گنبد الله وردی خان مقبرهٔ سردار مشهور صفوی الله وردی خان گرجی و از تالارهای حرم علی بن موسی الرضا در شهر مشهد است. این بنا که در شرق حرم واقع شده، در ۱۶۱۳/۱۰۲۱ و اندکی پیش از مرگ الله وردی خان به پایان رسید و یکی از برجسته ترین بناهای معماری دورهٔ صفوی است و برای مدت طولانی از آن به عنوان مهمانخانهٔ حرم استفاده می شد. [ ۱] [ ۲]
شاه عباس یکم پس از استقرار حکومت و توسعهٔ اقتدارش، اقدامات عمرانی زیادی در شهر مشهد انجام داد. در چندین سفر به خراسان و مشهد که اغلب همراه بزرگان دربار بود، او دستور ساخت و سازهای زیادی در حرم رضوی صادر کرد. همزمان با این امر، برخی از رجال عصر نیز اقدام به ساخت وساز در این عرصه کردند، ازجمله الله وردی خان و حاتم بیگ اردوبادی. الله وردی خان از ۱۰۱۳ و در میانه همین سفرهای سلطنتی شاه به خراسان، پیگیر ساخت این گنبدخانه در حاشیهٔ صحن تازه ساخته شده عباسی بود، امری که مطابق کتیبهٔ بنا، تا تکمیل آن، هشت سال طول کشید. [ ۳]
داستانی عامیانه دربارهٔ این بنا روایت شده که مطابق آن، الله وردی خان دربارهٔ پیشرفت کار بنا از معمار می پرسد و در پاسخ می شنود که کار به پایان رسیده و بنا منتظر تشریف فرمایی قدوم عالی است! سردار پیر این پاسخ را نشانهٔ نزدیک شدن مرگ خود دانسته و اندکی بعد هم می میرد. به رغم این که در داخل این بنا و راهروهای متصل به آن، کسان دیگری نیز دفن شده اند، شکوه و فخامت آن باعث شد تا پیش از ساخته شدن رواق دارالضیافه در اواخر دورهٔ قاجار، از این رواق به عنوان مهمان خانهٔ مخصوص حرم مطهر استفاده و به «دارالضیافهٔ سرکار فیض آثار» هم مشهور شود. کسانی مانند سلطان اکبر گورکانی و ناصرالدین شاه قاجار در این جا میزبانی شده اند. [ ۴]
گنبد الله وردی خان یک گنبدخانهٔ هشت گوش به ارتفاع ۱۶ و مساحت ۱۷۱متر مربع است که جلوهٔ بیرونی آن تنها یک گنبد بدون ساقه با نمای فلزی و یک ایوان ورودی با شکوه در شرق است که اکنون بخشی از رواق دارالضیافه به شمار می آید. معمار این تالار کوچک در ساخت بنا، معمار کوشیده است با ساخت یک گنبد کم خیز، جلوهٔ بیرونی بنا را در برابر نمای گنبد طلا و صحن انقلاب به حداقل برساند و تمام هنرنمایی و شکوهمندی را درون گنبدخانه متمرکز کرده است. ازاین رو، گنبد به صورت یک پوستهٔ کم ارتفاع ساده اجرا شده است. [ ۵]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفشاه عباس یکم پس از استقرار حکومت و توسعهٔ اقتدارش، اقدامات عمرانی زیادی در شهر مشهد انجام داد. در چندین سفر به خراسان و مشهد که اغلب همراه بزرگان دربار بود، او دستور ساخت و سازهای زیادی در حرم رضوی صادر کرد. همزمان با این امر، برخی از رجال عصر نیز اقدام به ساخت وساز در این عرصه کردند، ازجمله الله وردی خان و حاتم بیگ اردوبادی. الله وردی خان از ۱۰۱۳ و در میانه همین سفرهای سلطنتی شاه به خراسان، پیگیر ساخت این گنبدخانه در حاشیهٔ صحن تازه ساخته شده عباسی بود، امری که مطابق کتیبهٔ بنا، تا تکمیل آن، هشت سال طول کشید. [ ۳]
داستانی عامیانه دربارهٔ این بنا روایت شده که مطابق آن، الله وردی خان دربارهٔ پیشرفت کار بنا از معمار می پرسد و در پاسخ می شنود که کار به پایان رسیده و بنا منتظر تشریف فرمایی قدوم عالی است! سردار پیر این پاسخ را نشانهٔ نزدیک شدن مرگ خود دانسته و اندکی بعد هم می میرد. به رغم این که در داخل این بنا و راهروهای متصل به آن، کسان دیگری نیز دفن شده اند، شکوه و فخامت آن باعث شد تا پیش از ساخته شدن رواق دارالضیافه در اواخر دورهٔ قاجار، از این رواق به عنوان مهمان خانهٔ مخصوص حرم مطهر استفاده و به «دارالضیافهٔ سرکار فیض آثار» هم مشهور شود. کسانی مانند سلطان اکبر گورکانی و ناصرالدین شاه قاجار در این جا میزبانی شده اند. [ ۴]
گنبد الله وردی خان یک گنبدخانهٔ هشت گوش به ارتفاع ۱۶ و مساحت ۱۷۱متر مربع است که جلوهٔ بیرونی آن تنها یک گنبد بدون ساقه با نمای فلزی و یک ایوان ورودی با شکوه در شرق است که اکنون بخشی از رواق دارالضیافه به شمار می آید. معمار این تالار کوچک در ساخت بنا، معمار کوشیده است با ساخت یک گنبد کم خیز، جلوهٔ بیرونی بنا را در برابر نمای گنبد طلا و صحن انقلاب به حداقل برساند و تمام هنرنمایی و شکوهمندی را درون گنبدخانه متمرکز کرده است. ازاین رو، گنبد به صورت یک پوستهٔ کم ارتفاع ساده اجرا شده است. [ ۵]
wiki: گنبد الله وردی خان