گل جالیز

گُل جالیز یا گلک ( Orobanche ) سرده ای از گیاهان گلدار است که در حدود ۱۵۰ گونه دارد.
این جنس در ایران ۳۶ گونه دارد که همگی انگل دیگر گیاهانند. [ ۳]
گل جالیز انگل مطلق ریشه گیاهان دولپه بوده و به دلیل فقدان برگ و سبزینه با جذب آب و مواد غذایی از گیاه میزبان سبب کاهش رشد و عملکرد، ایجاد پژمردگی و در نهایت مرگ آن می شود.
کاهش عملکرد بسته به شدت حمله فرق می کند در برخی موارد زارعان به دلیل شدت آلودگی زمین کشت شده را رها می کنند.
دامنه میزبانی این انگل در بین گیاهان دو لپه وسیع بوده که در این خصوص می توان به گیاهانی چون آفتاب گردان، گلرنگ، بادمجان، گوجه فرنگی، توتون، عدس، باقلا، نخود، کلزا، هویج و برخی درختان میوه همچون بادام، زردآلو و غیره اشاره نمود.
گل جالیز در مرحله ای روی سطح خاک مشاهده می شود که خسارت عمده ای به گیاهان میزبان وارد نموده و علاوه بر این ارتباط مستحکم بین انگل و میزبان سبب شده که روش های کنترل این انگل مشکل شود.
چرخه زندگی گل جالیز با بذر شروع می شود. بذر از طریق تحریک مواد مترشحه ریشه گیاه میزبان شروع به جوانه زدن می نماید و پس از اتصال به ریشهٔ گیاه میزبان زندگی خود را ادامه می دهد. این انگل دارای بذرهای بسیار ریز بوده به نحوی که به طور تقریبی ۱۰۰ میلی گرم بذر گل جالیز حاوی تعداد ۲۰ هزار بذر است. هر بوته گل جالیز حدود ۲۵۰ هزار بذر تولید می کند. این بذرها توسط باد و آب آبیاری به راحتی جا به جا می شوند. اغلب بذرهای گل جالیز دارای خواب اولیه هستند و دامنهٔ زمانی این خواب بین یک تا دو سال است. حداکثر فاصله بذر از ریشه میزبان برای تأثیرپذیری از مواد محرک جوانه زنی دو سانتیمتر و مدت زمان لازم برای تأثیرپذیری گل جالیز از مواد محرک ریشهٔ میزبان پس از آماده سازی آن بین ۴۸ـ۲۴ ساعت است. بذرهای گل جالیز می توانند قابلیت حیات خود را در شرایط آزمایشگاهی به مدت ۱۳ سال و در شرایط مزرعه ای به مدت ۱۲ سال حفظ کنند.
پس از جوانه زدن بذر گل جالیز رشتهٔ اولیه از درون پوستهٔ بذر خارج می شود و اطراف ریشهٔ گیاه میزبان استقرار می یابد. نفوذ به داخل ریشهٔ میزبان از طریق ترشح آنزیم ها و همچنین فشار مکانیکی سلول های مکینه صورت می گیرد که موجب جدا شدن سلول ها از یکدیگر می شوند.
سرانجام بافت مکینه سیستم آوندی ریشهٔ میزبان را احاطه کرده و در نهایت سبب برقرار شدن ارتباط محکم می شود و حرکت مواد آوندی گیاه را برای انگل سوق می دهد که با ادامهٔ این عمل گیاه میزبان به تدریج ضعیف شده و در صورت ادامه یافتن به مرگ میزبان منجر خواهد شد.