گندزدا

گندزداها ( به انگلیسی: Disinfectant ) موادی هستند که برای نابودکردن ارگانیسمهای موجود در محیط و اجسام غیرزنده بکار می روند. گندزداها پاک کننده ابزار، وسایل، لباس ها، سطوح، کاشی ها، دستشویی و حمام هستند. این مواد که اغلب شیمیایی هستند با اثر بر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و سایر ارگانیسم ها آن ها را از بین می برند یا از رشد آن ها جلوگیری می کنند.
ضدعفونی کننده ها یا آنتی سپتیک ( antiseptic ) دسته ای از مواد هستند که در سطح پوست، بدن و در بافت های زنده استفاده می شوند.
نخستین توضیح گسترده پیرامون استفاده نوین از ضدعفونی کننده ها در عمل های جراحی در سال ۱۸۶۷ توسط جوزف لیستر جراح انگلیسی و طی مقاله ای با نام اصول گندزدایی در عمل جراحی ( به انگلیسی: Antiseptic Principle of the Practice of Surgery ) منتشر گشت که در آن از نظریهٔ میکروب های بیماری زا که نخستین بار توسط لویی پاستور بیان شده بود اقتباس گردید. طبق این مقاله استفاده از موادی مانند فنول می تواند بسیاری از میکروب ها را کشته و محل جراحی را ضدعفونی کند. برخی روش های ضدعفونی مشابه در گذشته توسط دانشمندانی چون بقراط و جالینوس و همچنین در کتیبه های باستانی سومری بیان گشته اند. افرادی چون جوزف اسمیت برای نخستین بار از موادی مانند الکل برای ضدعفونی زخمها و جراحت ها استفاده نمودند. [ ۱] نخستین استفاده از مواد ضدعفونی کننده را می توان در مصر باستان و به هنگام مومیایی کردن اجساد مشاهده نمود. امروزه از محلول آب و فنل که دارای قدرتی خاص و ثابت است به عنوان معیاری برای مقایسهٔ تأثیر و قدرت ضدعفونی کننده ها استفاده می شود. [ ۲]
مدتها قبل از کشف پنی سیلین بشر آموخته بود که به طور تجربی بعضی مواد خام را به عنوان عامل ضد میکروب مورد استفاده قرار دهد. ۶۰۰–۵۰۰ سال قبل از میلاد، چینیها شیره کپک زده لوبیای شور را برای درمان عفونتها بکار می بردند. اصطلاح آنتی بیوز ( Antibiosis ) اولین بار در سال ۱۸۸۹ به وسیله ویلمین برای توجیه ماهیت رقابتی جوامع بیولوژیک که در آن فقط قویترین و اصلح ترین زنده می ماند، بکار برده شد و چند سال بعد این اصطلاح برای آنتاگونیسم میکروارگانیسمها نیز مورد استفاده قرار گرفت. کشف اولین ماده آنتی بیوتیک به سال ۱۹۲۸ توسط الکساندر فلمینگ صورت گرفت، او به طور اتفاقی متوجه اثر ضدباکتریایی ماده مترشحه توسط قارچ پنی سیلیوم نوتاتوم شد. هاوارد فلوری ( به انگلیسی: Howard Florey ) این ماده را تخلیص کرد و با تجویز آن موفق به درمان عفونتها به روش سیستمیک شد. پس از این یافته دانشمندان مواد طبیعی دیگری را هم به عنوان آنتی بیوتیک شامل تتراسایکلین، استرپتومایسین و سفالوسپورینها به دست آوردند. پس از شناسایی ساختار این مواد توسط شیمیدانها، با ایجاد تغییرات در آن ها انواع آنتی بیوتیکهای صنعتی تولید شدند. در نهایت انواع جدید این گونه آنتی بیوتیکها با اثر بخشی و ثبات شیمیایی بیشتر نیز تولید شدند. [ ۳]

گَنْدْزُدا (disinfectant)
مادۀ ازبین برندۀ باکتری ها و سایر موجودات ذره بینی یا مادۀ جلوگیری کننده از تکثیر آن ها. گندزداهای شیمیایی عبارت اند از اتانول، متانول، کلر، ید، اسید کربولیک یا فنول، که جوزف لیستر آن را در عمل های جراحی به کار می برد (دهۀ ۱۸۷۰).