گوستانیان ها

میکائیل (میشا) گوستانیان (گرجستان ۱۲۶۸ـ۱۳۳۰ش) و همسرش، مارگو گوستانیان (گرجستان ۱۲۶۶ـ آبادان ۱۳۲۴ش). از ۱۲۸۴ش سه دهه در عرصۀ تئاتر حضوری فعال و گسترده داشتند. آنان و نیز فرزندان شان، آسیا، آنا و والودیا، مدت های طولانی در ایران حضور داشتند و در این اقامت های طولانی نمایش هایی را به زبان ارمنی و فارسی بر روی صحنه بردند. دخترشان آسیا گوستانیان نیز در فیلم حاجی آقا آکتور سینما (۱۳۱۲ش) ساختۀ آوانس اوگانیانس به ایفای نقش پرداخت. نخستین نمایش های آنان در ایران در ۱۲۹۹ش اجرا شد. در ۱۳۰۰ش نمایش نامۀ جزای خدایی یا جزای روزگار را بر روی صحنه بردند، و سپس در شهرهای رشت و بندر انزلی نمایش عاشق غریب، اثر ذوالفقاربیگ حاجی بیگوف، را اجرا کردند. در اواخر ۱۳۰۲ تایفون از گیسکبل، را در تهران برای علاقه مندان ارمنی به نمایش گذاشتند، و در ۱۳۰۳ همگی از راه قفقاز و روسیه به اروپا رفتند و پس از سفری به شهرها و کشورهای گوناگون، (پاریس، بیروت، لندن، مصر، یونان، رومانی و هند) و اجرای چند نمایش موفق مجدداً به ایران مراجعت کردند، و پس از تشکیل «گروه هنرپیشگان دراماتیک ارمنی»، نمایش های زن مجهول از الکساندر بیسون، قیصر روم اثر لئون شانت، اُتللو اثر شکسپیر، شاهزاده خانم ناتاشا از شارل ماری، مادام کاملیا نوشتۀ الکساندر دوما، رب النوع های قدیم از لئون شانت، برای شرف از الکساندر شیروان زاده، دختر کلیمی اثر سوفی بلو، و ملکۀ قلعۀ مخروب نوشتۀ لئون شانت، را بر روی صحنه بردند. گوستانیان ها در سفر دوم به ایران به جز گروه تئاتریِ ارمنی زبان یک گروه دیگر هم تشکیل دادند که نمایش هایی را به زبان فارسی اجرا می کرد. آنان در این سفر به جز تهران و رشت نمایش هایی نیز در شهرهای استان خوزستان مانند آبادان، مسجد سلیمان، مشهد، تبریز، و زاهدان اجرا کردند. گروه گوستانیان تا ۱۳۲۸ش پیگیرانه در ایران فعالیت کرد؛ پس از آن، بدون حضور مارگو که فوت کرده بود، عازم هندوستان شد و مدتی هم در آن جا به فعالیت پرداخت. میشا در اواخر عمر به ایران بازگشت و در اهواز اقامت کرد. فعالیت آن ها در ایران موجب شد تا گروه های تئاتری ارمنی و فارسی زبان با دستاوردهای جدید تئاتر اروپایی و تعدادی از نمایش نامه های مهم همچون، اُتللو، مادام کاملیا، ناموس، زن مخوف، زن مجهول از سوفی بلو و بیسون و آرشین مالالان از بیگوف، آشنا شوند.