گند

همانگونه که درپانوشتهای فرزانِشینه وادیبانه زنده یاددکترمعین بربرهان خلف تبریزی آمده، گند به چم ومعنای خایه وتخم نرینه ازآدمیان باشد که به تازی خصیه خوانندگرچه بیضه نیزتازیست ولی عرب آن راکمتردرباره تخم انسان بکارمیبرد درآنندراج هم گندبه چم ، خایه، بیضه، تخم وعُنبُل آمده وهمگان برآنندکه تازیشده ومعرب آن، جندست!
درامثال وحکم دهخدازیرواژه گندآورده که: خر نر را از گندش شناسندکه به چشمزدواشارت وبشوخی درباره، کسی که نادان، کانایااحمقست گویند.
ازیرا، گندآور ( گند آور ) که درشاهنامه هم بسیاربکاررفته به چم مرد پهلوان، دلیروجنگجووهم به چم رهبروفرمانرواست. ماننددلاورکه به مردپردل گفته میشودگندآورهم به کسی گفته شودکه
پر خایه است کسی که منش مردانه داردکه چشمزدواشارت داردبه بی باکی ودلیری وبی پروایی
وکسی که ویژگی مردانگی را به فرناد وفرجام یابه غایت داردومردان مردست یعنی بسیاردلیر!
نیزبه چم فرمانروایی مانندگفته ابومنصورمحمدبن عبدالرزاق توس، سپهسالارخراسان دردیباچه شاهنامه که:
چگونه سرآمدبه نیک اختری/برایشان برآن روزگندآوری
یا
به دوویژگی ازهمه برتری/سزدبرتوشاهی وگندآوری!
همچنین، به چم ومعنای سپاه و لشکرکه در پارسیک یازبان پهلوی نیز بهمین آرِش ومعناست، آمده ست. چنانکه درکارنامک ٔ اردشیر پاپکان آمده که: ( اردوان ) ، پس ازآن سپاه و گند آراست/بخش۷ص۲ � این واژه نیزتازی شده وبزبان عرب اندرآمده وآن جندست که اشتقاقات صرفی ازآن گرفته شده مانندجندمجنده ونیزجمعش بتازی جنودست وسربازراهم جندی گویند.
درپارسی هم پس ازچیرگی تازیان برایران بهمین گونه معرب وتازیشده اش بکاررفته چنانکه متون تازی وپارسی پس ازسده سوم
ق ، گندیشاپورراجندیشاپور نوشته اند. نیزگندآوربه سالارسپاه هم گفته اندکه در دلاوری وجنگجویی وهم دردانایی وفرزانگی سرآمدهمه سپاهست، که پهلوان هم دارای همین چم ومعناست دلاوروتهمتنی که حکیم و فرزانه هم هست ودوویژگی جنگجویی وخردوفرزانش رادرخودگردکرده ست!
کنون !
بگمان بسیار سخن ولف فریتس نگارنده فرهنگ شاهنامه وتئودورنولدکه برپادِ سخن ناموَریاقول مشهورست، درست نباشدکه گندرا برگرفته ازتازی و مفرّس جنددانندچراکه
گندبه چم ارتش سازمانیافته و سپاه منظم بوده وتازیان چنین چیزی نداشته اندچراکه ارتش وآیین لشکرداری، نمادآیینشهری وتمدن ست وجنگهای آنهاکه بیشترراهزنی بوده به سان جنگهای نامنظم وتاراجگری بوده ست!
بگفته سن کریستین سن درایران درزمان ساسانیان،
درزمان شاهنشاهی ساسانی به بزرگتریندسته و رسته درسپاه ولشکر که۵۰۰۰نفرسربازداشته، گند می گفتند و فرمانده آن را گندسالار! بخش کوچکترازگندرادرفش که دسته ۱۰۰۰نفری بودرادرفش وفرمانده اش رادرفش سالارو کوچکترین دسته لشکری که۵۰۰نفربوده را وشت وفرمانده اش راوشت سالار می خواندند.