گنبد ( به پهلوی: گومبت ) [۱] سازه ی است معمارانه شبیه نیم کره ای توخالی . تاریخ ساخت گنبد با مواد گوناگون به پیش از تاریخ می رسد. گنبدهای پیش کرده، پیش رونده ( به انگلیسی: corbel ) در خاور میانه ی باستان در ساختمان ها و مقبره ها یافت می شود. ساخت اولین گنبدهای فنی پیشرفته در اروپا در انقلاب معماری رومی آغاز شد، هنگامی که رومی ها فضاهای بزرگ داخلی معابد و ساختمان های عمومی، مانند پانتئون را می ساختند. [۲]
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نهفتن]
۱ ویژگی ها
۲ تاریخچه
۳ انواع گنبد
۴ نگارخانه
۵ جستارهای وابسته
۶ منابع
ویژگی ها [ویرایش]
مقایسه گنبد واقعی ( چپ ) با گنبد پیش رونده ( راست ) .
گنبد را می توان به شکل یک کمان که با چرخش حول محور عمودی مرکزی آن به وجود می آید تصور کرد. همچنین گنبدهای قوسی شکل، اگر درست طراحی شوند دارای استحکام زیادی هستند و می توانند فضای زیادی را بدون ستون محافظ پوشش دهند. گنبدهای پیش کرده، پیش رونده ( به انگلیسی: corbel ) با پیش روی افقی در هر طبقه از دیوار به وجود می آیند به طوری که هر طبقه نسبت به طبقه ی پایینی بیشتر به داخل متمایل می شود و در پایان کل محوطه در یک نقطه به هم می رسد. بعضا به این نوع گنبد، گنبدنما گفته می شود. گنبد واقعی، گنبدی است که به طور فزاینده ای به سمت داخل زاویه دار شده و در نهایت نسبت به پایه گنبد زاویه ۹۰ درجه پیدا می کند. [۲]
تاریخچه [ویرایش]
بشر از پیش از تاریخ تا دوران معاصر سکونت ها و بناهای گنبدی شکل با استفاده از مصالح موجود در محل ساخته است. اگر چه معلوم نیست ک اولین گنبد چه زمانی ساخته شد، نمونه های پراکنده از سازه های گنبدی شکل اولیه کشف شده است. اکتشافات اخیر در محوطه باستانی تپه چغامیش ( ۶۸۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد ) ، واقع در دشت دزفول ( شهر باستانی ) |دزفول ایران، استفاده از گل آجر و سازه های خشتی در ساخت گنبد را نشان می دهد. معماری پارسی ساسانی به احتمال زیاد معماری گنبد سازی بین النهرین/میانرودان را به ارث برده است. خرابه های کاخ اردشیر بابکان و قلعه دختر ( فیروزآباد ) در استان فارس، توسط اردشیر اول ( ۲۲۴ - - ۲۴۰ ) ساخته شده است، استفاده از گنبد توسط امپراطوری ساسانی را نشان می دهد. [۲]
کلبه حصیری سرخ پوستی، ۱۹۰۳
کاخ اردشیر بابکان
گنبد کروی پروژه عدن در انگلستان
انواع گنبد [ویرایش]
در سرزمین هایی مثل روم شکل نیمکره را برای گنبد بر می گزیدند و چون میانتار رانش بر منحنی آن منطبق نمی شد ناچار بودند که کناره های آن را هرچه ستبرتر کنند تا در برابر رانش سدی باشد، در صورتی که معماران ایرانی نیم دایره را برای پوشش مناسب نمی دانستند و شکل هائی نظیر تخم مرغی و هلو چینی و بیضی را انتخاب می کردند که خود به خود میانتار رانش بود و این انتخاب باعث می شد که بتواند ضخامت گنبد را در خاستگاه و پاکار تنها به اندازه یک شانزدهم دهانه بگیرند ( که البته هرچه بالاتر می رفت نازک می شد تا به کلاله برسد ) . [۳]
گنبد پیازی ( به انگلیسی: Onion dome )
گنبد مقرنس ( به انگلیسی: Corbel dome )
گنبد بیضوی ( به انگلیسی: Oval dome )
گنبد سهمی ( به انگلیسی: Parabolic dome )
گنبد چندگوش ( به انگلیسی: Polygonal dome )
گنبد بادبانی ( به انگلیسی: Sail dome )
گنبد نعلبکی ( به انگلیسی: Saucer dome )
گنبد چتری ( به انگلیسی: Umbrella dome )
گنبد پیازی
گنبد مقرنس
گنبد بیضوی
گنبد چندگوش
گنبد بادبانی
گنبد نعلبکی
گنبد چتری
نگارخانه [ویرایش]
جستارهای وابسته [ویرایش]
گنبد ( معماری )
مقرنس
منابع [ویرایش]
↑ دهخدا؛ گنبد
↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Wikipedia - Dome
↑ گنبد در مساجد ایرانی؛ احمدرضا عاملی؛ روزنامه دنیای اقتصاد۲۴ مهر ۱۳۹۰؛ به نقل از استاد پیرنیا؛ ۱۳۵۱
این یک نوشتار خُرد معماری است. با گسترش آن به ویکی پدیا کمک کنید.
رده ها: سقف هاعناصر معماری گنبدها معماری معماری بیزانتین معماری کلیسامعماری مسجدهنر و معماری باستانی خاورنزدیک طاق و قوس
قس عربی
القبة نوع من الأقبیة التی تستخدم للتسقیف وهی بأبسط أشکالها عبارة عن نصف کرة مجوفة تقف على أعمدة أو جدران ومصنوعة من مواد مختلفة. وتعتبر القبة عنصرا من عناصر العمارة الإسلامیة.
محتویات [أخف]
1 تاریخ القباب
2 القباب فی العمارة الإسلامیة
3 وصف القباب
4 مواضیع متعلقة
5 المصادر
[عدل]تاریخ القباب
عرفت القباب بشکلها البدائی قبل الإسلام فکانت إما صغیرة مکونه من قطعة واحدة أو مبنیة بعدة طبقات مرکبة أما بعد الإسلام فبدأ استخدام القبب الحقیقیة ذات الهیکل الداخلی المتصل والموحد. أول القباب فی المنطقة العربیة کانت مبنیة بالطوب فی منطقة الجزیرة الفراتیة فی شرق سوریة وشمال العراق وذلک فی الألفیة الرابعة قبل المیلاد ( القرن الأربعین قبل المیلاد ) ، قبل الحضارة السومریة. کانت تستخدم لتسقیف الأکواخ الطینیة والمخازن والقبور. بعد ذلک تطور استخدام القباب بتطور مواد البناء حین شاع استخدام الطابوق والحجر على أیدی الأمم التی توالت على المنطقة. [1]
وظلت المعرفة بالقبب فی تلک المنطقة حتى انتقلت إلى الإغریق وأول ما استخدمه الإغریق کان فی المقابر على شکل قباب منحدرة مدببة، کونها کانت جدیدة على بیئتهم البنائیة التی استغنت عنها بخامة الحجر، وذلک باستعمال أسلوب الأطر الحجریة ( عمود - جسر ) الذی برع به الکنعانیون والمصرین. وفیما عدا ذلک لم تحضى القباب بأهمیة کبرى فی العمارة الیونانیة القدیمة، ولم تتطور لدیهم، حتى جاء الرومان. [2]
یقول الباحث السوری عبد المعطی خضر أن الرومان تعلموا استخدام القباب من المعماریون الشامیین الذین اشتهروا بقطع الأحجار ونحتها وبناءها بشکل محکم فاستخدموها وطوروها ثم أضافوا موادا جدیدة للبناء ( مادة . . .
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نهفتن]
۱ ویژگی ها
۲ تاریخچه
۳ انواع گنبد
۴ نگارخانه
۵ جستارهای وابسته
۶ منابع
ویژگی ها [ویرایش]
مقایسه گنبد واقعی ( چپ ) با گنبد پیش رونده ( راست ) .
گنبد را می توان به شکل یک کمان که با چرخش حول محور عمودی مرکزی آن به وجود می آید تصور کرد. همچنین گنبدهای قوسی شکل، اگر درست طراحی شوند دارای استحکام زیادی هستند و می توانند فضای زیادی را بدون ستون محافظ پوشش دهند. گنبدهای پیش کرده، پیش رونده ( به انگلیسی: corbel ) با پیش روی افقی در هر طبقه از دیوار به وجود می آیند به طوری که هر طبقه نسبت به طبقه ی پایینی بیشتر به داخل متمایل می شود و در پایان کل محوطه در یک نقطه به هم می رسد. بعضا به این نوع گنبد، گنبدنما گفته می شود. گنبد واقعی، گنبدی است که به طور فزاینده ای به سمت داخل زاویه دار شده و در نهایت نسبت به پایه گنبد زاویه ۹۰ درجه پیدا می کند. [۲]
تاریخچه [ویرایش]
بشر از پیش از تاریخ تا دوران معاصر سکونت ها و بناهای گنبدی شکل با استفاده از مصالح موجود در محل ساخته است. اگر چه معلوم نیست ک اولین گنبد چه زمانی ساخته شد، نمونه های پراکنده از سازه های گنبدی شکل اولیه کشف شده است. اکتشافات اخیر در محوطه باستانی تپه چغامیش ( ۶۸۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد ) ، واقع در دشت دزفول ( شهر باستانی ) |دزفول ایران، استفاده از گل آجر و سازه های خشتی در ساخت گنبد را نشان می دهد. معماری پارسی ساسانی به احتمال زیاد معماری گنبد سازی بین النهرین/میانرودان را به ارث برده است. خرابه های کاخ اردشیر بابکان و قلعه دختر ( فیروزآباد ) در استان فارس، توسط اردشیر اول ( ۲۲۴ - - ۲۴۰ ) ساخته شده است، استفاده از گنبد توسط امپراطوری ساسانی را نشان می دهد. [۲]
کلبه حصیری سرخ پوستی، ۱۹۰۳
کاخ اردشیر بابکان
گنبد کروی پروژه عدن در انگلستان
انواع گنبد [ویرایش]
در سرزمین هایی مثل روم شکل نیمکره را برای گنبد بر می گزیدند و چون میانتار رانش بر منحنی آن منطبق نمی شد ناچار بودند که کناره های آن را هرچه ستبرتر کنند تا در برابر رانش سدی باشد، در صورتی که معماران ایرانی نیم دایره را برای پوشش مناسب نمی دانستند و شکل هائی نظیر تخم مرغی و هلو چینی و بیضی را انتخاب می کردند که خود به خود میانتار رانش بود و این انتخاب باعث می شد که بتواند ضخامت گنبد را در خاستگاه و پاکار تنها به اندازه یک شانزدهم دهانه بگیرند ( که البته هرچه بالاتر می رفت نازک می شد تا به کلاله برسد ) . [۳]
گنبد پیازی ( به انگلیسی: Onion dome )
گنبد مقرنس ( به انگلیسی: Corbel dome )
گنبد بیضوی ( به انگلیسی: Oval dome )
گنبد سهمی ( به انگلیسی: Parabolic dome )
گنبد چندگوش ( به انگلیسی: Polygonal dome )
گنبد بادبانی ( به انگلیسی: Sail dome )
گنبد نعلبکی ( به انگلیسی: Saucer dome )
گنبد چتری ( به انگلیسی: Umbrella dome )
گنبد پیازی
گنبد مقرنس
گنبد بیضوی
گنبد چندگوش
گنبد بادبانی
گنبد نعلبکی
گنبد چتری
نگارخانه [ویرایش]
جستارهای وابسته [ویرایش]
گنبد ( معماری )
مقرنس
منابع [ویرایش]
↑ دهخدا؛ گنبد
↑ گنبد در مساجد ایرانی؛ احمدرضا عاملی؛ روزنامه دنیای اقتصاد۲۴ مهر ۱۳۹۰؛ به نقل از استاد پیرنیا؛ ۱۳۵۱
این یک نوشتار خُرد معماری است. با گسترش آن به ویکی پدیا کمک کنید.
رده ها: سقف هاعناصر معماری گنبدها معماری معماری بیزانتین معماری کلیسامعماری مسجدهنر و معماری باستانی خاورنزدیک طاق و قوس
قس عربی
القبة نوع من الأقبیة التی تستخدم للتسقیف وهی بأبسط أشکالها عبارة عن نصف کرة مجوفة تقف على أعمدة أو جدران ومصنوعة من مواد مختلفة. وتعتبر القبة عنصرا من عناصر العمارة الإسلامیة.
محتویات [أخف]
1 تاریخ القباب
2 القباب فی العمارة الإسلامیة
3 وصف القباب
4 مواضیع متعلقة
5 المصادر
[عدل]تاریخ القباب
عرفت القباب بشکلها البدائی قبل الإسلام فکانت إما صغیرة مکونه من قطعة واحدة أو مبنیة بعدة طبقات مرکبة أما بعد الإسلام فبدأ استخدام القبب الحقیقیة ذات الهیکل الداخلی المتصل والموحد. أول القباب فی المنطقة العربیة کانت مبنیة بالطوب فی منطقة الجزیرة الفراتیة فی شرق سوریة وشمال العراق وذلک فی الألفیة الرابعة قبل المیلاد ( القرن الأربعین قبل المیلاد ) ، قبل الحضارة السومریة. کانت تستخدم لتسقیف الأکواخ الطینیة والمخازن والقبور. بعد ذلک تطور استخدام القباب بتطور مواد البناء حین شاع استخدام الطابوق والحجر على أیدی الأمم التی توالت على المنطقة. [1]
وظلت المعرفة بالقبب فی تلک المنطقة حتى انتقلت إلى الإغریق وأول ما استخدمه الإغریق کان فی المقابر على شکل قباب منحدرة مدببة، کونها کانت جدیدة على بیئتهم البنائیة التی استغنت عنها بخامة الحجر، وذلک باستعمال أسلوب الأطر الحجریة ( عمود - جسر ) الذی برع به الکنعانیون والمصرین. وفیما عدا ذلک لم تحضى القباب بأهمیة کبرى فی العمارة الیونانیة القدیمة، ولم تتطور لدیهم، حتى جاء الرومان. [2]
یقول الباحث السوری عبد المعطی خضر أن الرومان تعلموا استخدام القباب من المعماریون الشامیین الذین اشتهروا بقطع الأحجار ونحتها وبناءها بشکل محکم فاستخدموها وطوروها ثم أضافوا موادا جدیدة للبناء ( مادة . . .