[ویکی فقه] بر کسی پوشیده نیست که تمامی حکم ها و قانون ها در جمهوری اسلامی ایران ، می بایست برابر ترازها و معیارهای شرع مقدس اسلام باشد و قانون اساسی در اصل چهارم، به روشنی این امر را بیان کرده است. اکنون بحث ما در این مقاله، تجزیه و تحلیل شرعی، قانونی است که در مراحل دادرسی و محاکم به آن عمل می شود.
قانونگذار در ماده ۲۴۶ آئین دادرسی کیفری چنین آورده است:شهادت اشخاص ذیل را بدون خواستن التزام استماع می نمایند:اوّل: اشخاصی که به حدّ بلوغ نرسیده اند. دوم: اشخاص مفصّله ذیل در صورتی که یکی از طرفین آنان را رد کرده باشند:۱. اشخاصی که به واسطه ارتکاب به جنایت محکوم به مجازات شده اند. ۲. زوج یا زوجه مدعی خصوصی و اسلاف و اعقاب یا برادران و خواهران و سایر اقربای او تا درجه سوم، از طبقه دوم. ۳. اشخاصی که قیّم یا ولی، یا مباشر امور یکی از طرفین هستند، یا با یکی از طرفین محاکمه دارند. در آئین دادرسی حقوقی به همین مطالب با افزوده هایی اشاره دارد:ماده ۴۱۳ ـ در موارد زیر، اصحاب دعوی می توانند گواه ها را جرح نمایند:۱ـ در صورتی که بین گواه و یکی از اصحاب دعوی، قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از طبقه دوم باشد. طرفی که می خواهد گواه را جرح نماید، باید آن را قبل از ادای گواهی اظهار دارد، مگر این که ثابت نماید از علت جرح، بعداً مسبوق شده است.
← خلاصه مطالب ذکر شده
شهادت در لغت، به معانی: حضور، دیدن و خبر قطعی دادن به آنچه که دیده است، آمده است که با درنگ در هر سه معنی، می توان معنای دوم و سوم را که از لوازم حضورند، به معنای اول برگرداند. به همین جهت است که در معنای اصطلاحی شهادت، همان معنای سوم آمده که عبارت است از: خبر دادن یقینی به چیزی که از راه حواس به دست آمده باشد. پس در شهادت دودلی و گمان راه ندارد. شهادت، از اصول بی گمان و یقینی نزد خردمندان است که در تمامی جامعه های بشری، به عنوان یکی از راه های ثابت کردن دعوی پذیرفته می شود، هرچند که در شرط ها و ویژگی های آن بین جامعه های گوناگون، ناسانی هایی ممکن است وجود داشته باشد. در اسلام هم این اصل عقلایی پذیرفته شده و برای آن، شرط ها و ویژگی هایی مقرّر گردیده است که بایستی از آیات و روایات، این ویژگی ها و شرط ها استفاده شود و از آن جهت که شهادت از بایسته ها و پیش نیازهای حکم است و دلیل های نفوذ حکم ایجاب می کند که به قدر متیقّن بسنده شود، از این روی، به اجماع منقول و دلیل عقل نمی توان استناد کرد.
← شرایط کلی شهادت در دیدگاه قرآن
پس از بررسی شرط های کلی شهادت که از آیات استفاده گردید، این نکته باید روشن شود که آیا در احادیث معصومان (ع) شرط های دیگری وجود دارد، یا خیر؟ از آن جا که بحث درباره تمام شرط ها و ویژگی های شهادت خارج از بحث ما در این نوشتار است، از این روی، تنها به بحث در شرط هایی می پردازیم که به گونه ای ممکن است با موضوع پیوند داشته باشد. پیش از ورود به بحث، دیدگاه ها را به بوته بررسی می نهیم که در سه دسته خلاصه می شوند:
دیدگاه های عالمان شیعه
...
قانونگذار در ماده ۲۴۶ آئین دادرسی کیفری چنین آورده است:شهادت اشخاص ذیل را بدون خواستن التزام استماع می نمایند:اوّل: اشخاصی که به حدّ بلوغ نرسیده اند. دوم: اشخاص مفصّله ذیل در صورتی که یکی از طرفین آنان را رد کرده باشند:۱. اشخاصی که به واسطه ارتکاب به جنایت محکوم به مجازات شده اند. ۲. زوج یا زوجه مدعی خصوصی و اسلاف و اعقاب یا برادران و خواهران و سایر اقربای او تا درجه سوم، از طبقه دوم. ۳. اشخاصی که قیّم یا ولی، یا مباشر امور یکی از طرفین هستند، یا با یکی از طرفین محاکمه دارند. در آئین دادرسی حقوقی به همین مطالب با افزوده هایی اشاره دارد:ماده ۴۱۳ ـ در موارد زیر، اصحاب دعوی می توانند گواه ها را جرح نمایند:۱ـ در صورتی که بین گواه و یکی از اصحاب دعوی، قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از طبقه دوم باشد. طرفی که می خواهد گواه را جرح نماید، باید آن را قبل از ادای گواهی اظهار دارد، مگر این که ثابت نماید از علت جرح، بعداً مسبوق شده است.
← خلاصه مطالب ذکر شده
شهادت در لغت، به معانی: حضور، دیدن و خبر قطعی دادن به آنچه که دیده است، آمده است که با درنگ در هر سه معنی، می توان معنای دوم و سوم را که از لوازم حضورند، به معنای اول برگرداند. به همین جهت است که در معنای اصطلاحی شهادت، همان معنای سوم آمده که عبارت است از: خبر دادن یقینی به چیزی که از راه حواس به دست آمده باشد. پس در شهادت دودلی و گمان راه ندارد. شهادت، از اصول بی گمان و یقینی نزد خردمندان است که در تمامی جامعه های بشری، به عنوان یکی از راه های ثابت کردن دعوی پذیرفته می شود، هرچند که در شرط ها و ویژگی های آن بین جامعه های گوناگون، ناسانی هایی ممکن است وجود داشته باشد. در اسلام هم این اصل عقلایی پذیرفته شده و برای آن، شرط ها و ویژگی هایی مقرّر گردیده است که بایستی از آیات و روایات، این ویژگی ها و شرط ها استفاده شود و از آن جهت که شهادت از بایسته ها و پیش نیازهای حکم است و دلیل های نفوذ حکم ایجاب می کند که به قدر متیقّن بسنده شود، از این روی، به اجماع منقول و دلیل عقل نمی توان استناد کرد.
← شرایط کلی شهادت در دیدگاه قرآن
پس از بررسی شرط های کلی شهادت که از آیات استفاده گردید، این نکته باید روشن شود که آیا در احادیث معصومان (ع) شرط های دیگری وجود دارد، یا خیر؟ از آن جا که بحث درباره تمام شرط ها و ویژگی های شهادت خارج از بحث ما در این نوشتار است، از این روی، تنها به بحث در شرط هایی می پردازیم که به گونه ای ممکن است با موضوع پیوند داشته باشد. پیش از ورود به بحث، دیدگاه ها را به بوته بررسی می نهیم که در سه دسته خلاصه می شوند:
دیدگاه های عالمان شیعه
...
wikifeqh: گواهی_خویشاوندان