گلوکوزید

گلوکوزید ( به انگلیسی: Glucoside ) ترکیبی است آلی با وزن مولکولی پائین، حاوی یک بخش غیرکربوهیدراته ( آگلیکن ) که به یک قند متصل است. گلوکوزیدها از مشتقات گلوکز هستند که بر اثر جانشین شدن یک بنیان آلی به جای یکی از اتم های گلوکز حاصل می شوند. [ ۱]
گلوکوزیدها از سوخت و ساز ثانویهٔ گیاهان به دست می آیند و از دو قسمت تشکیل شده اند. یک قسمت آن مانند گلوکز محتوی قند و در اکثر موارد غیرفعال است و اثر مناسبی روی حلال بودن گلوکوزید و جذب آن و حتی انتقال آن از یک عضو به عضو دیگر دارد. اثر درمانی مربوط به قسمت دوم است که به آن اگلیکن ( یا اگلوکن ) گفته می شود. برحسب ترکیبات گلوکوزیدها را به چندین گروه تقسیم می کنند: الف ) تیوگلوکوزیدها: حاوی گوگرد که به طور آلی به آن متصل و مثلاً به وسیلهٔ خانوادهٔ کلم مشخص می شوند. آنها به همراه یک آنزیم، میروزیناز که اثرش تجزیهٔ آن ها به گلوکز و ایزوتیوسیانات های سی نه وول ها ( خردل، دانه های خردل سفید یا سیاه دانهٔ گیاه لادن ) است. ب ) گلوکوزیدهای مشتق از اسید سیانیدریک متصل به یک قند تشکیل می شود. با تأثیر آنزیم آن ها تجزیه ( اغلب در آب دهان انسان ) و به اسید سیانیدریک آزاد که یک نوع سم است تبدیل می شود ( بادام های تلخ، گل آقطی سیاه و آلو و برگ های گیلاس ) . ج ) گلوکوزیدهای آنتراکینونیک در اکثر موارد پیگمان های شفافی هستند که به آسانی مورد اشتباه قرار می گیرند. آن ها شش تا هشت ساعت پس از جذب اثر ملین دارند ( ساقهٔ زیر زمینی ریوند ) . د ) کاردیوگلوکوزیدها ( گلوکوزیدهای دیژیتال ) که موارد بسیار مهمی هستند و به مقدار کمی فعالیت قلب را تنظیم می کنند. بر حسب ساختمان شیمیایی آن ها را به کاردنولیدها: گل انگشتانه، موگه و آدونیس و بوفادینول ها ( ریشهٔ هلبور ) تقسیم می کنند. هـ ) گلوکوزیدهای فنلیک که متعلق به گروه عناصری هستند که اثرات و در بیش تر موارد عطر خاصی نیز دارند. به همین دلیل برخی مواقع آنها را در میان عناصر معطر طبقه بندی می کنند ( مشتقات سالیسیلیک موجود در پوست درخت بید، ریش بز، و جوانه های صنوبر آربوتین و متیل آربوتین موجود در بوسرول، مورد و خزه ) . [ ۲]