کنار امام رضا ( ع ) موندگار کرد. پس با ما همراه باشید!
گوهرشاد خاتون که بود؟ نگاهی به زندگی این بانوی نیکوکار
برای اینکه بهتر بفهمیم گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشته، اول باید با این بانوی بزرگوار بیشتر آشنا بشیم. گوهرشاد بیگم، دختر امیر غیاث الدین ترخان، یکی از امیران بزرگ دربار تیموری بود. جالبه بدونید که گوهرشاد خاتون توی قرن نهم هجری قمری زندگی می کرده، یعنی حدود 600 سال بعد از شهادت امام رضا ( ع ) . ایشون همسر شاهرخ میرزا، پسر تیمور لنگ بودند و مادر الغ بیگ، حاکم سمرقند و دانشمند معروف ایرانی.
گوهرشاد خاتون فقط همسر یک پادشاه قدرتمند نبود، بلکه خودش هم زنی با تدبیر، نیکوکار و عاشق علم و هنر بود. ایشون توی طول زندگی خودشون کارهای خیر زیادی انجام دادند که ساخت مسجد گوهرشاد، فقط یکی از اون هاست.
حقیقت ماجرا: گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خانوادگی مستقیمی با امام رضا ( ع ) نداشت!
حالا که با گوهرشاد خاتون بیشتر آشنا شدیم، می تونیم با خیال راحت بگیم که ایشون هیچ نسبت خانوادگی مستقیمی با امام رضا ( ع ) نداشتند! نه همسر امام بودند، نه دختر ایشون و نه از نوادگان امام رضا ( ع ) . گوهرشاد خاتون از یک خاندان دیگه بودند و همونطور که گفتیم، قرن ها بعد از شهادت امام هشتم ( ع ) زندگی می کردند.
چرا دونستن این موضوع مهمه؟
شاید بپرسید که دونستن این موضوع چه اهمیتی داره؟ در جواب باید بگیم که فهمیدن نسبت درست گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) به چند دلیل مهمه:
جلوگیری از شایعات: متاسفانه گاهی اطلاعات غلطی درباره شخصیت های تاریخی پخش می شه. دونستن اینکه گوهرشاد خاتون از خاندان امام رضا ( ع ) نبوده، جلوی این شایعات رو می گیره.
شناخت بهتر گوهرشاد خاتون: با دونستن جایگاه گوهرشاد خاتون توی تاریخ و اینکه ایشون از خاندان تیموری بودند، می تونیم کارها و شخصیت ایشون رو بهتر بشناسیم و توی زمان خودش تحلیل کنیم.
درک عمیق تر ارادت گوهرشاد خاتون: وقتی می دونیم گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خونی با امام رضا ( ع ) نداشته، ارزش کار ایشون توی ساخت مسجد گوهرشاد چند برابر می شه. این کار نشون دهنده ارادت خالصانه و عمیق ایشون به امام هشتم ( ع ) هست که بدون هیچ وابستگی خانوادگی، دست به چنین کار بزرگی زدند.
شناخت بهتر مسجد گوهرشاد: درک ارتباط گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) به ما کمک می کنه تا این اثر تاریخی و هنری رو بهتر بشناسیم و ارزش اون رو بیشتر درک کنیم.
زیارت حرم امام رضا با موج زمزم
مسجد گوهرشاد: تجلی عشق و ارادت در قالب هنر و معماری
با اینکه گوهرشاد خاتون هیچ نسبت خانوادگی با امام رضا ( ع ) نداشتند، عشق و ارادت ویژه ای به ایشون داشتند. اوج این عشق و ارادت رو می تونیم توی ساخت مسجد گوهرشاد ببینیم. این مسجد که در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا ( ع ) قرار داره، یکی از قشنگ ترین و باشکوه ترین مساجد ایرانه.
مرورگر شما از پخش این ویدئو پشتیبانی نمی کند.
روایت های مختلفی درباره انگیزه گوهرشاد خاتون برای ساخت این مسجد وجود داره. بعضی ها می گن که ایشون توی خواب، امام رضا ( ع ) رو دیدند و امام ازشون خواستند که مسجدی کنار حرمشون بسازند. بعضی دیگه هم می گن که گوهرشاد خاتون به خاطر عشق و ارادت قلبی و اعتقاد عمیق به امام رضا ( ع ) ، تصمیم گرفتند این مسجد رو بسازند.
حالا انگیزه اصلی هر چی که بوده، چیزی که مشخصه اینه که گوهرشاد خاتون با عشق و علاقه فراوان، دستور ساخت این مسجد رو دادند و بهترین معمارها و هنرمندهای زمان خودشون رو برای این کار انتخاب کردند. ساخت مسجد گوهرشاد توی سال 821 هجری قمری تموم شد و این مسجد به یکی از شاهکارهای معماری ایرانی - اسلامی تبدیل شد.
اطلاعات بیشتر در ویکی پدیا درباره مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد: فراتر از یک مسجد، نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی
مسجد گوهرشاد فقط یک جای مذهبی نیست، بلکه نمادی از فرهنگ، هنر و معماری دوره تیموری هم هست. این مسجد با کاشی کاری های قشنگ، کتیبه های زیبا، مناره های بلند و ایوان های باشکوه، چشم هر کسی رو خیره می کنه.
معماری مسجد گوهرشاد، ترکیبی از سبک های مختلف معماری اسلامیه. گنبد بزرگ مسجد، آدم رو یاد گنبدهای مسجدهای دوره سلجوقی می اندازه، در حالی که ایوان های چهارگانه اون، از معماری مسجدهای دوره ایلخانی الهام گرفته شده.
کاشی کاری های معرق مسجد گوهرشاد، از جمله قشنگ ترین نمونه های کاشی کاری توی ایرانه. این کاشی ها با رنگ های آبی، فیروزه ای، زرد و سبز، طرح های اسلیمی و هندسی رو نشون می دن و جلوه بی نظیری به مسجد می دن.
کتیبه های مسجد گوهرشاد هم از نظر تاریخی و هنری خیلی با ارزش هستند. این کتیبه ها که به خط ثلث نوشته شدند، شامل آیه های قرآن، حدیث ها و شعرهای فارسی هستند. معروف ترین کتیبه مسجد، کتیبه بایسنقر میرزا، پسر گوهرشاد خاتون هست که توی ایوان مقصوره قرار داره و یکی از شاهکارهای خط ثلث به حساب می آید.
گوهرشاد خاتون: الگویی برای زنان
گوهرشاد خاتون نه تنها به خاطر ساخت مسجد باشکوهش، بلکه به خاطر شخصیت و کارهایی که انجام داده هم توی تاریخ ایران موندگار شده. ایشون زنی با تدبیر، نیکوکار و عاشق علم و هنر بودند. گوهرشاد خاتون توی طول زندگی خودشون، دستور ساخت مدرسه ها، کتابخونه ها و بیمارستان ها رو هم دادند و از دانشمندها و هنرمندها حمایت می کردند.
زندگی گوهرشاد خاتون می تونه الگویی برای همه ما، مخصوصا خانم ها باشه. ایشون نشون دادند که می شه در کنار نقش های خانوادگی، توی جامعه و فرهنگ هم نقش فعال و موثری داشت. گوهرشاد خاتون با اراده و پشتکار خودشون، نه تنها یک مسجد باشکوه برای عبادت ساختند، بلکه اسم خودشون رو به عنوان یک زن نیکوکار و فرهنگ دوست توی تاریخ ایران موندگار کردند.
سوالات متداول درباره گوهرشاد خاتون و امام رضا ( ع )
گوهرشاد خاتون همسر امام رضا ( ع ) بودند؟
خیر، گوهرشاد خاتون همسر امام رضا ( ع ) نبودند. ایشان همسر شاهرخ تیموری بودند و حدود 600 سال بعد از شهادت امام رضا ( ع ) زندگی می کردند.
آیا گوهرشاد خاتون از خاندان امام رضا ( ع ) بودند؟
خیر، گوهرشاد خاتون از خاندان تیموری بودند و هیچ نسبت خونی با امام رضا ( ع ) نداشتند.
چرا گوهرشاد خاتون مسجد گوهرشاد را ساخت؟
انگیزه اصلی گوهرشاد خاتون برای ساخت مسجد گوهرشاد به طور دقیق مشخص نیست، اما به نظر می رسد ارادت و عشق عمیق ایشان به امام رضا ( ع ) مهم ترین دلیل ساخت این مسجد بوده است.
مسجد گوهرشاد در چه سالی ساخته شد؟
مسجد گوهرشاد در سال 821 هجری قمری ساخته شد.
نکته جالب: می دونستید که مسجد گوهرشاد توی دوره قاجار به توپ بسته شد؟ این اتفاق توی جریان مشروطه افتاد و به بخش هایی از مسجد آسیب رسوند.
نتیجه گیری: پیوندی از جنس دل، ماندگارتر از هر نسب
خب دوستان عزیز، توی این مقاله با هم به دل تاریخ سفر کردیم و داستان گوهرشاد خاتون و ارتباط ایشون با امام رضا ( ع ) رو بررسی کردیم. فهمیدیم که نسبت گوهرشاد خاتون با امام رضا ( ع ) نه یک نسبت خونی یا خانوادگی، بلکه پیوندی از جنس دل و ارادت بوده. گوهرشاد خاتون، زنی از خاندان تیموری، با ساخت مسجد گوهرشاد در جوار حرم امام هشتم ( ع ) ، عشق و ایمان خودش رو به این امام عزیز نشون داد. این مسجد، نه تنها محلی برای عبادت، بلکه شاهکاری از هنر و معماری ایرانی - اسلامی و نمادی از نیکوکاری و فرهنگ دوستی گوهرشاد خاتون هست. اسم گوهرشاد خاتون به خاطر این کار بزرگ، توی تاریخ ایران موندگار شد و داستان پیوند ایشون با امام رضا ( ع ) ، به مثابه حکایت عاشقی دلداده در حریم یار، برای همیشه توی ذهن ها باقی می مونه. این داستان به ما یاد می ده که عشق و ایمان، می تونه فراتر از هر نسب و رابطه ای، انسان ها رو به هم نزدیک کنه و آثار ماندگاری توی تاریخ به جا بذاره. گوهرشاد خاتون، نه به خاطر نسبت خونی، بلکه به خاطر عشق و ارادت قلبی، تا ابد در جوار معنوی امام رضا ( ع ) خواهد درخشید.
"گوهرشاد خاتون چه نسبتی با امام رضا ( ع ) داشت؟ | موج زمزم" https://mz724. ir/Blog - 74136 - گوهرشاد - خاتون - چه - نسبتی - با - امام - رضا - ( ع ) - داشت؟. html
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─
تحت حمایت گوهرشاد، زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به عنصر اصلی در دربار تیموریان ارتقاء یافت. او و همسرش سلطان شاهرخ تیموری، نوعی رنسانس فرهنگی، از طریق صرف حمایت بی دریغ خود از هنر و جذب هنرمندان، معماران، فیلسوفان و شاعران به دربار خود به وجود آوردند. عبدالرحمن جامی یکی از مشهورترین هنرمندانی بود که تحت حمایت ایشان قرار گرفت. گوهرشاد به تاریخ و ادبیات علاقه مند بود و مهری هروی، از زنان شاعر نامدار قرن نهم، مصاحب و ندیمه او بود. بسیاری از نمونه های بدیع معماری دوره تیموری در هرات هنوز باقی است و امروزه آثار معماری، مینیاتور، کتب خطی، آثار خوشنویسی و دیگر هنرهای صناعی به جا مانده از آن دوران، از ممتازترین آثار هنری در جهان محسوب می شوند.
از آثار و بناهای خیریه ای که توسط گوهرشاد خاتون بنا شد، مسجد جامع، مدرسه و خانقاه شهر هرات افغانستان و مسجد جامع مشهد در ایران بیش از همه اهمیت دارند که در هر دو شهر به نام �مسجد گوهرشاد� موسوم و مشهور می باشند و از شاهکارهای هنر معماری و کاشی کاری قرن نهم هجری به شمار می روند. همچنین او آثار ارزنده ای در حرم امام رضا و اطراف آن پدیدآورد، از جمله دو رواق �دارالحفاظ� و �دارالسیاده� را بنا کرد. معمار این دو رواق و دو مسجد در هرات و مشهد، قوام الدین شیرازی بود.
در سال ۸۵۰ ه. ق/۱۴۴۷ م شاهرخ میرزا با وجود بیماری، به تشویق گوهرشاد برای سرکوبی نوه اش سلطان محمد بایسنقر به اصفهان لشکرکشی کرد و در همان جا درگذشت. شاهرخ جمعی از سادات، بزرگان و علمای آن شهر را به اتهام همکاری با سلطان محمد دستگیر و تبعید نمود و به تحریک گوهرشاد خاتون، �شاه علاءالدین محمد� که از سادات و بزرگان و نقبای اصفهان بود به دار آویخته شد.
پس از مرگ شاهرخ، گوهرشاد با کشمکش ها و نزاع های فراوان، نوه مورد علاقه خود را به تاج و تخت نشاند و برای ده سال عملاً فرمانروای امپراتوری بزرگی بود که از دجله تا مرزهای چین امتداد داشت.
پسران او الغ بیگ در سمرقند، سلطان ابراهیم میرزا در شیراز و بایسنقر میرزا در هرات نه تنها حاکمانی گشاده دست در حمایت از هنرها و علوم بودند بلکه خود هنرمندانی قابل و دانشمندانی کم نظیر به شمار می روند.
⬛مرگ
ویرایش
گوهرشاد پس از سن ۸۰ سالگی در نهم رمضان سال ۸۶۱ ه. ق/۱۹ ژوئیه ۱۴۵۷ م در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید، به دسیسهٔ جمعی از امرا و مشاوران سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات کشته شد و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده شد که آرامگاه او هنوز باقی است.
جستارهای وابسته
در ویکی انبار پرونده هایی دربارهٔ گوهرشاد بیگم موجود است.
مشارکت کنندگان ویکی پدیا. �گوهرشادبیگم�. در دانشنامهٔ ویکی پدیای انگلیسی، بازبینی شده در ۱۸ آذر ۲۰۱۰.
مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی از آغاز تا مشروطه، محمدحسن رجبی. تهران: سروش، ۱۳۷۴.
�زندگینامه: گوهرشاد آغا ( ۷۵۷–۸۳۵ ) �. همشهری آن لاین. دریافت شده در ۱۹ آذر ۲۰۱۰.
مشاهیر مدفون در حرم رضوی. ج. جلد چهارم جلد. به کوشش غلامرضا جلالی. شابک : 9789649712390. ص. ۱۱۸.
صفحه های مرتبط
شاهرخسومین امیر امپراتوری تیموری ( ۱۴۰۹–۱۴۴۷ )
هنر تیموریان
"گوهرشاد بیگم - ویکی پدیا، دانشنامهٔ آزاد" https://fa. m. wikipedia. org/wiki/گوهرشاد_بیگم
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [فیلم و نمایه و اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦ ࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─